Félagsbréf - 01.09.1963, Side 13

Guðmuiidur Maffnússon.
víðsýnis við, því að þeir þurfa að sjá
út yfir sjóndeildarhring skáldanna.
Það er rjett, að ritdómarar geta haft
feikna-áhrif, og hafa það, en því mið-
ur oftar en hitt til ills, vegna þess, að
mennirnir eru ekki verki sínu vaxnir.
Munið þjer eftir ritdómunum um
„Adam Homo?“ Enginn þeirra, sem
fyrstir dæmdu verkið, voru því vaxnir.
Höfundurinn var þeim ofvaxinn að
menntun og glöggskygni. Nú eru þessir
dómar taldir ómerkir. Georg Brandes
hafði góð áhrif í bili, en svo urðu
áhrif hans til þess að draga bókmentir
Dana niður. Of voldugur ritdómari
gerir bókmentir einhliða og loks ein-
rænar (stereotyp) og andlega ófrjósam-
ar. Bókmentir ver'Sa að vera alfrjálsar
og ritdómarar verda að viðurkenna það
sem gott er í þeim hvaða leið sem
þær fara. „Mitt er að yrkja og ykkar
að skilja,“ sagði Gröndal. Það sat nú
ekki sem bezt á honum, en raunar hafa
öll stórmenni bókmentanna sagt þetta
sama.
Eitt að lokum. Þjer eigið eftir að
skrifa marga og ágæta ritdóma og
hafa mikil áhrif á bókmentir okkar.
En gleymið ekki einu: í sálu hvers
skálds, sem venjulega er skaprík og
viðkvæm, liggur „demon“. Það er
efinn —- „den store Böjen“ hjá Ibsen.
Enginn skilur hvílíkar kvalir það eru,
þegar efinn um eigið gildi og eigin
köllun er vakinn. Það er „sú naðra,
sem gefur ei grið.“ Vægðarlausir rit-
dómar geta ekki einungis riðið á lífi
skáldsins, heldur einnig mannsins.
Shelley lifði það af og Grímur Thom-
sen óx af því, en Edgar Poe drap það.
Það þarf sterkan anda til að standast
það eitur, sem oft er byrlað í ritdóm-
um. Mig snertir þetta ekki lengur, því
að jeg er nú kominn að fótum fram
sem rithöfundur. En gleymið því aldrei
að geta kosta með lýtum. Getið þjer
enga kosti nefnt, þá látið alt ósagt,
því að þá er verkið fætt andvana og
á sjer enga framtíð.
Fyrirgefið þjer alt þetta mas. Þetta
er skrifað til yðar sem bókmentalegs
vinar frá manni, sem mesta og sárasta
reynslu hefir í þessu efni allra núlif-
andi íslendinga. Jeg gæti frætt yður
um margt sem yður gæti að haldi kom-
ið viðvíkjandi bókmentaþætti mín-
um, og geri það með gleði, ef þjer
viljið á það hlýða — en geri það að-
eins í bréfum, því að jeg hugsa ekki
nema jeg skrifi. Vinsamlegast yðar
CuSmundur Magnússon.
FÉLAGSBRÉF 9