Orð og tunga - 01.06.2005, Blaðsíða 98

f
96 Orð og tunga
fanga í orðabókum. Sjónarhornið er því bæði sögulegt og samtímalegt.
Sjónum er beint að því hvers konar orð/orðhlutar það eru sem skeytt
er framan við sögnina, hvort forliðurinn er nafnorð/nafnorðsstofn
eins og í hervæða og siðvæða eða hvort hann er af öðrum toga eins og
einkavæða er dæmi um. Jafnframt er hlutverk væða í samsetningunni
skoðað. Sögulega séð er sögnin væða nafndregin af kvenkynsorðinu
váð, nú voð. Af sögninni væða er nafnorðið væðing myndað.
Efnisskipan er þessi: I öðrum hluta eru m.a. athugaðar heimildir í
orðabókum. Hugað er að samsetningum sagna og nafnorða með væða
/væðing að seinni/síðasta lið og merkingarlýsing sagnanna skoðuð. í
þriðja hluta er sjónum beint að aldri og tíðni.4 í fjórða hluta er rætt
um þá forliði sem skeytt er framan á sögnina/nafnorðið. Jafnframt er
hugað að merkingu og í því skyni m.a. litið á erlendar samsvaranir. í
fimmta hluta er rætt um aðferðir við myndun samsetninganna. í sjötta
hluta eru stutt lokaorð.
2 Orðabókarheimildir
2.1 væða
Sögnin væða er gömul. í fornmálsorðabók Fritzners (1954) er eitt dæmi
og sögnin sögð merkja 'klæða, færa í föt (váðir)'; heimildin er Háva-
mál. Það er sama heimild og hjá Sveinbimi Egilssyni (1966(1931)) og
Cleasby (1874).5 Hjá Guðmundi Andréssyni (1999(1683):168) er væð-
ast í merkingunni 'klæða, færa í föt'. í orðabók Blöndals (1920-1924) er
merkingin 'klæða'; hún er sú sama og í Fritzner. Jafnframt segir Blön-
dal að í nútímamáli sé væða oftast afturbeygð, væðast. í fyrstu útgáfu
íslenskrar orðabókar... (1963)6 er merkingu væða lýst svo:
(1) væða, væddi s klæða, færa í föt; mm væðast klæða sig,
fara í e-ð; í ýmsum samsetn.: herv., iðnvæða
4Í ritmálssafni OH eru væða-dæmin oftast varðveitt sem sagnform en líka sem lýs-
ingarhættir notaðir sem lýsingarorð. Séu til dæmi um sögnina í framsöguhætti þá eru
lýsingarhættimir taldir til sagna. í raun og veru er þó lítil ástæða til að greina þetta
í sundur þar sem langlíklegast er að tilviljun ein ráði því að sagnformin hafa ekki
fundist.
5Í Cleasby er einnig vitnað í kvæði eftir Eggert Ólafsson þar sem merkingin er
yfirfærð.
6Hér eftir er skammstöfunin ÍO með viðeigandi ártali notuð til að vísa til bókar-
innar.