Jökull - 01.01.2001, Page 142

Magnús T. Guðmundsson
Veðurathuganir á Vatnajökli
Eins og undanfarin ár ráku Landsvirkjun og Raun-
vísindastofnun nokkrar veðurstöðvar á Vatnajökli
samhliða afkomumælingum. Háskólinn í Utrecht í
Hollandi gerði samskonar mælingar á Breiðamerkur-
jökli. Tilgangur þessara mælinga er að rannsaka leys-
ingu og hvernig hún er háð veðurþáttum.
Rannsóknir í Öræfum og á Skeiðarársandi
Rannsóknahópur á vegum háskólans í Keele í
Englandi í samstarfi við Óskar Knudsen jarðfræðing
vann að rannsóknum á setlögum á Skeiðarársandi,
einkum í tengslum við Skeiðarárhlaupið 1996. Einnig
vann þessi hópur að rannsóknum við Jökulsá á Sól-
heimasandi og við Jökulsá á Fjöllum.
Rannsóknir á botnseti Langjökuls
Hópur frá Lundúnaháskóla vann síðastliðið sumar að
rannsóknum á botnseti undir Langjökli, m.a. með því
að bora gegnum hann nærri sporði og gera mælingar
í botni holnanna. Tilgangur verkefnisins er að kanna
tengsl botnsetsins og ísskriðs.
Framhlaup í Hagafellsjökli Eystri
Hagafellsjökull Eystri hljóp fram af fullum krafti
síðastliðið vor og fram á sumar, eftir að hafa tek-
ið sér hvíld yfir háveturinn, en fyrstu merki fram-
hlaups sáust síðastliðið haust. Gekk jökullinn langt
inn í Hagavatn, olli vatnagangi í Farinu og tók af
göngubrúna á barmi Nýjafoss. Þóttu þessar aðfar-
ir hinar merkilegustu í fásinni sumargúrkutíðar fjöl-
miðla. Nam framskrið jökulsins um 1 km og liggur
hann nú á svipuðum stað og laust fyrir miðja öldina.
Framhlaup í Dyngjujökli
Vísbendingar um óvenjulega sprungumyndun og
hraðaaukningu sáust á Dyngjujökli haustið 1998. En
síðastliðið vor var framhlaup komið í fullan gang. Í
vorferðinni í júní sást að framhlaupsbylgja átti um 10
km eftir niður á sporð. Undir áramót bárust þær fréttir
að jökullinn væri farinn að ganga fram á öllum jaðrin-
um frá Kverkfjöllum í austri og langleiðina að Kistu-
felli í vestri. Ekki er ljóst á þessari stundu hvort fram-
hlaupinu er enn að fullu lokið.
Grímsvatnahlaup
Tvö Grímsvatnahlaup urðu á árinu. Það fyrra varð í
byrjun febrúar og varð það nokkuð snöggt af Gríms-
vatnahlaupi að vera, þó svo vatnsmagn hafi verið
fremur lítið, eða tæplega hálfur rúmkílómetri. Ann-
að hlaup kom í nóvember. Við hlaupið í febrúar sigu
Grímsvötn um rúmlega 60 metra en eitthvað minna
í hlaupinu í nóvember. Jarðhiti á ísstíflu Grímsvatna
veldur því að þar verða hlaup við lága vatnsstöðu, um
eða undir 1390 m.
Atburðir í Mýrdalsjökli
Aðfararnótt 18. júlí síðastliðinn kom skyndilega hlaup
í Jökulsá á Sólheimasandi og var rennsli þess allmikið
í hámarkinu, svo ekki mátti miklu muna að af tæki
brúna, sem er þó um 150 m löng. Töluverður sig-
ketill myndaðist í upptökum Sólheimajökuls og var
ljóst að þaðan var hlaupið ættað. Í kjölfarið tóku all-
ir sigkatlar í Mýrdalsjökli að síga og springa. Orsökin
er talin vera skyndileg aukning jarðhita, líklega vegna
kvikuinnskota. Sennilegt er að nýji ketillinn upp af
Sólheimajökli hafi orðið til vegna smágoss upp á jök-
ulbotninn undir honum. Í kjölfar atburðanna var hafin
vöktun Mýrdalsjökuls og standa að henni allmargar
rannsóknastofnanir. Ekki er talið ólíklegt að atburð-
irnir séu forboði eldgoss í Kötlu. Hvort svo er mun
framtíðin skera úr.
FUNDIR
Aðalfundurinn var haldinn 25. febrúar og að loknum
venjulegum aðalfundarstörfum og kaffidrykkju sýndi
sá sem hér talar myndir af jólagosi í Grímsvötnum.
Vorfundurinn var haldinn 27. apríl og þar flutti Ósk-
ar Knudsen erindi um aurasvæðin framan við Brúar-
jökul. Eftir hlé sýndi Magnús Hallgrímsson myndir
frá Tindfjallajökli en þangað var sumarferðinni heit-
ið. Haustfundurinn var haldinn 26. október og fjallaði
hann um óróa í Mýrdalsjökli, þar sem Helgi Björns-
son, Bryndís Brandsdóttir og Hafþór Jónsson sögðu
frá. Eftir hlé sýndi Magnús T. Guðmundsson myndir
úr Grímsvötnum, bæði vorferð og haustferð.
ÚTGÁFA JÖKULS
Ágangur Jökuls nr. 47 kom út á árinu. Í honum
eru greinar um loftslag eftir lok síðasta jökulskeiðs,
142 JÖKULL No. 50