Peningamál - 01.08.2001, Blaðsíða 2

PENINGAMÁL 2001/3 1
Verðbólga fór í júní upp fyrir efri þolmörk verð-
bólgumarkmiðs Seðlabanka Íslands. Samkvæmt yfir-
lýsingu ríkisstjórnarinnar og Seðlabankans frá 27.
mars sl. um verðbólgumarkmið og breytta gengis-
stefnu skal bankinn senda ríkisstjórn greinargerð ef
verðbólga fer út fyrir þolmörkin. Bankinn sendi
ríkisstjórninni því greinargerð þann 20. júní sl. Hún
er birt í heild sinni í þessu hefti Peningamála. Megin-
niðurstaða hennar um verðbólguhorfur var að for-
senda þess að verðbólga geti náðst niður í 2½% á
árinu 2003 sé að komið verði í veg fyrir víxlhækkanir
verðlags, launa og erlends gjaldeyris. Mat bankans
var að mánaðarlegar hækkanir vísitölu neysluverðs
hefðu líklega náð hámarki í júní en að tólf mánaða
hækkanir myndu halda áfram að vaxa, a.m.k. fram á
haustið. Hækkun vísitölu neysluverðs í júlí var í sam-
ræmi við þetta mat. Þá var það mat bankans að
verðbólga gæti að óbreyttu gengi og peningastefnu
verið fyrir ofan þolmörk fram í ársbyrjun 2003. Efri
þolmörkin lækka úr 6% í ár í 4½% á næsta ári og
verða síðan 4% frá 2003.
Að vanda birtir Seðlabankinn nýja verðbólguspá
í þessu hefti Peningamála. Bankinn spáir nú meiri
verðbólgu en hann gerði í maí vegna lækkunar á
gengi krónunnar í maí og fyrri hluta júní og mikilla
verðhækkana síðustu mánuði. Nú spáir bankinn því
að verðbólga verði tæplega 6½% milli áranna 2000
og 2001 en um 8% frá upphafi til loka þessa árs. Er
þá gert ráð fyrir óbreyttu gengi frá 20. júlí sl. Fram-
haldið ræðst að verulegu leyti af þremur þáttum, þ.e.
þróun gengis krónunnar, hvort kjarasamningar verða
endurskoðaðir til hækkunar snemma á næsta ári og
hversu hratt ofþensla eftirspurnar hjaðnar á næstunni.
Komi ekki til launahækkana á næsta ári umfram
þegar gerða kjarasamninga er það mat bankans að
verðbólga geti hjaðnað nokkuð hratt á því ári jafnvel
þótt nafngengi krónunnar hækki ekki að ráði frá því
sem það er nú. Hún gæti þá orðið um 3% frá upphafi
til loka árs og færi inn fyrir þolmörk undir mitt ár.
Markmiðið um 2½% verðbólgu myndi þá nást um
mitt ár 2003. Verðbólguhorfur hafa því batnað
nokkuð síðan um miðjan júní og sér þess einnig stað
í verðbólguálagi ríkisskuldabréfa.
Spáin er að venju háð verulegri óvissu. Mjög lágt
raungengi, lægra í júní en nokkru sinni á undan-
förnum tveimur áratugum, gæti bent til þess að nafn-
gengi gæti hækkað samfara því að verðbólguvænt-
ingar lækka. Verðbólga yrði þá eitthvað minni.
Hjaðni framleiðsluspenna hægar en hér er gert ráð
fyrir, verður verðbólga hins vegar að óbreyttu meiri.
Mikilvægasti óvissuþátturinn snýr þó að launahækk-
unum og hugsanlegri endurskoðun kjarasamninga á
næsta ári. Eins og kom fram í greinargerð bankans til
ríkisstjórnarinnar í júní hafa laun hækkað langt
umfram framleiðniaukningu og viðunandi verðbólgu
á undanförnum árum, sem má m.a. rekja til mjög
mikillar eftirspurnar eftir vinnuafli sakir þeirrar
ofþenslu sem ríkt hefur. Þessi hækkun launakostn-
aðar á veigamikinn þátt í gengislækkun krónunnar og
aukinni verðbólgu á undanförnum misserum. Raun-
laun hafa hækkað verulega á undanförnum árum og á
síðasta ári var hlutur launa í þjóðartekjum orðinn
næstum eins hár og á ofþensluárunum 1987 og 1988.
Seðlabankinn telur því ekki efnahagslegar forsendur
fyrir launahækkunum á næsta ári umfram þegar
gerða kjarasamninga.
Miklar sviptingar voru á gjaldeyrismarkaði í maí
og júní. Gengið lækkaði um samtals 7,9% frá byrjun
Inngangur
Hjöðnun verðbólgu er meginviðfangsefni
peningastefnunnar