Skáldskaparmál - 01.01.1994, Síða 41

Aðrir áheyrendur — önnur saga?
39
margkunnig frilla Bergs bjargi þeim með því að magna upp óveður svo að þeir
komast ekki af bæ á meðan Jökull reisir þeim níð við túngarðinn.
I Finnboga sögu er sjónarhornið bundið við Finnboga og þess vegna er ekki sagt
frá för Ingimundarsona eða níðinu sjálfu því að gerningaveður Döllu, konu Bergs,
kemur í veg fyrir að þeir Finnbogi komist til hólmstefnunnar. Eftir að veðrið er
gengið niður spyrst\>að aftur á móti að „Hofssveinar höfðu komið á mótið og það
með að Jökull hafði reist Finnboga níð allhæðilegt þar sem þeir skyldu fundist
hafa.“ (34:657) Líkt og í VatnscLzluskiptir orðsporið og það sem sagter afgjörðum
manna miklu máli og Finnboga þykir umtalið svo illt að hann leggur fæð á Döllu
fyrir hennar þátt í óveðrinu.
Málalok verða skömmu síðar þau í Vatnsdœlu að Finnbogi reynir að hefna
þeirrar sneypu sem þeir Borgarmenn hafa orðið fyrir en sem fyrr er virðing
Þorsteins og gæfa slík að hann snýr öllu gegn þeim Víðdælum og gerir þá
héraðsseka þannig að Finnbogi flyst í burtu.
Þegar hér er komið í Finnboga sögu eiga Finnbogi og Þorkell eftir að fylgja Bergi
til skips. Á leiðinni sitja Jökull og þeir tólf saman fyrir þeim á Hrútafjarðarhálsi.
Það slær í bardaga og spjót Jökuls er höggvið í sundur líkt og í aðförinni forðum
í Bólstaðarhlíð. Að þessu sinni tekst förunautum hans hins vegar að fella Þorkel
og Bergur er veginn eftir að hafa þakkað Finnboga eldið um veturinn. Bræður
Jökuls koma loks ríðandi og skilja þá en Finnbogi deilir áfram við Jökul, sem segir
ekkert af í Vatnsdœlu, og lýkur deilum þeirra með fullum fjandskap svo að
Finnbogi þarf að flytjast vestur í Trékyllisvík, enda frændstyrkur Hofsmanna
mikill og Þorgeir Ljósvetningagoði dauður, frændi Finnboga og helsti stuðnings-
maður.
Af þessum samanburði kemur fram að efnistök og úrvinnsla eru með ólíkum
hætti í þessum sögum. Tímatal þeirra er einnig þess konar að það er beinlínis mjög
ósennilegt að sá sem færði Finnboga sögu í letur hafi stuðst við hina rituðu
Vatnsdœla sögu. í Vatnsdœla sögu virðist gert ráð fyrir að Ingimundur sé veginn um
930 og að Þorsteinn sonur hans deyi um 972.24 Skv. Finnboga sögu vex Finnbogi
úr grasi eftir 950 og skömmu eftir að deilur hans við Hofverja rísa hæst er
kristnitakan skammt undan og Finnbogi lifir lengi eftir hana. Þetta ósamræmi á
milli sagna hafa menn notað til að sanna einhvers konar mistök uppá ritara
Finnboga sögiá^ en ganga þá framhjá því að innra tímatal hennar er í ágætu lagi.
Það skiptir því ekki svo miklu máli þó að henni beri ekki saman við aðrar bækur
sem nútímafræðimönnum eru kunnar en óvíst er að ritarinn hafi nokkurn tímann
séð. I þessu tilviki gæti verið einfaldara að skýra ólíkar sögugerðir og misræmi í
tímatali með því að munnleg sagnahefð hafi borið upplýsingar á milli manna
þannig að engin þörf er á að miða við ritaða gerð sögu á ákveðnum tíma eða
glataðar, ritaðar gerðir.
Við erum hins vegar litlu nær um það hvort einhver rök hnígi sérstaklega að
24 Sbr. formála Einars Ólafs að sögunni (sjá nmgr. 9), bls. li.
2^ Sbr. formála Jóhannesar Halldórssonar að sögunni (sjá nmgr. 6), bls. ixv.