Fram - 26.07.1919, Page 2

128
FRaM
Nr. 31
Erl. símfregnir
Khöfn. 20.-7. Pjóðverjar senda 500
þús verkamenn til Norður-Frakkiands
til að bæta þar skemdir,
Tyskland sender 500 Tus. Arbejdere til
Nord-Frankrig for at böde paa Krigsöde-
læggelsen,
Viðskipti bréfa og símskeyta milli
Frakka og Þjóðverja gefin frjáis.
Brevveksling og Telegrammer mellem
Frankrig og Tyskland er blevet tilladt.
Frá New-York er símað, að 50 þús.
sjómenn hafi iagt niður vinnu og
séu ailar siglingar teptar.
Fra New-York telegraferes at 50 Tus.
Sömænd har gjort Strejke og al Skibs-
fart forhindret.
Austurríkismönnum hafa verið af-
hendir friðarskilmáiarnir, en þeirneita
undirskrift sinni.
Fredstraktaten er bleven overrakt til Ost-
errig, men det nægter at underskrive.
Bandaríkjamenn, Japan og ítalir
eru mótfallnir framsaii keisarans, en
Bethmann-Hollweg og Hindenburg
vilja koma í hans stað.
De forenede Stater. Japan og Italien
modsætter sig Kejserens Udlevering, men
Bethmann-Hollweg og Hindenburg frem-
byder sig som hans Stedfortrædere.
22.-7. Verkföll og óeirðir um heim
allan.
Strejker og Revolter hele Verden over.
Kristjanía einangruð vegna Bols-
jevikka óspekta.
Kristjania er bleven afspærret paa Qrund
af Bolsjevikkernes Optöjer.
Lenin vill semja frið við Rúmena.
Lenin önsker Fredsunderhandlinger med
Rumænien.
Á Englandi hafa 270 þús. námu-
menn gert verkfall.
270 Tus. engelske Minearbejdere har
gjort Strejke.
Bolsjevikkar fara halloka í Rúss-
landi.
Bolsjevikkerne i Rusland viger.
Eftirlit með símskeytum er nú upp-
hafið.
Telegramcensuren er bleven ophævet.
Rorvaldur Thoroddsen hefirgefið
Rjóðmenjasafninu marga dýrgripi
ættmanna sinna.
Lífsábyrgð.
(Eftirfarandi hugvekja er tekin úr
norsku blaði, og enda þótt hún sé
stíluð til Norðmanna, á hún þó
engu síður við hér á landi.)
F*að má svo heita nú orðið, að
allir viðurkenni, að lífsábyrgðir miði
til almennra þjóðfélagsheilla, en þó
kann margur sá að finnast, sem ekki
gerir sér Ijósa grein fyrir, hvað átt
er við með þessu. Allflestum verð-
ur víst aðeins litið á hið beina og
auðsæja markmið lífsábyrgðarinnar,
sem er það, að tryggja líf ein-
staklingsins og fjölskyldu hans. En
hvar er þá þjóðarhagnaðurinn af
lífsábyrgðinni — hverja þýðingu hef-
ir hún fyrir þjóðfélagið? Peirri spurn-
ingu má svara þannig í fám orðum :
Lífsábyrgðin venur menn á spar-
semi og kennir þeim að gæta fjár
síns, og hún myndar stofnfé, sem
komið getur þjóðfélaginu að not-
um.
Lífsábyrgðarfélögin norsku greiða
árlega félagsmöunum sínum og erf-
ingjum þeirra 8—10 milj. króna, en
starfsfé þeirra hefir nær því tvöfald
ast á síðustu 5 árum og mun nú
vera rúmar 150 milj. kr. Pað er nú
auðsætt hverjum manni,aðhið fyrsta,
sem gera þarf til þess að fjármagn
þetta verði arðberandi, er að koma
því haganiega fyrir, enda eru ákvæði
í þá átt tekin upp í lífsábyrgðar-
lögin. Pessu næst ríður á að vaxta
féð vel og sjá um, að starfrækslan
sé vel af hendi leyst. Petta hvorttvegga
er einkar mikilsvarðandi fyrir vöxt
og við gang félaganna og um leið
fyrir félagsmenn sjálfa þar sem árs-
arðurinn að miklu eða mestu leyti
rennur til þeirra sem uppbót eða
»bónus.«
Fjáreiðsla félaganna kemur á marg-
an hátt veðlánsstofnun-um að góðu
haldi, sumpart með því, að verja
fénu beinlinis til veðlána og sum-
part með því að kaupa verðbréf, sem
út eru gefin af lánsfélögum (Kredit-
foreninger), en það stuðlar til að
greiða fyrir lánum gegn veði í fast-
eignum, hvort sem um jarðeignir er
að ræða eða fasteignir ( bæjum og
kaupstöðum. Ársreikningar félaganna
bera það með sér, að þau verja
einnig fé sínu í verðbréf, sem út eru
gefin af iðnaðarstofnunum. Pá eru
og allálítlegar upph. lánaðar sveita-
og bæjarfélögum. Á þennan hátt
kemur sparifé félagsmanna þjóðfé-
laginu að notum, t. d. með þvt' að
reisa skóla, leggja vegi, koma upp
rafveitum og fleira þess háttar, sem
miðar til framfara og þjóðþarfa. Pá
hafa lífsábyrgðarfélögin einnig tekið
þátt í norskum ríkislánum og með-
al eigna þeirra finnast einnig verð-
bréf fasteignabanka (Hypothekbank-
obligationer). Pá hafa félögin enn
fremur oftlega hlaupið undir bagga
með félagsmönnum sínum, með því
að lána þeim peninga út á lífsá-
byrgðarskýrteini þeirra.
Fjárfúlga sú, sem félög þessi fá
til umráða, kemur þannig ýmsum
þarflegum fyrirtækjum að notum og
það verður aftur til þess, að styrkja
og efla efnahag þjóðfélagsins í heild
sinni, Er því ástæða til — einnig
frá þessu sjónarmiði — að óska
lífsábyrgðarfélögunum góðs gengis.
Einnig ber þess að gæta, að mestur
hluti þess fjár, sem menn hafa trygt
sér á þennan hátt, mundi að öðrum
kosti hafa orðið að eyðslufé. En um
það kemur öllum saman, þpr sem
lífsábyrgðir á annað borð tíðkast,
að hollast sé að leggja fé sitt í inn-
lend lífsábyrgðarfélög. Með því eina
móti hafa menn vissu fyrir því, að
geta að einhverju leyti stuðlað að
því, að efla efnahag síns eigin lands.
Blindi snillingurinn.
Maður er nefndur Kristján Símon-
arson og á heima á Hraunum — al-
ment nefndur Kristján blindi.
Maður þessi er 26 ára gamail og
er blindur á báðum augum — bú-
inn að vera alblindur í 5 ár. En
það hafa ýmsir sagt, er fróðir eru
um augu manna og augnasjókdóma,
að Kristján myndi máske geta feng-
ið nokkra bót þessara meina sinna,
ef hann kæmist undir hendur ein-
hvers erlends meistara. Pað er þess
vegna, að komið hefir til orða, að
fá honum far í haust til Noregs, til
þess að hann gætj náð fundi ein-
hvers snillings þar og þá lengra
suður á bóginn, til Pýskalends eða
Frakklands, eftir því sem ræðst, er
er til Noregs kemur.
Kristján er held eg alveg einstak-
ur maður að því leyti, að hann, blindi
maðurinn — er smiður dverghagur
— og smíðar alt, sem vera vill,
nema í smiðju getur hann ekki far-
ið, og ræður það að líkindum. Til
dæmis um hegurð hans get eg þess,
að rennibekk hefir hann sjálfur smið-
að sér og rennir í honum alt, sem
hugann girnir, í tré, bein og málm.
Þess er áður getið, að menn hafa
í huga að koma Kristjáni til einhvers
erlends meistara, en til þess þarf fé
— - mikið fé. — Skotið hefir verið
saman í þessu skyni og hefir safn-
ast hér í sveitinni nokkurt fé. En
það mun ekki verða nándar nærri
nóg. Fyrir því leyfi eg mér að skjóta
til allra góðra og hjálpfúsra manna
þessum spurningum:
Vilið þið leggja orð í belg ®g aura
í sjóðinn — utanfararsjóðinn hans
Kristjáns blinda? Yiljið þið ekki
stuðla til þess, að þessi ungi mað-
ur, sem orðið hefir fyrir hörmung-
inni miklu — þeirri að missa Ijós
augna sinna — geti fengið bót meina
slnna?
Mín trú eU sú, að hann verði
landi sínu til gagns og sóma, ef
hann fær sjónina aftur — annars
má hann heita dauðadæmdur maður.
Gjöfuni til væntanlegrar utanfarar
Kristjáns blinda, veita móttöku ritstj.
»Frams« og undirritaðnr.
Hraunum 20 júlí 1919.
Gliðm. Dav.
Vikan.
Tiðitl. Fyrripart vikunnar kalt og
óstilt, en seinni partinn hefur skift um og
eru nú blíður og hitasólskin á hverjum
degi.
Síldin. Miðvikudagsmorgun fengu
nokkur skip síld og tóku þau hana á Skaga-
firði. Virtist síldarmagnið töluvert, og rifn-
uðu nætur hjá 2 skipum, því að þær voru
alveg fullar. En svo kólnaði á miðvikud.
og hvaif síldin þá aftur þarna. Nokkur
skip hafa síðan sótt síldina vestur að Horni
en í nótt og í dag eru skip að koma inn
með síld sem þau hafa fengið hér útifyr-
ir Siglufirði. Nær 8 þús. tunnur munu vera
komnar á land. f kvöld búast menn við
síld því hitinn hefur verið svo mikill og
stilt veður út í dag.
s-|s. »ísland« fór hér hjá í fyrra-
kvöld og voru farþegar sóttir út í það.
Meðal þeirra: Fru C. Goos Kbh., Dis-
opant H. Varborg, og margir Akureyringar.
Ennfremur eru komin til bæjarins þessa
viku: Frú Sigríður Blöndal frá Rvík, kaup-
mennirnir Edvin Jacobsen, Fosnavaag og
Thorvald Björnsson, Stavanger og fjöldi
fólks sem vér ekki vitum deili á.
Bannlagabrot? Hér var gufuskip
á feröinni »Vistula« frá Aberdeen, með
tómar tunnur hingað og á fleiri hafnir.
Skip þetta vakti hér töluvert umtal, því
nú er það sjaldgæft orðið að vín sé á
skipspappírum tilgreint, þó eitthvað sé
meðferðis af því tagi. En þarna var ekk-
ert Iaumulega að farið. Skipstjóri, sem ekk-
ert kvaðst þekkja til bannlaga vorra, hef-
ur víst sýnt vín-farmskírteinið ásamt öðr-
um plöggum, en þá fór nú ver en skyldi,
var vínið gert upptækt, flutt hér á jand
og sett í — steininn. Voru þetta 3 ámur
og 2 eða 3 kassar af fínum drykkjum sent
nafngreindum mönnum á Akureyri. Lög-
reglan leitaði víða um skipið, en fann ekki
meira. Réttur var hér haldinn yfir skip-
stjóra en ekkert ákveðið um sekt hans að
sinni. Skipið var á leið til Akureyrar, mik-
ið af farminum þangað, og ekki örgrant
nema eí(thvað kynui að leynast af hinum
forboðnu ávöxtunum, og átti því að út-
kljá mál skipstjóra þar.
Dánarfregn Guðbjörg Einarsdótt-
ir, Hermannssonar fráSkútu, andaðistsuð-
ur á Vífilstaðahæli 5. þ. m. Guðbj. heitin
varð aðeins 17 ára, var hún mjög efnileg
vönduð og góð stúlka. Hún fékk brjóst-
himnubólgu fyrir rúmu ári síðan, og fékk
aldrei heilsu eftir það. Var faðir hennar
nýkominn heini frá því að fylgja henni
á spítala, þegar snjóflóðið eyðilagði bæ-
inn þeirra 13. apríl síðastl. Líkhennarvar
flutt hingað með »Kóru« um daginn, og
var hún jarðsuugin síðastl. mánudag og
fylgdi henni fjöldi fólks til grafar.
Jakob Björnsson yfirsíldarmats-
maður er hér kominn og dvelur hér fram
yfir síldartíma.
Kirkjan: Messað kl. 5 á morgun.
Hingað og þangað.
Wilhjálmur keisari
er hættulega veikur. Læknarnir eru stöð-
ugt yfir honum, en eru mjög hræddir um
hann. Hann er mjög órólegur og þrótt-
Iaus orðinn. Drotning hans er einnig
sárlasin.
Ítaíir
ætla að kalla heim alt herlið sitt, það
er þeir eiga utan landamæra, og ekki hlut-
ast til að neinu leyti um málefni Rússa
né ar.nara þjóða.
Verkföll
geisa nú um heim allan og meðal allra
stétta að heita má. M. a. hefir komið til
mála að breyta launakjörum danskra lög-
reglumanna með nýjum launalögum, en
þeir telja þau ákvæði, sern þar eru sett,
svo óaðgengileg, að helst lítur út fyrir að
allir lögreglumenn landsins leggi niður
starfa sinn verði launin ekki hækkuð.
Trúarbragðakensla
í þýskum lýðskólum hefir valdið nokkr-
um ágreiningi, en nú er það. orðið að
samkomulagi, að trúarbragðakenslan skuli
að vísu teljast sem námsgrein við skólana
en þó verður enginn kennari skyldaðurtil
að veita tilsögn í trúarbrögðuin. Ekki verða
ungiingar heldur skyldaðir til að taka þátt
í kenslunni ef foreldrarnir öska þess ekki
eða eru því mótfallnir.
Orður og titlar
hafa verið til umræðn á þjóðsamkom-
unni í Weimar, sem og það hvort aðals-
tigninni skuli haldið við. Báru jafnaðar-
menn upp þá tillögu, að öllu þessu skyldi
kastað fyrir borð, en sú tillaga var feld.
Aftur á móti var það samþykt, að nafn-
bætur þær, sem menn bæru nú, skyldu
fylgja nafninu, en framvegis skyldi eng-
um veitast nýjar nafnbætur né heldur
»orðtir« og enginn þýskur borgari má
heldur þiggja slíkt af stjórnum erlendra
ríkja.
Einkennil. atvinnuleysingjar.
í byrjun ófriðarins var sú ráðstöfun gerð
viðvíkjandi atvinnulausum mönnum í Dan-
mörku, er ekki virðist hafa haft sem best
áhrif á sómatilfinuingu verkamanna. Var
styrkurinn til atvinnulausra manna ætlaður
svo ríflegur — eitthvað 30 kr. á viku —
að menn fóru blátt áfram að »spekúlera<
í iðjuleysi. Það hafði jafnvel komið fyrir
að trúlofaðar persónur giftu sig upp á
styrk þennan — sögðu upp atvinnu, sem
lítið gaf af sér og innheimtu síðan at-
vinnuleysisstyrkinn sitt t hvoru lagi.
Seinastliðinn vetur var hlutfallið milli
atvinnulausra manna og verkmannalausrar
atvinnu tekið til rannsóknar og kom þá
UPP úr kafinu, að danskar iðnaðarstofn-
anir skorti 10 þús. verkamenn, en 65 þús.
manns gengu atvinnu- og iðjulaus.
Auglýsing.
4 vanir trésmiðir geta fengið vinnu
nokkra mánuði. Ennig fæst akkorðs-
vinna við að koma upp síldarbryggju.
Byrjar í næstu viku.
H. Söbstad.