Náttúrufræðingurinn - 2013, Síða 92

Náttúrufræðingurinn
92
Heimildir
1. Andlin-Sobocki, P., Jonsson, B., Wittchen, H.U. & Olesen, J. 2005. Cost of
disorders of the brain in Europe. European Journal of Neurology 12(1). 1–27.
2. Reitz, C., Brayne, C. & Mayeux, R. 2011. Epidemiology of Alzheimer
disease. Nat Rev Neurol. 7(3). 137–152.
3. Gustavsson, A., Svensson, M., Jacobi, F., Allgulander, C., Alonso, J., Beghi,
E. o.fl. 2011. Cost of disorders of the brain in Europe 2010. European
Neuropsychopharmacology 21(10). 718–779.
4. Hebert, L.E., Scherr, P.A., Bienias, J.L., Bennett, D.A. & Evans, D.A. 2003.
Alzheimer disease in the US population: prevalence estimates using the
2000 census. Archives of neurology 60(8). 1119–1122.
5. Schneider, L.S., Insel, P.S. & Weiner, M.W. 2011. Treatment with cholinest-
erase inhibitors and memantine of patients in the Alzheimer's Disease
Neuroimaging Initiative. Archives of neurology 68(1). 58–66.
6. Majumder, S., Richardson, A., Strong, R. & Oddo, S. 2011. Inducing
autophagy by rapamycin before, but not after, the formation of plaques
and tangles ameliorates cognitive deficits. PLoS One 6(9). e25416.
7. Gandy, S. 2011. Perspective: prevention is better than cure. Nature 475. S15.
8. Golde, T.E., Schneider, L.S. & Koo, E.H. 2011. Anti-abeta therapeutics in
Alzheimer's disease: the need for a paradigm shift. Neuron 69(2). 203–213.
9. Emery, V.O. 2011. Alzheimer disease: are we intervening too late? Pro. J
Neural Transm 118(9). 1361–1378.
10. Þorlákur Jónsson, Atwal, J.K., Steinberg, S., Jón Snædal, Pálmi V. Jónsson,
Sigurbjörn Björnsson, Hreinn Stefánsson o.fl. 2012. A mutation in APP
protects against Alzheimer's disease and age-related cognitive decline.
Nature 488 (7409). 96–99.
11. Yates, S.L., Burgess, L.H., Kocsis-Angle, J., Antal, J.M., Dority, M.D.,
Embury, P.B. o.fl. 2000. Amyloid beta and amylin fibrils induce increases
in proinflammatory cytokine and chemokine production by THP-1 cells
and murine microglia. Journal of Neurochemistry 74(3). 1017–1025.
12. Merlini, G., Bellotti, V., Nuvolone, M., Giorgetti, S., Obici, L. & Palladini,
G. o.fl. 2007. The workings of the amyloid diseases. Annals of Medicine
39(3). 200–207.
13. Ástríður Pálsdóttir, Ásbjörg Ósk Snorradóttir & Leifur Þorsteinsson
2006. Hereditary cystatin C amyloid angiopathy: Genetic, clinical, and
pathological aspects. Brain Pathology 16(1). 55–59.
14. Herzig, M.C., Winkler, D.T., Burgermeister, P., Pfeifer, M., Kohler, E.,
Schmidt, S.D. o.fl. 2004. Abeta is targeted to the vasculature in a mouse
model of hereditary cerebral hemorrhage with amyloidosis. Nature
Neuroscience 7(9). 954–960.
15. Haan, J. & Roos, R.A.C. 1992. Comparison between the Icelandic and
Dutch Forms of Hereditary Cerebral Amyloid Angiopathy. Clinical
Neurology and Neurosurgery 94. S82–S3.
16. Ástríður Pálsdóttir, Agnar Helgason, Snæbjörn Pálsson, Hans Tómas
Björnsson, Birkir Þór Bragason, Sólveig Grétarsdóttir, Unnur Þorsteins-
dóttir, Elías Ólafsson & Kári Stefánsson 2008. A Drastic Reduction in the
Life Span of Cystatin C L68Q Carriers Due to Life-Style Changes during
the Last Two Centuries. PloS Genetics 4(6). doi:10.1371/journal.
pgen.1000099
17. Jellinger, K.A. 2002. Alzheimer disease and cerebrovascular pathology:
an update. Journal of Neural Transmission 109(5–6). 813–836.
18. Esiri, M.M. & Wilcock, G.K. 1986. Cerebral amyloid angiopathy in
dementia and old age. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry
49(11). 1221–1226.
19. Attems, J. & Jellinger, K.A. 2004. Only cerebral capillary amyloid angi-
opathy correlates with Alzheimer pathology - a pilot study. Acta Neuro-
pathol 107(2). 83–90.
mýlildisútfellingar í æðakerfinu eða
aðra taugahrörnun. Sambærilegar
niðurstöður rannsókna á erlendum
mýlildisjúkdómum heilaæða sem
erfast ríkjandi, ef þær upplýsingar
eru aðgengilegar, myndu einnig
styðja þessar tilgátur. Auðveldast
er þó líklegast að nálgast þessar
spurningar í tilraunalífverum. Hita-
einingaþurrð hefur þó margvísleg
áhrif á líkamann t.d. áhrif á
ónæmiskerfið. Ekki er því víst að
áhrif þess á sjálfsát sem slík séu
mikilvæg gegn mýlildisútfellingum
í heilaæðum, það virðist þó vera ljóst
að hitaeiningaþurrð sem slík getur
minnkað hættuna á vissum gerðum
taugahrörnunarsjúkdóma í tilrauna-
lífverum. Rannsóknir sýna að hita-
einingaþurrð getur hægt á upp-
söfnun mýlildis í erfðabreyttum
músum47,52 og öpum53. Það styrkir
tilgátuna um að tímabundið svelti
fyrri alda gæti hafa hægt á meina-
fræði arfgengrar heilablæðingar. Ef
svo væri, útilokar það alls ekki að
aðrir þættir ýti undir framgang
meinafræðinnar, sérstaklega nær
okkur í tíma.16 Hitaeininingaþurrð
er þó ekki svar við allri hrörnun.
Rannsóknir á ALS, benda til þess að
tímabundið svelti auki tímabundið
hreyfigetu erfðabreyttra músa en
hraði á framgangi sjúkdómsins.54
Frekari rannsóknir í erfðabreyttum
tilraunalífverum koma til með að
sýna hvort tímabundið svelti sé
raunhæf fyrirbyggjandi aðgerð gegn
taugahrörnun og þá að hvaða marki
eða hvort lyfjagjöf gæti haft svipuð
áhrif. Lyf sem virkja eiga sjálfsát eða
jákvæð áhrif hitaeiningaþurrðar í
miðtaugakerfinu þurfa að geta farið
yfir mörk æða og taugakerfisins (e.
blood brain barrier).
Á næstu árum mun bæði hlutverk
sjálfsáts í líkamsstarfseminni og í
taugahrörnunarsjúkdómum verða
ljósara. Hér hefur verið stiklað á
stóru, skýr svör munu vonandi
fást við þeim spurningum sem velt
hefur verið upp hér um fýsileika
inngripa annað hvort með lyfjum
eða lífstílsbreytingum. Hitaeininga-
þurrð getur greinilega haft jákvæð
áhrif á alvarlega taugahrörnunar-
sjúkdóma, mikilvægt er að ákvarða
hvort hægt sé að ná fram sömu
áhrifum með beinum áhrifum á
sjálfsát eða með tímabundinni
endurtekinni hitaeiningaþurrð.
Vissulega er margt á reiki og oft
óljóst hvort betra sé að hindra eða
hvetja sjálfsát, líklegt er að frekari
rannsóknir leysi þessar mótsagnir.
Mikilvægt er að gera sér grein
fyrir að um fyrirbyggjandi aðgerð
yrði trúlega að ræða, þ.e. áður en
sjúkdómurinn er greindur. Líklegt
má telja að áhrif á sjálfsát frumna
með einum eða öðrum hætti, verði
hluti af fyrirbyggjandi aðgerðum
gegn taugahrörnunarsjúkdómum í
náinni framtíð.
Summary
Autophagy and neurodegeneration
Neurodegenerative diseases and cere-
bral amyloid angiopathies are a threat
to both the individual and to societies.
The main risk factor is age. While the
pathological mechanisms are well
known, theurapeutics are almost non-
existing. Little is known about actual
preventive measures, while increased
interest is expected among the public as
these diseases become more prominent.
Animal research has shown that by in-
hibiting cellular autophagy neurode-
generation is attenuated. Increased au-
tophagy can reduce degeneration or
increase it, depending on the disease
and the disease state. Caloric restriction
can also reduce degeneration, possibly
in part by its effect on autophagy.
Changing the level of autophagy,
through pharmaceuticals or life style
changes could be a practical preventive
measure against neurodegeneration.
Attenuated pathology in modern times
of neurodegenerative or vascular dis-
eases could be due to less autophagy or
transient caloric restriction in earlier
times.