Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Blaðsíða 71

H u n d r a ð o g f i m m t í u f e r m e t r a r
TMM 2013 · 4 71
Komi þeir sem koma vilja, fari þeir sem fara vilja, veri þeir sem vera vilja,
mér og mínum að meinalausu, muldraði hún.
Dáni vaknaði yfirleitt um hádegisbil, hellti upp á kaffi og settist inn á nýju
vinnustofuna sína, sem hafði á hann hrollvekjandi aðdráttarafl. Hann fór
í gegnum persónulega pappíra horfna mannsins, las í bókunum hans og
fór í gegnum skjölin í tölvunni. Hann skoðaði hvert smáatriði vandlega
og með hverjum degi sem leið fékk hann heildstæðari mynd í höfuðið. Í
fyrstu var hann viss um að maðurinn hefði verið haldinn einhvers konar
ofsóknarbrjálæði eða ranghugmyndum. Hann fann dagbækur þar sem allar
færslurnar fjölluðu um njósnir Bandaríkjahers á Íslandi en þegar hann var
búinn að lesa þær í gegn var það sem sat eftir í honum rökviss, kaldur tónn
sem minnti engan veginn á mann í geðrofum.
Stundum fór hann á kaffihús eða á barinn með vinum sínum en honum
fannst best að sitja heima í vinnustofunni, drekka bjór og lesa eða skissa
mögulegar útfærslur á viðfangsefni sínu: kalda stríðinu í höfði horfna
mannsins. Hann tók stöku bækur og skar út úr þeim setningar sem hann
límdi á pappír. Hann reif síður úr dagbókum mannsins og notaði sem
grunn og bjó til klippiverk sem líkti eftir útblásnu smáatriði á einni af ljós-
myndunum af honum sem barni. Æsa kom heim seint á kvöldin, yfirleitt of
drukkin til þess að vera samræðuhæf og fór aftur út áður en Dáni vaknaði.
Sem betur fór þurfti hún ekki að vera heima allan daginn eins og Dáni.
Reyndar gerðist það æ oftar að hún fékk sér bita í bænum með vinkonum
sínum og kíkti á barinn. Svo kom hún heim með síðasta strætó eða gekk ef
hún missti af honum. Á virkum dögum þurfti hún að vakna snemma til þess
að fara í vinnuna og aðra hvora helgi vann hún á hjúkrunarheimili. Stað-
reyndin var sú að henni leið ömurlega í nýju leiguíbúðinni. Henni fannst eins
og þau byggju þarna þrjú: Hún, ósýnilegi kaldastríðs-kverúlantinn og Dáni
sem talaði ekki um neitt annað en kalda stríðið.
Það sem hún hafði áður upplifað sem róttækt – jafnvel anarkískt – við-
horf til lífsins var farið að hljóma meira eins og eitthvað upp úr bók. Lærðar
ræður sem byggðu allar á svarthvítri hugsun sem skipaði fólki í tvo flokka:
illmenni og góðmenni. Þessar ræður hljómuðu kunnuglega og minntu hana
á rifrildin í fjölskylduboðum æsku hennar. Afi hennar var vanur að skipa sér
á bekk með góðmennum og ásaka viðskiptafræðinginn föður hennar um að
vera sjálfhverfur arðræningi.
Allir voru sjálfhverfir og þá kannski sérstaklega Æsa, sem afinn áleit vera
haldna þeirri ranghugmynd að hún gæti fengið allt fyrir ekkert. Þegar hann
var ungur maður og barðist með verkalýðsfylkingunni fyrir bættum kjörum
alþýðunnar hafði hann ekki órað fyrir að árangurinn lýsti sér í húðlötum
ungmennum sem steyptu efnahag landsins á hvolf með því að komast á van-
skilaskrá fyrir þrítugt og úða svo í sig gullflögum til að fagna.