Skagfirðingabók - 01.01.2001, Side 160

SKAGFIRÐINGABÓK
Þáttur handritasafnarans
Þeirri tilgátu að múrinn hafi átt að vera kirkja er fyrst brugðið
á loft af Árna Magnússyni. Hann skrifaði stutta lýsingu á
Hólastað á árunum 1720—25 sem er varðveitt sem viðhengi við
gamlan máldaga Hólakirkju frá árinu 1396. Þar telur Árni upp
gripi og hús sem hann hefur sjálfur séð á Hólastað og tínir til
sögur um uppruna nefndra hluta. Engir heimildarmenn eru
nefndir til, en orðtök eins og: „menn segja“ eða „sem sagt er“
eru títt notuð. Nú er vitað að Árni þekkti Oddaverjaannál
mætavel og skrifaði hann meðal annars upp á sínum tíma,18 og
vafamál hvort hægt sé að telja frásögn Árna sjálfstæða heimild.
Hins vegar nefnir hann ekki Oddaverjaannál á nafn í lýsingu
sinni og virðist sem hann byggi á munnlegum heimildum.
Hann ritar um múrinn: „Menn segja Auðunn rauði hafi látið
hann byggja, og ætlað að gjöra múrkirkju en ei endst til.“ Svo
bætir hann við „Það er auðséð á vindaugunum að það hefur átt
múrhús að verða, því þar eru innmúraðar járnstengur, item
vindeltröppur minner mig.“19
Þessar tvær setningar, er Árni ritaði, eru nær eina undirstaða
þeirra kenninga að múrinn hafi verið upphaf steinkirkju frá
tíma Auðunar rauða. Ekki verða bornar brigður á það að Árni
hafi verið glöggur sjónarvottur og lýsing hans merkileg heim-
ild um útlit múrsins. Hins vegar er umhugsunarefni að í lýs-
ingu sinni beitir Árni hvergi þekkingu sinni á fornum heim-
ildum til þess að styðja eða hrekja sögur heimildarmanna
sinna. Þess í stað minnir lýsing hans á minnispunkta sem hann
hefur hripað niður í þeim tilgangi að ná saman öllum munn-
mælum um stað og kirkju á Hólum, en án þess að láta reyna á
sannleiksgildi þeirra. Það kemur líka í ljós að sumar af frásögn-
18 Sjá enn formála Gustavs Storm, Istandske Annaler indtil 1578, Kristiania
1888.
19 D1III, 607.
158