Sagnir - 01.06.2013, Blaðsíða 199

200
velkomin í verslanir og hélst sá siður
út áratuginn.16 Það sem einkennir
þróunina á 10. áratugnum er aukin
áhersla á að ganga á milli verslana og
syngja en minni umfjöllun er um köttinn
í tunnunni. nánast engin umfjöllun er
um öskupoka hefðina, nema þegar eldra
fólk harmar að sá siður sé að deyja út.17
Vert er að nefna áherslubreytingu
sem átti sér stað þegar akureyrarhefðin
þróaðist yfir í hina „nýju“ öskudagshefð.
Þegar hefðin einskorðaðist við akureyri
var hún stórmál fyrir alla sem komu
nálægt deginum. Langflestir voru í
heima tilbúnum búningum en mestu
skipti að koma sér í stóran sönghóp og
æfa lög – mikilvægt var að kunna mörg
lög og röddun þótti oft nauðsynleg.
Undir búningur hófst nokkrum vikum
fyrir ösku daginn. jafnframt því að
syngja fyrir nammi tíðkaðist að launa
börnunum með aurum, sem fóru svo í
að taka leigubíl út í fjörð í lok dagsins.18
Þetta breyttist hins vegar þegar siðurinn
dreifðist um landið og þróaðist að
lokum í það sem einn lesandi Dags lýsti
svo í innsendu bréfi: „Börn og unglingar
koma saman, kannski 3-4 í hóp, negla
niður örfá lög, kaupa sér hatt eða gervi-
nef og hlaupa síðan á milli verslana og
fyrir tækja á ösku daginn, tuldra aðeins
í barm sér, hrifsa sælgætispoka og
hlaupa áfram“.19 Þessi hegðun virðist
hafa verið land læg hjá börnum því ekki
var óalgengt að heyra svipaðan tón frá
kaup mönnum í reykjavík.20
annað sem sýnir breytingu á hefðinni
frá akureyrsku fyrirmyndinni og frekari
tengsl við hrekkja vöku eru hugmyndir
barna um búninga og val þeirra á þeim.
auk þess sem búningasala jókst, sem
gerði ösku daginn neysluvænni, breyttust
menningar leg tengsl öskudagsins í kjöl-
farið. Öskudagurinn er partur af kjöt-
kveðju hátíðinni og ásamt bolludegi og
sprengi degi táknar hann óheftan lifnað
og hátíðahöld rétt fyrir föstu. Búningar
ösku dagsins voru því ekki bundnir
þema, heldur aðeins þörf fyrir að skreyta
sig og dyljast. Undir lok aldarinnar
völdu börn sér hins vegar oftar búninga
með skír skotun til einhvers hræðilegs
og ógnvekjandi, líklega vegna áhrifa
frá afþreyingar miðlum. norna-,
vampíru- og Frankenstein búningar
voru algengastir, að ógleymdri hinni
sívin sælu scream-grímu. slíkir búningar
hafa aug ljós hugmyndafræðileg tengsl
við hrekkja vökuna og bandarískan
skemmtana iðnað.21 Einnig þekktist
að krakkar gengju milli húsa í íbúða-
hverfum og föluðust eftir nammi fyrir
söng, sem má líklega tengja beint við
hrekkja vöku hefð Bandaríkjamanna,
alltént gerir Velvakandi Morgunblaðsins
það árið 1989:
núna þegar öskudagurinn er nýliðinn
langar mig til að benda á atriði sem
mér finnst alltaf vera að verða
meira áberandi. Íslensk börn eru
farin að tileinka sér banda rískan sið,
þ.e. stunda sömu iðju á ösku dag og
bandarísk börn á Halloween-daginn.
Þann dag ganga börnin í hús, syngja
og biðja um sælgæti eða þau hrekkja
fólk.22
Þetta viðhorf gagnvart hrekkjavöku
varð meira áberandi upp úr 1990 og
margir þeirra heimildamanna þjóðhátta-
deildar sem fæddust á árabilinu 1950 til
1980 benda á þessa áherslubreytingu og
tengsl við hrekkjavöku. Þetta fólk upp-
lifði breytingarnar annaðhvort sem börn
eða í gegnum sín börn.23 Áhugavert er
að Velvakandi telur það bandarískan sið
að syngja fyrir góðgæti en algengt er í
umfjöllun um ösku dag og hrekkjavöku
Vor2013-A5-288+4bls-BN.indd 200 6/5/2013 5:21:03 PM