Skírnir - 01.04.2002, Blaðsíða 136

130 SIGRÍÐUR ÞORGEIRSDÓTTIR SKÍRNIR
ar meiri í ákvörðunum á alþjóðavettvangi. Einungis ef Evrópa
stendur saman sem samveldi fær hún lagað yfirhagstjórn heims-
ins.40 Þróunin í alþjóðastjórnmálum á undanförnum misserum
hefur því veikt gagnrýni þeirra sem óttast samþjöppun valds í
Evrópu innan Evrópusambandsins.
Sú efasemd að samveldi Evrópu verði risaríki stjórnað af vold-
ugustu aðildarríkjunum vegur mun þyngra að mínu mati en ofan-
nefnd gagnrýni. Hún er inntakið í þeim efasemdum um aðild að
ESB sem koma fram hér á landi þegar fullyrt er að smáríki eins og
ísland hafi litla ástæðu til að sækjast eftir að fá að vera með. Al-
gildishyggja þessa sambandsrisa, hversu jafnaðarsinnuð sem hún
á að vera, muni óhjákvæmilega kæfa allt sem er öðruvísi, á jaðr-
inum. Litlu árfarvegirnir í Evrópu muni hverfa í hinn stóra
straum þýsk-fransk-enskrar Evrópu.
Þessi ótti úrtölumanna er skiljanlegur. Sú algildishyggja sem
Habermas segir að eigi að vera hjartað í framtíðarsýn sameinaðr-
ar Evrópu mun geta af sér steinrunnið tröllríki ef algildi tekur
ekki mið af því sem rennur utan við farveg meginstraumanna.
Hvort draumsýn Habermas verður að veruleika veltur á því
hvort samveldi Evrópu ber gæfu til að halda virkum tengslum
milli stofnana þess og borgaranna og hvort því tekst að halda sér
opnu fyrir því sem er utan við miðju þess, á jöðrum. Því miður
hefur Habermas ekki sett fram nógu skýrar hugmyndir um
hvernig sambandi stjórnar inni á miðju og almennings og jaðra
getið verið háttað. Hann hefur enn fremur ekki gert fullnægjandi
grein fyrir mikilvægi jaðra fyrir miðju. Svo virðist nefnilega sem
ýmsir mannlega og vitsmunalega mikilvægir hlutir lifi stundum
fremur af á útkjálkum en inni í meginstraumnum þar sem þeir
drukkna. Þannig geta útjaðrar oft nært miðjuna með því að veita
inn í hana merkingu, innihaldi og nýjungum.
Slavoj Zizek, heimspekingur frá Slóveníu, hefur skrifað bók
til varnar algildishyggju í sama anda og Habermas, en gegn
hnattvæðingu sem einsvæðingarferli. Þar setur hann hugleiðing-
ar um tengsl eða tengslaleysi miðju og jaðra í pólitískt sam-
40 Jiirgen Habermas, „Braucht Europa eine Verfassung?", 113.