Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2011, Síða 197
197
fram að öll gleymska hafi merkingu og vitni til um virkni undirvitundar,
þar sem hún samsvari varnarviðbrögðum einstaklings gegn óþægilegum
minningum og þar sem hann sé fær um að færa til eina minningu yfir á
aðra. Á þennan hátt má segja að Hélène, gangist hún við fortíð föðurlands-
svikarans, geti ekki munað brjálæði föður síns. Hún velur fremur að muna
litla stúlku sem fór með föður sínum í bátsferð í Boulogne-skóginum og
var sannfærð um að hafa átt heima í Rússlandi.50
„Meira að segja hjá fullfrísku fólki, sem á ekki við taugaveiklun að stríða
er talað um viðnám gegn óþægilegum tilfinningum, gegn framsetningu
óþægilegra hugmynda.“51 Eins og oft áður hefur Nietzsche lag á því að sjá
fyrir freudískar kenningar um þetta, með því að líta á gleymskuna sem eins
konar skynfæri í vitundarlífinu, sem geti gert það mótttækilegt á nýjan leik:
„engin hamingja, engin innri ró, engin von, engin ánægja, engin hamingja
í augnablikinu gæti verið til án gleymskunnar“.52
Það er sannarlega þetta sem brýst út í hegðun móðurinnar, þessi vilji til
að láta fortíðina lönd og leið en horfa þess í stað fram á við, til framtíðar,
fyrir hana sjálfa og fyrir Emmanuel, til þess að hann geti orðið rithöfundur
og hamingjusamur maður.53 Emmanuel skilur afstöðu móður sinnar og
greinir hana sem höfnun á þjáningunni en lítur svo á að henni hafi mistek-
ist að verja sig og sína. Hann segir við móður sína:
Þú hefur bannað sjálfri þér að þjást en á sama tíma hefur þú einnig
meinað öðrum að þjást nálægt þér. Faðir þinn þjáðist, hann var
dæmdur til að þjást, og þögn þessarar þjáningar, mun meira en sjálft
hvarf hans, gerðu úr honum draug sem hefur ásótt okkur alla tíð.
[…] Þú hefur ekki afneitað okkur, nei, þú hefur elskað okkur, þú
hefur gert allt til að vernda okkur, en þú neitaðir okkur um réttinn
til að þjást og þjáning okkar sveimar í kringum þig, svo kröftuglega
að sá dagur hlaut að renna upp að einhver tæki hana að sér og léði
henni rödd. […] Ég hef fengið í arf hrylling og brjálsemi, og mér
var bannað að setja hvort tveggja í orð. En ég gerði það. Það er
sigur.54
50 Emmanuel Carrère, Un roman russe, bls. 86.
51 Sigmund Freud, Psychopathologie de la vie quotidienne, París: Payot, 1967 [1901], bls.
157.
52 Emmanuel Carrère, Un roman russe, bls. 355.
53 Sama rit, bls. 355.
54 Sama rit, bls. 355.
LEyNDARMÁL EMMANUELS CARRèRE AFHJúPUÐ