Peningamál - 01.08.2000, Blaðsíða 20

úr áhuga erlendra fjárfesta á síðasta ári og að um-
skiptin sem vart hefur orðið við á þessu ári megi
rekja til vaxandi hagvaxtar og betri horfa.
Mikill hagvöxtur í Bandaríkjunum hefur bæði
beint og óbeint stuðlað að háu gengi dalsins. Eins og
vikið verður að síðar má að verulegu leyti rekja hann
til uppgangs í upplýsinga- og fjarskiptageiranum sem
hefur að líkindum dregið til sín fjármagn frá Evrópu.
Áhrifa upplýsingarbyltingarinnar gætir í mun minni
mæli á öðrum svæðum. Kreppan í ýmsum ný-
markaðsríkjum undanfarin ár bætti um betur og ýtti
enn frekar undir styrk Bandaríkjadals. Fjármagn sem
flúði ótrausta markaði Asíu, Rússlands og Rómönsku
Ameríku leitaði skjóls í öryggi og dýpt bandaríska
fjármálamarkaðarins fremur en óreyndum evrumark-
aði, sem að auki bauð lakari ávöxtun. Á síðustu miss-
erum hefur traust á efnahagsmálum nýmarkaðsríkja
aukist á ný, sem gæti er fram líða stundir valdið
lækkun Bandaríkjadals, er alþjóðlegir fjárfestar taka
að draga úr vægi bandarískra verðbréfa í eignasöfn-
um sínum. Hækkandi vextir í Bandaríkjunum hamla
þó á móti slíkri þróun í bili.
Í umræðunni um veikleika evrunnar á síðasta ári
hefur þeirri skoðun nokkuð verið haldið á lofti að of
hægfara úrbætur á sviði efnahagsmála á evrusvæð-
inu, einkum að því er áhrærir viðleitni til að auka
sveigjanleika vinnumarkaðarins, eigi sök á lækkun
evrunnar. Það virðist þó veik röksemd. Í fyrsta lagi er
lítill sveigjanleiki á vinnumarkaði evrusvæðisins
ekki nýr af nálinni og nokkrar umbætur hafa þrátt
fyrir allt átt sér stað eða eru í bígerð. Það er því erfitt
að sjá hvað hefði átt að koma markaðsaðilum á óvart
í þeim efnum. Í öðru lagi hafa umbætur verið einna
tregastar í kjarnalöndunum, sem síst eru líkleg til að
gjalda fyrir ósveigjanlegan vinnumarkað. Ósveigjan-
legur vinnumarkaður kom ekki í veg fyrir að þýska
markið væri talið sterkur gjaldmiðill á sínum tíma. Í
þriðja lagi virðist samband efnahagsumbóta og geng-
is gjaldmiðla óljóst svo að ekki sé meira sagt. Nægir
að benda á gengisþróun japanska jensins í því sam-
bandi.
Umskipti í sumarbyrjun – hagvöxtur hægir á sér í
Bandaríkjunum en styrkist í Evrópu
Gengi evrunnar gagnvart Bandaríkjadal náði lág-
marki í maíbyrjun og hafði þá lækkað um tæpan
fjórðung frá því að henni var hleypt af stokkunum.
Síðan þá hefur gengi evrunnar hækkað töluvert, en
lækkaði síðan á ný í fyrri hluta júlímánaðar. Það er þó
töluvert fyrir ofan lágmarkið um miðjan maí. Um-
skiptin sem urðu í gengisþróun evrunnar í sumar má
rekja til vaxandi óvissu um framvindu efnahagsmála
í Bandaríkjunum, fyrst í kjölfar upplýsinga um
aukinn verðbólguþrýsting í Bandaríkjunum og síðan
eftir að gögn bárust sem bentu til þess að farið væri
að draga úr hagvexti. Á sama tíma bentu flestar efna-
hagsvísbendingar frá evrusvæðinu til vaxandi hag-
vaxtar. Spár Consensus Forecasts um hagvöxt á
evrusvæðinu hafa hækkað jafnt og þétt á þessu ári og
skv. könnun sem gerð var í maí hljóðaði meðalspáin
upp á 3,3% hagvöxt á árinu 2000 og 3,1% hagvöxt
árið 2001.4 Í Bandaríkjunum er gert ráð fyrir að
draga muni verulega úr hagvexti á næsta ári. Lengi
hafa spámenn spáð hægari hagvexti í Bandaríkj-
unum, en ekki reynst sannspáir hingað til. Um ástæð-
ur þess verður nánar fjallað hér á eftir. Hin hliðin á
vanspá hagvaxtar í Bandaríkjunum er að lengi hafa
flestir aðilar sem gefa út spár um gengisþróun spáð
gengishækkun evrunnar. Í maí sl. spáðu Consensus
Forecasts genginu 1,049 á sama tíma árið 2001 og
1,108 í árslok 2002, sem er u.þ.b. fjórðungs hækkun
frá genginu í maí, og síðan áframhaldandi styrkingu
evrunnar til ársloka 2006. Í ljósi þess að Consensus
Forecasts hafa ævinlega spáð styrkingu evrunnar er
ástæða til að taka slíkar spár með nokkrum fyrir-
vara.5 Þó virðist ríkari ástæða nú en oft áður til að
ætla að a.m.k. stefnan sé nú rétt.
Hagvöxtur í kjarnalöndum Evrópusambandsins er
farinn að taka við sér en hætta á ofhitun í sumum
jaðarlöndum
Staða efnahagsmála á evrusvæðinu við stofnun
myntbandalagsins einkenndist af dræmum vexti í
sumum svokölluðum kjarnalöndum myntbanda-
lagsins á meðan hagvöxtur í ýmsum jaðarlöndum var
mun meiri. Mjög hefur dregið úr bilinu á milli
kjarna- og jaðarlanda að undanförnu. Lágir vextir og
lágt gengi evrunnar hefur örvað hagvöxt í kjarna-
löndunum. Hagvöxtur í Frakklandi tók nokkuð vel
við sér þegar á síðasta ári og á þessu ári hefur veru-
legur efnahagsbati einnig mælst í Þýskalandi og á
Ítalíu. Útflutningur evrusvæðisins tók að aukast
PENINGAMÁL 2000/3 19
4. OECD spáir u.þ.b. sama hagvexti.
5. Spáð var 5% hækkun evrunnar strax í ársbyrjun 1999.