Ný Dögun - 01.11.1992, Blaðsíða 29

/sjý T^ögun-
Viðb»*ögð sjúklings við
skerðmgu líkamsímyndar
Fyrstu viðbrögð sjúklings við skerðingu á
líkamsímynd eru mismunandi og háð
fjölmörgum þáttum. Meðal þeirra þátta eru:
A) Hvort um snöggt áfall eða langvinnan
sjúkdóm er að ræða.
B) Persónuleiki hvers og eins.
C) Mikilvægi þess líkamshlutar sem
skerðist.
A) Áfall eða langvinnur sjúkdómur?
Með snöggu áfalli er átt við slys þar
semenguverðurráðiðum skerðingu
líkamans. Þegar um langvinna
sjúkdóma er að ræða hefur sjúkl-
ingurinn val um meðferðina og hefur
lengri tíma til aðlögunar.
Dæmi eru um að konur með krabbamein í
brjósti hafi hafnað allri meðferð þegar þær
áttu á hættu að missa brjóstið og jafnvel
hárið. Þær töldu sig ekki geta afborið þá
skerðingu á líkamsímyndinni þó svo að
meðferðin gæti bjargað lífi þeirra.
B) Persónuleiki.
Einstaklingar sem ganga í gegnum
sama atburðinn bregðast jafn
misjafnlega við tilfinningalega og þeir
eru margir. Því er nauðsynlegt að
kynna sér vel bakgrunn sjúklinganna
og fjölskylduhagi um leið og þeir eru
meðhöndlaðir.
„Leitin að hinni raunverulegu persónu á
bakvið sjúklinginn þarfnast mikillar næmni
og þjálfunar í samskiptum."
Sjúklingur man nefnilega oft best fyrstu
viðbrögð starfsfólks og aðstandenda og ef
rangt er að farið getur reynst er fitt að leiðrétta
það.
C) Líkamshlutinn.
Einstaklingar geta haft mismunandi
gildismat fyrir ákveðna líkamshluta.
Dæmi: Sköddun á andliti ungrar stúlku,
sem á sér stóra drauma um fyrirsætustörf,
getur valdið henni miklu meira áfalli en
einhverri annarri stúlku sem telur að
fullkomið útlit sé ekki það mikilvægasta í
lífinu.
Nær allir sjúklingar ganga í gegnum andlegt
krepputímabil við missi líkamsímyndar-
innar. Flæði tilfinninganna má til glöggvunar
skipta í fjóra þætti:
I. Áfall/reiði
II. Varnarþættir
III. Viðurkenning
IV. Aðlögun
I. Áfall.
Á þessu stigi er sjúklingurinn oft haldinn
miklum kvíða og reiði, sem gerir hann
vanmáttugan. Honum finnst ekki vera til
nein lausn á málunum og í gegnum hann
flæða ýmsir hugarórar svo sem:
- Ég er afmyndaður, fólki mun hrylla við
að horfa á mig! - Enginn vill þekkja mig
lengur, engum þykir vænt um mig! - Af
hverju ég! Er guð að refsa mér!
- Ég verð byrði á fjölskyldunni!
- Af hverju gat ég ekki verið heima eins
og búið var að biðja mig um!
- Ég verð aldrei ég sjálfur á ný!
Einkenni þessara hugsanaeru sjálfsvorkunn,
sektarkennd, afneitun á sjálfum sér, ein-
staklingurinn syrgir missinn, er bitur og
reiður út í alla, finnur blóraböggul, o.s.frv.
II. Varnarþættir.
Einstaklingurinn beitir sterkt varnarþáttum
sjálfsins þegar tilfinningalegir árekstrar
verða í lífinu. Hann er oft sinnulaus og dauf-
ur á þessu stigi. Þetta minnkar jafnan kvíð-
ann. Honum finnst hann ekkert hafa skerst
og þannig afneitar hann skerðingunni,
einangrar sig eða verður jafnvel ofurvirkur.
III. Viðurkenning.
Oftast kemst sjúklingurinn inn í raun-
veruleikann á ný og verður meðvitaður um
ástand sitt og hugsanlegar afleiðingar
líkamsskerðingarinnar. Þá eykst kvíðinn á
ný og söknuður fylgir gjarnan í kjölfarið.
29