Peningamál - 01.03.2004, Blaðsíða 75

forðast óhóflegar sveiflur í stjórntækjum sínum en of
stuttur viðmiðunartími getur leitt til stýrivanda, þ.e.
erfiðara verður að ná markmiðinu og hætt er við að
sveiflur í vöxtum aukist en það eykur óvissu og
kyndir undir auknum hagsveiflum. Á meðan á aðlög-
unarferlinu að langtímamarkmiðinu stendur er hins
vegar algengt að seðlabankarnir setji sér skammtíma-
markmið, oft til eins árs eða nokkurra ára í senn.24
Þannig gefst bönkunum svigrúm til að nýta sér
óvænta verðbólguhjöðnun (sjá nánari umfjöllun í
grein höfundar, 2004). Þessi ríki hafa síðan jafnan
lengt tímarammann þegar aðlögunarferlinu lýkur.
Í töflu 5 kemur einnig fram að sjö ríki hafa skil-
greint svokallaðar flóttaleiðir, þar sem leyfileg frávik
frá verðbólgumarkmiðinu eru skilgreind fyrirfram.
Í flestum tilfellum er um að ræða almennar verð-
breytingar sem rekja má beint til framboðshnykkja
eins og breytinga á óbeinum sköttum og viðskipta-
kjörum sem almennt er talið að peningastefnan eigi
ekki að bregðast við í fyrstu atrennu (sjá t.d. um-
fjöllun í grein höfundar í Peningamálum, 2002/4).25
Að lokum er rétt að leggja áherslu á að túlkun og
framkvæmd stefnunnar getur einnig breyst innan
sama lagaramma. Sem dæmi má nefna túlkun ný-sjá-
lenska seðlabankans á verðbólgumarkmiðsbilinu á
fyrstu árum hinnar nýju stefnu en svo virðist sem
bankinn hafi túlkað það sem ,,rafmagnsgirðingu“
sem ekki mætti undir neinum kringumstæðum fara út
fyrir (sjá t.d. Schaechter o.fl., 2000, og Svensson,
2001). Á síðustu árum hefur bankinn hins vegar
verið mun sveigjanlegri í túlkun sinni á stefnunni,
enda sætti hann nokkurri gagnrýni fyrir þessa túlkun.
Annað dæmi er framkvæmd peningastefnunnar í Ís-
rael á fyrstu árum verðbólgumarkmiðsins (sjá t.d.
Truman, 2003). Almennt virðist gilda að taki seðla-
bankar upp verðbólgumarkmið með tiltölulega háa
verðbólgu og lítinn trúverðugleika, sé verðbólgu-
markmiðið túlkað mjög stíft til að byrja með á meðan
bankinn er að vinna sér inn trúverðugleika sem verð-
bólgubani. Eftir því sem tíminn líður og slíkur trú-
verðugleiki ávinnst, virðast bankarnir leyfa sér meiri
sveigjanleika við mótun peningastefnunnar.26
4.3. Ákvarðanir í peningamálum
Í ljósi þeirrar staðreyndar að ákvarðanir í peninga-
málum fela yfirleitt í sér ólík sjónarmið um stöðu
hagkerfisins á hverjum tíma og framtíðarþróun þess,
er eðlilegt að fleiri en einn aðili komi að ákvörðun-
inni, enda eru þær í langflestum tilvikum teknar af
fjölskipuðum peningamálaráðum, þrátt fyrir að
bankastjórinn sé eingöngu einn í öllum þeim tilvik-
um, eins og sjá má í töflu 6. Þetta er einnig í sam-
ræmi við nýlega rannsókn Lombardelli o.fl. (2002) í
tilraunahagfræði sem gefur til kynna að fjölskipuð
nefnd nái betri árangri í stjórn peningamála en ein-
staklingar.
Yfirleitt er um að ræða hreina peningastefnu-
nefnd sem eingöngu á því hlutverki að gegna að taka
ákvarðanir í peningamálum og hafa sumir bankanna,
eins og t.d. Englandsbanki, jafnvel skipað utanað-
komandi sérfræðinga nefndarmenn. Í sumum ríkjum
er þetta hlutverk hins vegar í höndum framkvæmda-
stjórnar bankans sem jafnframt ber ábyrgð á öllum
daglegum rekstri hans, eins og t.d. í Svíþjóð.27 Að-
eins í tveimur tilfellum er ákvörðunin tekin af banka-
stjóranum einum, þótt þeir leiti ráðgjafar næstráð-
enda sinna í báðum tilvikum.28 Með því að láta
ákvarðanirnar í hendur fjölskipaðs peningamálaráðs
komast fleiri sjónarmið að við ákvarðanatökuna, auk
þess sem ráðgjöf næstráðenda bankastjóranna er
formfest og þannig þurfa þessir næstráðendur frekar
að standa reikningsskil ráðgjafar sinnar en ef banka-
stjórinn tekur ákvörðunina formlega einn en nýtur
ráðgjafar þeirra með óformlegum hætti. Tveir seðla-
bankar fara eins konar millileið þar sem ákvörðunin
er tekin af fjölskipaðri bankastjórn sem nýtur síðan
74 PENINGAMÁL 2004/1
24. Flest þessara ríkja hafa samhliða því að skilgreina árleg skammtíma-
markmið, skilgreint langtímamarkmið stefnunnar sem þau stefna að
þegar aðlögunarferlinu er lokið. Í mörgum tilvikum hefur tímasetning
gildistöku langtímamarkmiðsins einnig verið formfest fyrirfram.
25. Lendi seðlabanki, sem hefur ekki skilgreindar flóttaleiðir, í slíkum
aðstæðum er yfirleitt reynt að skýra viðbrögð bankans með skilmerki-
legum hætti í stað þess að skilgreina viðbrögðin fyrirfram með flótta-
ákvæðum.
26. Verðbólgumarkmiðsstefnan er því meira í ætt við hart verðbólgumark-
mið framan af en breytist síðan í sveigjanlegt verðbólgumarkmið.
Ástralski seðlabankinn er hins vegar dæmi um banka sem ávallt hefur
túlkað verðbólgumarkmiðið mjög sveigjanlega.
27. Því má færa rök fyrir því að ákvörðunarvaldið í Svíþjóð sé í raun í
höndum fjölskipaðrar bankastjórnar fremur en peningamálaráðs með
einn bankastjóra, eins og hér er gert ráð fyrir.
28. Seðlabankastjórar Ísrael og Nýja-Sjálands njóta báðir ráðgjafar sér-
stakrar peningamálanefndar, þótt þær komi ekki með formlegum hætti
að endanlegum ákvörðunum í peningamálum. Svensson (2001) gagn-
rýnir þetta fyrirkomulag í úttekt sinni á peningastefnunni í Nýja-Sjá-
landi.