Skólavarðan - 01.04.2007, Blaðsíða 6

6
SKÓLAVARÐAN 3.TBL. 7. ÁRG. 2007
fer var skólinn fullur af góðu fólki,
kennurum og nemendum, sem menntuðu
sveitastráka sem aðra að vissu marki. En
það er alveg á mörkunum að unnt sé að
þakka skólanum fyrir það, það var ekki
á námskrá, sú menntun var ekki til prófs.
Ekki var Háskólinn þá á hærra plani en svo
að svaraði til einhvers konar eldri deildar
af menntaskóla þess tíma.
Vökustrákarnir þáverandi eins og
Friðrik Sófusson og Björn Bjarnason
og við á vinstri kantinum á B-listanum
áttum í ýmsu karpi á háskólaárunum.
Þeir Björn hafa sennilega ekki verið
miklir vinir samfélagsfræðanna síðar
en ég kann þó betur nú orðið við mörg
sjónarmið þeirra en hinna sem lugu því
að mér vísvitandi að austan tjalds væri
verið að iðka réttlæti og berjast fyrir
hagsmunum lítilmagnans. Ég kom eitt
sinn til Björns á ráðherrastóli menntamála
í öngum mínum yfir kennararáðningu sem
ég hélt ég ætti að framkvæma samkvæmt
lögverndunarlögum en vissi að var ekki
í þágu nemenda. „Ætlarðu að stjórna
þessum skóla sjálfur eða láta einhverja
aðra gera það?“ spurði Björn og skerpti
hugsun mína með afgerandi hætti.
Ef til vill féll samfélagsfræðin ekki ein-
göngu á pólitískri ákvörðun. Verkefnið var
stórt, það gekk of hægt, kraftarnir voru of
dreifðir. Ef til vill var kennarastéttin ekki
tilbúin.
Engar meiriháttar breytingar verða í
menntakerfinu án þess
að kennarar séu sáttir við
þær og skilji þær. Alveg
sama hvaða námskrá
er samin og lögleidd,
hvaða tími er ætlaður
til verka. Í þeim skilningi
eigum við allt undir kennarastéttinni,
víðsýnni, framfarasinnaðri og vel launaðri
kennarastétt. Í kennslustofunni fer það
fram sem kennarinn er sáttur við og
ræður við, annars fer nemendahópurinn
og tíðarandinn sínu fram.
Kennarar eru eins og aðrir Íslendingar
áhlaupamenn. Á örfáum árum reistu
þeir nýtt skólakerfi, áfangaskólakerfið,
verknáms, bóknáms, kvöldskóla og full-
orðinsfræðslu. Sömdu kennsluáætlanir,
aðlöguðu og sömdu námsefni, sömdu í
raun nýja aðalnámskrá og lögðu grunn að
næsta mannsaldri í íslenskri skólasögu.
Kennarar eru heldur engir eftirbátar
annarra í þvergirðingi og þrjósku þegar
sá gállinn er á þeim. Það er misráðið að
hafna því eftirliti og aðhaldi sem felst
í samræmdu námsmati. Í frelsinu felst
sannarlega færi á frumkvæði og í því njóta
einstaklingar og stofnanir sín. Frelsi án
takmarkana umhverfist
hins vegar hvenær
sem er og hvar sem er
í andhverfu sína, höft,
lágkúru og dáðleysi
sem nú þegar er unnt
að benda á í ýmsum myndum.
Endurskipulagning námstíma til
stúdentsprófs er kjörið tækifæri skóla-
kerfisins til þess að rífa upp þrjátíu ára
gamalt skipulag, bæta kjör, skilgreina
aðstöðu, smíða námsbrautir, þróa
kennsluform, tækifæri til þess að ganga
í endurnýjun lífdaganna. Um leið þarf
að berja á óttanum við breytingar, hafna
drambi og hroka sem sumir hafa leyft sér
að ala upp í nemendum sínum og beita
þeim síðan fyrir sín sjónarmið.
Mér er það og verður hulin ráðgáta
hvaðan góðu fólki sem ég þekki kemur
sú vissa að fjögur ár til stúdentsprófs hafi
ígildi náttúrulögmáls. Því þjóðfélagi sem
ég ólst upp í dugðu fjögur ár til landsprófs.
Ég hefði haft gott af einu eða tveimur í
viðbót en hvorki þau né önnur hefðu eytt
eða munu eyða dómgreindarleysi, sið-
blindu eða þekkingarleysi. Sú menntun er
einfaldlega ekki undir árum komin. Gamla
menntakerfinu fannst að einn latínutími
á dag í fjögur ár, líklega 15% af saman-
lögðum námstíma mínum í menntaskóla,
væri hæfilegur undirbúningur fyrir næsta
þrep í lífinu. Staðreyndin er auðvitað sú
að hverjum tíma hentar sitt fyrirkomulag.
Samtíminn snýst um að túlka og leita. Þeir
tímar og einstaklingar sem finna ekki sína
fjöl útskrifast af prófdómurum sögunnar
sem nátttröll og saltstólpar.
Úr því að þetta er orðin eins konar
játningagrein og uppgjör á „mennta-
lífshlaupi“ mínu þá er best að enda á
reiknilíkaninu. Ég vann að því löngum og
talaði máli þess eða varði en vildi að ég
ætti meira í því, sem gott er um það að
segja, en ég í rauninni á.
Nú eru gamlir kollegar mínir farnir að
senda mér skilaboð um valdhroka bæði
augliti til auglitis og um leiðir fjöl-miðla.
Væri nú sök sér ef valdið væri eitthvert. En
valdhroki án valds er enn aumkunarverðari
ef hægt væri.
Lengi starfsævinnar, og kannski enn, var
kyrjaður sá söngur að kennarar í eilífum
fríum væru fullsæmdir af lágum launum
og hvorki þeir né skólakerfið yfirleitt
þyrfti á meira fé að halda fremur en aðrir
þeir sem fara illa með það. Fljótlega eftir
að ég fór að sinna stjórnunarstörfum varð
mér ljóst að fjárveitingar til skóla fóru m.a.
eftir því, stundum a.m.k., hversu duglegir
formælendur þeirra voru að fá fundi með
fjárveitinganefnd.
Ég ánetjaðist hugsuninni um reikni-
líkan með þennan bakgrunn. Kerfi byggt
á hlutlægum mælikvörðum, opið, uppi
á borðinu, aðgengilegt öllum sem vilja.
Skólameistarar voru almennt hlynntir
hugmyndafræðinni og boðuðum aðferð-
um. Þó voru Tryggvi Gíslason og Þorsteinn
Þorsteinsson aldrei alveg sáttir og við
Tryggvi skiptumst á nokkrum föstum
skotum á árunum fyrr. Síðan hefur
þeim heldur fjölgað sem ganga fram
og gagnrýna þetta vinnulag. Ég væri
fullkomlega ósamkvæmur sjálfum mér ef
ég viðurkenndi ekki að hugsanlega sé tími
reiknilíkansins liðinn.
Tvennt væri ég þó ósáttari við en
annað ef horfið væri frá líkaninu vegna
þeirrar gagnrýni sem helst hefur heyrst að
undanförnu.
Í gegnum reiknilíkanið er greitt um
það bil helmingi meira fyrir áfanga og
nemendur almennrar brautar en fyrir
sambærilega áfanga annarra nemenda og
brauta. Þessu framlagi er með öðru (t.d.
þróunarsjóði) ætlað að standa straum af
nýju og endurbættu námsframboði sem
hentar brautinni, að nemendurnir fái
Kennarar eru eins og aðrir Íslendingar áhlaupa-
menn. Á örfáum árum reistu þeir nýtt skólakerfi,
áfangaskólakerfið, verknáms, bóknáms, kvöld-
skóla og fullorðinsfræðslu.
GESTASKRIF
Staðreyndin er auðvitað sú að hverjum tíma
hentar sitt fyrirkomulag. Samtíminn snýst um
að túlka og leita.