Tímarit UNIFEM - 01.01.2004, Síða 87

þó ennþá til ríki eins og Japan, Spánn og Bandaríkin sem stunda þetta
töluvert. Nú er algengast að ríki telji aðstoð eiga að vera á forsendum
þróunarlandsins, en ekki gjafalandsins. Bundin aðstoð hefur t.d. oft leitt
til svokallaðra „hvítra fíla“, en þar er átt við dæmi þar sem skip liggja
óhreyfð við bryggju, skólar standa auðir og í niðurníðslu og sömuleiðis
verksmiðjur. Ástæðan er sú að þá hefur þróunaraðstoðin fremur verið
reist á forsendum gjafalandsins en þróunarríkisins. Viðtökuríkin hafa
ekki reynst hafa burði til þess að starfrækja verkefni sem byggst hafa á
fjárfestingum, vélum, tækjum og búnaði, sem aflað hefur verið í gjafa-
landi og gefin á forsendum þess sem veitir aðstoð fremur en á forsendum
viðtakandans.“
Samhliða yfirlýsingum ráðmanna um aukna þátttöku Íslands á
alþjóðavettvangi hefur mönnum verið tíðrætt um áhrif lítillar eyju sem
okkar. Líkt og aðrir viðmælendur Tímarits UNIFEM sem starfa að
þróunar- og utanríkismálum, leggur Sighvatur áherslu á smæð Íslands,
en jafnframt á mikilvægi framlags okkar.
„Við erum lítil og verðum það alltaf. Hlutfall okkar af þjóðarframleiðslu
til þróunaraðstoðar hefur farið hækkandi síðustu ár, en það var um tíma
á bilinu 0,09-0,1% en markmið SÞ er 0,7%. Alþingi hefur oft samþykkt
að framlagið verði 0,7% en aldrei staðið við það. Frá árunum 1997-1998
hefur þetta framlag okkar tvöfaldast, úr 0,1% í tæp 0,2%. Á árunum
2008-2009 er stefnt að því að framlagið verði komið upp í 0,35%.
Standist það verðum við rétt undir meðallagi Evrópuríkja, en þeir
sem hafa verið yfir meðallagi eru t.d. Danmörk, Noregur, Svíðþjóð,
Holland og Lúxemborg. Þessi Evrópulönd hafa náð markmiði SÞ um að
verja eigi ekki lægri fjárhæðum en 0,7% af vergri þjóðarframleiðslu til
þróunaraðstoðar og sum raunar náð mun hærra marki.“
Umdæmisskrifstofur ÞSSÍ verði að sendiskrifstofum
ÞSSÍ er sú þróunarsamvinnustofnun á Norðurlöndum sem enn er sjálf-
stæð stofnun en ekki hluti af utanríkisráðuneytinu eins og fyrr segir.
Sighvatur segir tvær úttektir hafa verið gerðar þar sem m.a. var vikið að
því hvort æskilegt sé að færa ÞSSÍ undir utanríkisráðuneytið en í hvorugri
þeirra var mælt með því. „Til þess að gera það þyrfti að breyta lögum en
það eru ýmsir kostir við að ÞSSÍ sé sérstofnun,“ segir Sighvatur.
„Hins vegar hefur samstarf við utanríkisráðuneytið aukist mjög síðustu
ár og verið mjög farsælt. Til að mynda hafa umdæmisskrifstofur ÞSSÍ
verið gerðar að sendiskrifstofum í þeim fjórum löndum sem ÞSSÍ starfar
nú. Slíkt tryggir öryggi starfsmanna okkar, veitir greiðari aðgang að
yfirvöldum í viðkomandi löndum sem og aukna möguleika á samráði
við ýmsa aðila sem starfa við þróunaraðstoð í löndunum. Starfsmenn
eru eftir sem áður okkar starfsmenn og breytingunni fylgja ekki aukin
útgjöld, hvorki fyrir okkur né utanríkisráðuneytið.“
Stefnumótun um kynjajafnrétti
Sé farið yfir verkefnaval ÞSSÍ er ljóst að töluverð áhersla er lögð á jafn-
réttismál og stöðu kvenna. Þetta á sérstaklega við um verkefni ÞSSÍ í
Mósambík og Namibíu. Að sögn Sighvats er stefnumörkun ÞSSÍ í jafn-
réttismálum í burðarliðnum.
„Stjórnin hefur farið yfir þetta plagg á síðustu tveimur fundum og ég
reikna með að slík stefnumótun liggi fyrir í haust. Plaggið verður 40-50
blaðsíður og þetta er í fyrsta skiptið sem slík stefnumótum er gerð hjá
ÞSSÍ um sérstakt málefni. Því er ljóst að ÞSSÍ leggur áherslu á kynjajafn-
rétti í starfi sínu. Stefnumótun okkar kveður m.a. á um að skoðuð sé
staða kynjanna í hverri ákvörðun sem við á, á öllum stigum samfélags-
ins.“ Þar af leiðandi sé ekki einvörðungu verið að styrkja einstök verk-
efni sem stuðla eiga að auknu jafnrétti kynjanna og bættri stöðu kvenna
og stúlkna.
Ennfremur segir Sighvatur það „sameiginlegt álit að jafnréttismál verði
í þróunarstarfi“ Þróunarsamvinnustofnun Íslands (ÞSSÍ) veitir tvíhliða þróunaraðstoð, sem er aðstoð sem eitt ríki veitir öðru,
milliliðalaust.
Aðstoðin er veitt til skilgreindra verkefna og áhersla er
lögð á fræðslu- og þjálfunarverkefni. Aðstoðin felst því
að stórum hluta í tæknilegri ráðgjöf og stuðningi við að
byggja upp stofnanir, fremur en efnis- og fjárframlög.
ÞSSÍ starfar í anda þúsaldarmarkmiða Sameinuðu þjóð-
anna og leiðbeiningum þróunarsamvinnunefndar OECD
(DAC).
ÞSSÍ starfar í fátækustu löndunum með það að mark-
miði að bæta lífskjör meðal þeirra fátækustu.
Aðstoðinni er aðeins beint til nokkurra landa, til tak-
markaðs fjölda verkefna á fáeinum sviðum. Áhersla er
lögð á eignarhald og þátttöku samstarfsaðila og sjálf-
bæra þróun.
24 íslenskir sérfræðingar starfa á vegum ÞSSÍ. Þeir eru
í fjórum samstarfslöndum, auk Íslands. Fjórir af þessum
20 starfa á Íslandi.
ÞSSÍ hefur starfað í Malaví frá 1989 við uppbyggingu
heilsugæslu, fullorðinsfræðslu, aðstoð við sjómanna- og
fiskeldisskóla og við að byggja grunnskóla.
ÞSSÍ hefur starfað í Mósambík frá 1995 við verkefni á
sviði gæðamála í sjávarútvegi og félagsleg verkefni, í
samvinnu við íslensk og mósambísk félagasamtök og
yfirvöld. Að auki er ráðgjafi í félagsmálaráðuneytinu á
vegum ÞSSÍ.
ÞSSÍ hefur starfað í Namibíu frá 1990 þar sem stofn-
unin veitir stuðning við sjómannaskóla, sinnir ýmsum
félagslegum verkefnum, svo sem uppbyggingu félags-
miðstöðva og fullorðinsfræðslu, og annast sérfræði-
ráðgjöf við sjávarútvegsráðuneytið.
ÞSSÍ hefur starfað í Úganda frá 2000 við gæðaverkefni
í fiskimálum, fullorðinsfræðslu á Ssese-eyjum, félags-
leg verkefni, svo sem götubörn í Kampala og Kititeka-
skólann, og veitt sérfræðiráðgjöf um nýtingu jarðhita.
Nokkrar staðreyndir um störf ÞSSÍ
Stefnumótun okkar kveður m.a. á um að skoðuð sé staða
kynjanna í hverri ákvörðun sem við á, á öllum stigum sam-
félagsins. Þar af leiðandi sé ekki einvörðungu verið að
styrkja einstök verkefni sem stuðla eiga að auknu jafn-
rétti kynjanna og bættri stöðu kvenna og stúlkna.
Lj
ós
m
yn
d
: S
jö
fn
V
ilh
el
m
sd
ót
tir
86