Skáldskaparmál - 01.01.1994, Page 74

72
Ármann Jakobsson
(439—440) renna stoðum undir það. Að sönnu verður henni ekki jafriað við
lýsingar Sturlu á Sauðafellsför, falli Vatnsfirðinga eða Orlygsstaðafundi. Til þess
er hún of knöpp og óneitanlega fær lesandinn á tilfinninguna að hér sé viðkvæmt
mál á ferðinni sem best sé að fara ekki nánar út í. Þannig gefur hvorki konungur
né Gissur fyrirskipun um að vega Snorra í íslendinga sögu. Þvert á móti gefur
frásögnin í skyn að Gissur hafi viljað sættast við Snorra. Enginn ber ábyrgð á
víginu nema að Sturla reynir að kenna um smámenni nokkru sem heitir Símon
knútur og er seinna veginn í hefnd fyrir Snorra (491). Símon þessi segir Árna
beisk að höggva Snorra og sést ekki annað á sögunni en að hann taki sjálfur þá
pólitísku ákvörðun.89 Arni beiskur vinnur hins vegar verkið. Hann er einnig
veginn síðar.
Víg Snorra er illvirki. Fimm menn vega að vopnlausum öldungi. Mikil
eftirmæli verða af því og sjálfur fer Sturla mikla glæfraför til að hefna frænda síns.
Enda þótt ýmsir hafi þóst sjá í sögunni aðdáun Sturlu Þórðarsonar á nafna sínum
Sighvatssyni en andúð á Snorra Sturlusyni þá er Sturla í öllum meginatriðum
arftaki Snorra en ekki Sturlu. Vera má að á yngri árum hafi hann dáð nafna sinn
og frænda en þótt Snorri hlægilegur nirfill og hóglífisseggur en gamli maðurinn
sem ritar íslendinga sögu hefur lifað tímana tvenna og hugmyndir hans um lífið
hafa tekið stakkaskiptum. Sturla Þórðarson skírir son sinn í höfuð Snorra og fylgir
í fótspor hans á öllum sviðum. Hann verður lögmaður eins og Snorri, lendur
maður og hirðskáld konungs eins og Snorri og einnig sem sagnaritari fylgir hann
í fótspor Snorra. í hugum nútímamanna eru þeir svo nátengdir að vart er hægt
að nefna annan án þess að geta hins. Báðir heyrðu illa til í eigin samtíð. Þeir voru
friðarsinnar á öld ófriðar.
Það er til hefndar fyrir Snorra að Sturla gengur til liðs við Órækju. Þeir taka
Reykjaholt og Órækja lætur höggva bústjórann þar, Klæng Bjarnarson, þann hinn
sama og lagði til Sturlu Sighvatssonar að honum látnum. Greinilegt er á þeirri
frásögn að Sturla þvertekur fyrir ábyrgð á því. Hann var „genginn til messu“ (442)
er hann frétti af og lætur menn sína búa um líkið. Ekki er hann heldur áberandi
í Skálholtsbardaga (445-450). Sú lýsing er með mildari bardagalýsingum í
íslendinga sögu, jafnvel gamansöm á köflum. Þó er sýnilegt, einkum í lok
bardagans, að farið er að gæta talsverðrar stríðsþreytu hjá mönnum. Sést það á
orðaskiptum þeirra Gissurar og Gísla gamla í Sandi. Greinileg er aðdáun Sturlu
á Sigvarði byskup hinum norska sem hleypur upp á mæni söðlabúrsins „og fló
grjótið á hvorutveggju hlið honum og yfir höfuðið sem í drífu sæi.“(449)
Sigvarður er boðberi friðarins í þessari frásögn og því þarf ekki að koma á óvart
að friðarsinninn Sturla geri honum hátt undir höfði. Engu máli skiptir þótt
8^ í Hákonar sögu Hákonarsonar segir Sturla: „Þetta haust tók Gizurr Þorvaldsson af lífi Snorra
Sturluson í Reykjaholti.“ (136) Þar er hins vegar ekkert getið um það að Hákon konungur hafi
fyrirskipað þetta verk, þvert á móti er Hákon látinn segja að Snorri hefði ekki dáið ef hann hefði
komið á fund konungs (137). Sennilega hefur Sturla annað hvort talið konung saklausan af vígi
Snorra eða að hann er viljandi að draga út þætti konungs í þessu verki til þess að fegra söguhetju
sína.