Kennarablaðið - 01.09.1900, Blaðsíða 5

181
ar þessarar; atvinnuvegirnir borgi það aftur margfaldlega, með
því að þeir geíi þeim mun meira af sér.
En svo er eittmjögmikilsvarðandi atriði enn, sem getur komið
til greina. Það er þroski þjóðarinnar, framsóknar-áhuginn, við-
leitnin á því að vinna þjóðfélaginu í heild sinni eitthvert gagn,
tilfinningin fyrir skyldum og réttindum einstaklinganna. Petta
er það, sem mest á riður. Eitt hið veglegasta hlutverk upp-
eidisins er það að gera börhin að nýtum mönnum í þjóðfélag-
inu. En í þessu atriði er oss hvað mest áfátt. Þjóð vor er
yfirleitt miklu þi-oskaminni og framtaksminni um alt það, er að
heillum þjóðfélagsins lýtur, heldur en nágrannaþjóðir vorar.
Sjóndeildarhringur einstaklinganna er þrengri, félagstilfinningin
sljórri, útúrboringsskapurinn og einþyknin meiri. Þetta eru
þjóðarmein, sem að vísu eru mjög eðlileg, þegar litið er á allar
kringumstæður þjóðarinnar á liðnum öldum. En þau eru engu
að síður hættuleg og skaðleg, því að þau hljóta að verða öll-
um framförum þjóðarinnar, bæði andlegum og verklegum, til
stórmikils hnekkis.
Uppeldi barnanna og unglinganna getur mikið gert að
verkum í þessu tilliti. Yíða hér á landi verðum vér að vísu
að fara á mis við eit.t af þeim meðulum, er mesta þýðingu hafa
í þessa átt, en það eru barnaskólarnir. Samvera og samvinna
barnanna glæðir félagstilfinninguna hjá þeim. En nú eru það
fæst börn á íslandi sem í skóla ganga, og naumast við því að
búast, að það breytist til muna fyrst um sinn. Á því eru svo
margir lítt sigranlegir örðugleikar. En svo eru það ýms fleiri
ráð, er menn geta viðhaft til þess að vinna að þessu hlutverki.
í fyrirlestri um alþýðuskólana og þjóðlífið, sem prentaður var
í síðasta tölubl. blaðs vors, var þetta efni tekið til rækilegrar
meðferðar og sýnt fram á, að kenslan í hinum einstöku náms-
greinum á að vera og getur verið þannig, að hún styðji að
því. En barnakenslan hér á landi er ekki yfirleitt þannig. Það
hefir oftar en einu sinni verið sýnt fram á það hór í blaðinu,
að hún miðar ekki fyrst og fremst að því að þroska börnin,
glæða tilfinningar þeirra eða styrkja viljann, heldur að því að
fræða þau, auka þekkingu þeirra. Og það er auðvitað mál,