Skírnir - 01.01.1966, Blaðsíða 70
68
Björn K. Þórólfsson
Skímir
nám konungkjörs til Alþingis. Hann bendir á, að konungs-
kjörnir alþingismenn, sem voru sex, séu allt of margir að
tiltölu við hina þjóðkjörnu, í Danmörku sé 14. hver þing-
maður konungkjörinn, en hér sjötti hver. Minnist á afdrif
stjórnarskrármálsins á þingunum 1881 og 1883, telur það
Benedikt Sveinssyni einum að þakka, að því var hreyft, en
áhuga flestra þingmanna heldur daufan, einkum 1883. Von-
ar, að Alþingi 1885 taki málið fyrir af nýju og láti önnur
mál þoka fyrir því, svo sem þörf gerist, ætti helzt að taka
það eitt til meðferðar auk fjárlaga og fylgifiska þeirra. Skor-
ar á alþingismenn og aðra forgöngumenn í héruðum að halda
fjölmenna fundi á vori komanda til að komast eftir áliti og
tillögum almennnigs. Telur þýðingarlaust að leggja út í nýja
stjórnardeilu, ef sú yrði raun á, að meirihluti landsmanna
léti sig málið engu skipta. Itrekar áskorun sína um Þingvalla-
fund til að undirbúa stjórnarskipunarmálið til Alþingis, sem
hann hafði áður birt í blöðum eins og fyrr segir, „sjálfsagt
með þeim fyrirvara, að svo mikill áhugi kæmi í ljós hjá
landsmönnum, að málið yrði tekið fyrir á næsta þingi“.
Segir, að ávallt, þegar mikið hafi legið við, hafi stjórnarskip-
unarmálið sætt rækilegum undirbúningi á Þingvallafundi, og
til slíkra starfa telur hann Þingvelli hentugri stað en Reykja-
vík, einkum vegna sögufrægðar Þingvalla.
Jón Ölafsson hafði í Þjóðólfi 1884 haldið fram mjög líkum
skoðunum á stjórnarskrármálinu og Jón á Gautlöndum árið
eftir. Jón Ölafsson lýsir skoðunum sínum ítarlegast í grein
með fyrirsögninni „Hvað er þá að“ í Þjóðólfi 19. janúar 1884,
og í ræðu þeirri, er hann hélt á 10 ára afmæli stjórnarskrár-
innar, sem fyrr er getið. 1 Fróðagreinum Jóns á Gautlöndum
má finna áhrif frá greinum nafna hans í Þjóðólfi. Mestu
munar það, að Jón Ólafsson leggur aðaláherzluna á þingræði.
Að þingræðisreglan komist hér á, „það er markið og miðið“,
segir hann. Hjá Jóni á Gautlöndum er frestandi synjunarvald
aðalkrafan. En sammála eru þeir um það, að slík takmörkun
á synjunarvaldi konungs sé nauðsynleg, ef þingstjórn eigi að
vera hér fullkomin. Báðum gremst þeim áhugaleysi mikils
hluta alþingismanna um sjálfstæði og stjórnfrelsi þjóðarinnar