Skírnir - 01.09.1998, Page 204
474
STEFÁN HJÖRLEIFSSON
SKÍRNIR
stað á þar til gerðum stofnunum, svo að segja ósýnilegur almenn-
ingi.10
Heilbrigðistrúin hefur jafnframt þann kost að hún gerir ein-
staklinginn að miðpunkti allrar athygli. Þegar ég gengst undir
læknisskoðun skipta veikindi mín og heilsa mín meginmáli. Þrátt
fyrir allan þann munað og frelsi sem nútíminn hefur uppá að
bjóða, er innsta eðli einstaklingsins sjaldan sýnilegt öðrum mönn-
um. Tilveran er full af skrifuðum og óskrifuðum reglum sem
valda því að fjarlægðin milli manna er raunverulega mikil. Menn
eru alltaf einir síns liðs að leika eitthvert hlutverk. Þess vegna líð-
ur okkur aldrei betur en þegar við getum baðað okkur í athygli
þeirra sem þjónusta okkur og hugga í heilbrigðis- og umönnun-
argeiranum. Auglýsingar um hreinni tennur, þynnri dömubindi
og stærri vöðva, þunglyndi, fæðingarbletti, brjóstaskoðun og
beinþynningu hafa þann ótvíræða kost fyrir móttakandann að
honum er sýnd athygli, einhver lætur sig velferð hans skipta og
tekur ímynduð eða raunveruleg vandamál hans alvarlega. Og hjá
lækninum get ég leyst frá skjóðunni. Hlutverk læknisins er að
hjálpa mér og milli okkar ríkir trúnaðarsamband. Eg get slakað á
kröfunum og komið til dyranna eins og ég er klæddur - þreyttur,
óttasleginn eða einfaldlega í örvæntingarfullri leit að athygli.
Heilbrigðistrúin virðist gegna stóru hlutverki í tilraunum
manna til að koma á jarðnesku þúsundáraríki. Trúin á að hægt sé
að móta fyrirmyndarsamfélag með pólitískum aðgerðum er í
fyrsta lagi undir því komin að til séu markmið sem eru skynsam-
leg og eftirsóknarverð fyrir alla, en í öðru lagi að til séu tæknileg-
ar leiðir til að ná þessum markmiðum. Mörgum virðist sem æðstu
gildi heilbrigðistrúarinnar uppfylli þessi skilyrði. Á dögum iðn-
10 Norski guðfræðingurinn Kjetil Hafstad heldur því meira að segja fram að
djúpstæð þörf mannsins fyrir að afneita dauðanum og þjáningunni sé skýring-
in á þenslu heilbrigðiskerfisins í vestrænum ríkjum og dregur þá ályktun að
æxlisvöxtur heilbrigðisstofnananna verði ekki haminn nema tekist verði á við
bölið í tilverunni með öðrum hætti en tíðkast hefur. Hafstad leggur meðal
annars til að hlutverk sjúkrahúsanna verði að ljá þjáningunni merkingu og
sameina þá sem þjást, í stað þess að rjúfa þjáninguna úr tengslum við tilver-
una. En eins og Hafstad bendir sjálfur á, er líklega best í mörgum tilvikum að
forðast sjúkrahúsin. Sjá „Hospitalet - byen for seg selv“ í Frihetens fiende
(Osló: Universitetsforlaget, 1993).