Gripla - 01.01.2003, Page 307

ANDMÆLARÆÐUR
305
grein fyrir kvæðunum og huga þá fyrr að þeim sem merkingarbærum
frásagnareiningum en fortíðarvitnisburði. Doktorsefnið nefnir reyndar í aftan-
málsgreinum ýmsa þá sem skrifað hafa um vísur í íslenskum miðaldaritum og
drepur á hugmyndir nokkurra þeirra. Hann víkur og að því að menn hafi lengi
deilt um hvort miðaldasögur væru skáldskapur eða sagnfræði og tengir þá
deilu hlutverki kvæða sem „vísana" (86). Hann nefnir sérstaklega að formgerð
Islendingasagna og konungasagna minni á sagnfræðirit af því að þær auki
ýmsu við ,,„meginþráð“ sögunnar“ (86) og segir þær að því leyti vera eins og
Aristóteles lýsti sagnfræðinni. Þá setur hann fram þá skoðun að höfundur
Morkinskinnu komi fram sem sagnfræðingur enda hafi hann litið á fyrri
konungasögur sem kjama er „þurfti að fylla“ (86).
Hér skal ekki dregið í efa að Morkinskinnu megi flokka með sagnfræði-
ritum miðalda. Slík flokkun skýrir þó ekki hvers vegna farið er í ritgerðinni á
annan hátt með kvæði en lausamál. Því væri gott að heyra frá doktorsefninu
hvers vegna hann metur vísur á annan veg en þætti í lausu máli og tekur þann
kost að að greina þær miður en þá.
Ljóst er að Morkinskinna er svo margflókið verk að ekki er í einni ritgerð
unnt að fjalla um sérhvert einkenni hennar. Við það bætist að greiningartækin
sem mönnum standa til boða em ekki öll jafngóð þannig að stundum er þörf á
að snikka þau til, ef ekki smíða ný. Merking ýmissa hugtaka sem menn nota
við greiningu miðaldabókmennta er t.d. allt annað en skýr. í hópi slíkra hug-
taka er þáttur. Doktorsefnið nefnir m.a. — með tilvísun til Lars Lönnroth
(1964 og 1975) — að á miðöldum hafi orðið þáttur aldrei verið notað sem
tegundarheiti heldur verið haft um „hluta af heild eða þráð í stærri vef ‘ (70).
Hann skilgreinir hins vegar ekki sjálfur hugtakið nákvæmlega heldur mælist
til þess að lesendur ritgerðarinnar gjaldi varhuga við því og leggi í það þá
merkingu sem við á hverju sinni. Sú tillaga hans er skiljanleg enda nákvæm
skilgreining ekki alltaf besta leiðin til gera grein fyrir einkennum texta.
Tillagan leiðir hins vegar hugann að því að í sömu mund og snjöll myndhvörf
geta breytt sýn manna á einstök fyrirbæri og jafnvel heiminn allan, þá þarf
nokkra útsjónarsemi til — og stundum sérhæfða þekkingu — ef unnið skal
með þau af nákvæmni í fræðilegum texta. Doktorsefninu til hróss skal nefnt
að hann sýnir að þáttur í vef geti verið margþráða. Hann gerir líka grein fyrir
hvemig þættir tengjast í krafti þess að efni þeirra er hið sama. En hannyrða-
konur hljóta að veita því eftirtekt að hann þenur ‘vefnaðarmyndhvörfin’ ekki
í nýgervingar á sama hátt og önnur myndhvörf sem hann notar. Til gamans má
því spyrja hvort unnt sé að færast nær skilningi miðaldamanna á fyrirbærinu