Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Blaðsíða 123

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2012 · 1 123
hann bregður fyrir sig. En hann hefði
samt viljað kjósa sér annan hlut eins og
þessi merka játning sem næst fer gefur
nokkra hugmynd um:
„En þótt ótrúlegt megi heita er
útlenda orðið Resignation fegursta orð
sem ég þekki og fólkið sem resigneraði í
baráttunni fyrir tilverunni – en lifði og
dó með hreinan skjöld, án þess að
fremja glæpi – er í mínum augum vafið
dýrðarljóma og algjörlega ónáanlegt
fyrir mig og mína líka“ (82).
Það er í þessu tali viss örlagahyggja –
ég er dæmdur til að vera eins og ég er og
þá reyni ég ekki annað. Ég næ því aldrei
að vera eins og þeir sem bera hreinan
skjöld. Ég er líkast til einn þeirra sem
verður að forherða sig og beita hæpnum
ráðum („glæpum“) til að kikna ekki
undir ógnum og hörmungum tilverunn-
ar (sjá m.a. 104).
Fagnaðarerindi og reiðilestur
En hvað verður í hugmyndakerfi Þórðar
annað en æðruleysið manneskjunni til
bjargar andspænis skelfingum tilver-
unnar? Svarið er hans skilningur á lífs-
nautninni frjóu. Þar fer saman tvennt.
Annarsvegar nautn sem tengist því að
lifa af heilum hug í tónlist, skáldskap og
myndlist sem og þeirri fegurð sem ekki
er af mönnum gerð. Þessi listadýrkun
gerir vart við sig í hverjum kafla og
hana telur Þórður sjálfum sér meir til
tekna en nokkuð annað – dramb hans
finnur sér einkum réttlætingu í því hve
langt hann hafi komist í að kynna sér
fagrar menntir og hve ómerkilegt
honum flest annað er. Og þetta er vafa-
laust það einkenni Þórðar sem laðaði
menn og konur að hans undarlegu pers-
ónu. En lífsnautn í listum var honum
aldrei afmarkað svið og síst af öllu ein-
hver skýjadans andans ofar holdi og
jörðu. Nautn í listum og kynlífsnautn
voru honum eitt og sama markmið og
réttlæting á amstri hans undir sólunni,
fagnaðarerindi hans. Allt var samofið í
einskonar panerótík. Í hans huga voru
verk eftirlætistónskálda hans eins og
Mozarts og Chopins upprifjun á sam-
förum, lofgjörð um kynlífsundrið
mikla. Ave verum corpus er ekki kirkju-
músík, sagði karlinn við mig einhverju
sinni, þetta er þakklæti til konu Mozarts
fyrir vel heppnaða ástanótt. Í Mennt er
máttur segir hann m.a. um þessa sam-
ofnu nautnahyggju sína: „Að hafa lesið
Marcel Proust og kynnst Kristjáni
Helgasyni eins vel og ég gerði er eitt og
hið sama“ (50).
Þessi blanda listnautnar og holdsins
munaðar verður svo í útfærslu Þórðar að
undarlega sjálfumglöðum rétttrúnaði,
sem er allt eins líklegur til að hrella
menn eða særa sem annars gætu vel
kunnað að meta kosti hans. Þórður er ad
nauseam óspar á afdráttarlausar yfirlýs-
ingar um það, hve langt hann sé yfir
aðra menn hafinn vegna kynna sinna af
snilldarverkum sem aðrir hafa enga
burði eða vilja til að þekkja – né heldur
hafi þeir rétt til þess! Hann er aðdáandi
Halldórs Laxness en samt óspar á yfir-
lýsingar um að sá aumi bóndasonur úr
Mosfellssveit hafi engan rétt til að lesa
hámenningarhöfund eins og Marcel
Proust! (51) En þar á ofan gerir hann
einmitt sitt hómósexúala kynlíf að hinni
sönnu nautn, æðri miklu en paufið á
körlum og konum. Og þeirri upphafn-
ingu fylgja allskonar svakalegar yfirlýs-
ingar um að það eina sem geti gefið alls-
konar drullusokkum (eins og íslenskum
menntamönnum) tilverurétt sé það, að
hommar eins og Þórður Sigtryggsson
„ríði þeim vel og lengi“ (47).
Hér er komið að því sem mörgum
lesanda mun vafalaust þykja hvimleiðast
við hugleiðingar Þórðar Sigtryggssonar.
Hann ekki aðeins boðar hátt og snjallt
sitt fagnaðareindi: Chopin, Proust og