Helgarpósturinn - 11.01.1980, Blaðsíða 19

he/qarDÓsturinn Föstudagurinn 11. janúar 1980.
19
Önd mín miklar Drottin
■»» *>- jí

imasarkirkjan og skólinn fyrir miöju á dögum Bachs.
Svo upphefst lofgjörö Maríu
meyjar, eftir aö ávöxtur kviöar
hennar haföi valdiö gleöiviö-
bragöi hjá Jóhannesi skirara,
sem reyndar hvildi einnig enn i
kviöi Elisabetar (Lúk. 1, 40-55).
Og i latneskri bibliu hefst þessi
lofsöngur á oröinu MAGNI-
FICAT (miklar, lofar, vegsam-
ar).
Ekki minna en 6-7 aldir eru
liönar, siöan tekiö var aö syngja
þennan texta margraddaö i
kirkjum til ömunar fyrir góöa
ihaldsmenn einsog Lárensius
Hólabiskup (d. 1341), sem vildi
láta syngja „sléttan söng”.
Nafngreind tónskáld hafa sett
viö hann nótur, en þeirra
frægastar eru verk Johanns
Sebastians Bach, sem hann
vann fyrir jólin 1723. Þá var þaö
aö visu snöggtum lengra (meö
þýskum og latneskum innskot-
um) en yngri geröin frá 1732,
sem PÓLÝFÓNKÓRINN fiutti
meö miklum glæsibrag I
Háskólabiói 29. og 30. desem-
ber.
Þaö var einmitt fyrra áriö,
sem borgarráöiö I Leipzig
Háskólabió,
mánudagsmynd:
Hvlti veggurinn (Den vita vagg-
en).
Sænsk litmynd, árgerö 1974.
Leikendur: Harriet Anderson,
Lena Nyman o.fl. Handrit,
klipping og leikstjórn: Stig
Björkman.
Mikiö skelfing hlýtur þaö aö
veraleiöinlegt aö vera fráskilin
35 ára gömul kona i Stokkhólmi
(eins og sjálfsagt annars
staöar?), meö eitt barn, ef
marka má þessa mynd sem
Háskólabió býöur upp á sem
mánudagsmynd. Maöur byrjar
á þvi aö vakna viö hliöina á ein-
hverjum ókunnugum gæja, sem
bara hváir og fer. Siöan tekur
viö endalaust ráp i leit aö at-
vinnu og aö reyna aö hafa upp á
fyrrverandi eiginmanni, sem
vill ekkertmeömann hafa.finnst
miklu skemmtilegra aö stunda
lyftingar, ogenda siöan hjá vin-
konu sinni,láta agúrkusneiöar á
andlitiö til að mýkja húöina eöa
leitthvaö svoleiöis, fara siöan á
eitthvert hallærisball, húkka
gæja, sem keyrir mann heim og
vill gera þaö, en maöur vill þaö
ekki og hendir honum loks út
þegar hann er búinn aö brjóta
gullfiskabúr sonarins, sem
dvelur hjá vini sinum þessa
nótt.Veröa siöan ein eftir meö
sjálfri sér.
neyddisttilaö „láta sér nægja”
að ráða Bach sem tónstjóra við
Tómasarkirkjuna og skolann,
þareö Telemannihaföi afþakkaö
boöiö og vildi heldur til Ham-
borgar. En til þess þurfti Bach
lika að undirrita einn af þessum
auömýkjandi samningum, m.a.
um aö halda sér þurrum og láta
kórdrengina ekki syngja viö
jaröarfarir, nema borgarstjór-
inn fengi prósentur af þóknun-
inni. Ennfremur varö hann að
lofa þvi að hafa kantötur slnar
ekki of langar Og þaö loforð hélt
hann vissulega. Hann samdi
bara ennþá lengri óratóriur og
passiur í staöinn.
Hvort sem þetta er skýringin
á hinni styttri gerö eöa einfald-
legahitt, aö með þvi var unnt að
nota þennan lofsöng við
skemmri messur en jólaguö-
þjónustuna, þá er þessi
hálftima kantata eitthvert
heiisteyptasta og samþjappaö-
asta verk meistarans. Og
þá er ekki litiö sagt. Þar er
ekkert endurtekiö. Þar er
ekkert van, en hjá Bach
viröist raunar aldrei neitt vera
of. Jafnvel Beethoven, sem
Þeir segja að Stig Björkman
sé lærisveinn Ingimars gamla
Bergmans og var ungi maöur-
inn sjálfsagt heppinn þar. Slikt
hið sama er kannski ekki hægt
aö segja um lærifööurinn.
Mynd þessi hefur yfir sér
bergmansktyfirbragð en þaö er
ekki nema á yfirboröinu, nema
það sé svo djúpt aö þaö komi
alls ekki til skila fyrir venjulega
áhorfendur. Bergman er manna
flinkastur að stúdera og kafa i
sálarlif kvenna. Gerir hann þaö
oft af mikilli nærfærni og
næmleik, og þó myndir hans séu
oft á tiöum og jafnvel oftast
leiöinlegar aö horfa á, finnur
maöur aö þaö er veriö aö reyna
aö segja manni eitthvaö, stund-
um en kannski ekki alltaf, og
myndirnar eru góöar.
Stig Björkman vill gera eins
og meistarinn, en aö mínum
dómi mistekst honum sú til-
raun. Myndin er bara leiöinleg.
Og þaö eru til tvennskonar
leiöinlegar myndir, þær
skemmtilega leiöinlegu, en und-
ir þær geta myndir Bergmans
falliö og þær leiöinlega leiöin-
legu, en mynd Björkmans fellur
undir þann liö.
En myndin er samt ekki al-
vond. HUn er mjög þokkalega
gerö, hæg eins og vera ber um
slikar myndir og leikur er
sömuleiöis allnokkuögóöur,
enda mun Harriet Anderson
annars þekkti litiö til verka
Bachs, viðhaföi þennan oröa-
leik, þegar hann heyrði eitt-
hvert smástykki: „Þetta er
enginn lækur, heldur heilt haf”.
Bach þýðir lækur.
Einsog áöur sagöi fóru öll
hlutaöeigandi svo áfallalitiö
meö þetta kröfuharða verk, aö
ég ætla ekki að eyöa plássi i að
mikla þau. En svolitlu nánasar-
nöldri vil ég koma aö varöandi
efnisskrána. Þar er prentaöur
bæöi latneski og Islenski text-
inn, og i báöum er á einum staö
stafsetningar- og greina-
merkja-atriöi, sem getur haft
nokkuö aö segja fyrir litt kunn-
andi og leitandi, hverra hagur
er hér borinn fyrir brjósti. Viö
tökum þann islenska:
3. Þvi aö hann hefur litiö á
smæö ambáttar sinnar. Þvi sjá,
héðan i frá munu mig sæla
segja. (Aria)
4. Allar kynslóöir. (Kór)
hafa fengiö unhvur verðlaun
fyrir aö þvi er manni skilst.
Þaö má sjálfsagt hafa uppi
mörg orö og fögur um firring-
una og einsemdina I þessari
mynd, um kulda hins
sóslaldemókratiska velferöar-
þjóöfélags, en ég ætla aö láta
öörum þaö eftir.
Málsháttur: Meistarinn skap-
ar ekki meistarann, heldur æf-
ingin.
í3*.T-20-75
Fiugstööin '80
Concord
Geiur Concordinn á tvöföld-
nm hraöa hljóösins varist
árás?
Ný æsispennandi hljóöfrá
mynd úr þessum vinsæla
myndaflokki.
Aöalhlutverk: Alain Delon,
Susan Blakely, Robert
Wagner, Sylvia Kristel og
George Kennedy.
Sýnd kl. 5, 7.30 og 10.
Hækkaö Verö.
Hér væri gleggra að sleppa
punktinum á eftir segja og jafn-
vel hafa litinn staf I allar, þviaö
þetta er sama versiö og þaö þarf
öllum aö vera ljóst. Þaö er
nefnilega mjög snjallt og
áhrifamikiö, þegarkórinn tekur
upp þessi lokaorö Mariu: omnes
generationes.Égfer ekki ofanaf
þvi, aö þaö skiptir máli fyrir
skilning á tónverkum, hvernig
fariö er meö orö, úr þvi aö veriö
er aö nota þau.
Þess má geta, aö Magnificat
er til með Pólyfónkórnum á ný-
legri plötu.
Corelli og Kristin
Eftir hlé var leikin dáfögur
hljómsveitarsvita eftir Bach, en
siðan CONCERTO GROSSOnr.
8, „jólakonsertinn” eftir Italann
Arcangelo Corelli (1653-1713).
Fremur lítið er vitaö um ævi-
feril Corellis framanaf, nema
hvaö voldugir kardinálar voru
listfrömuöir hans og þýskur
kjörfursti sæmdi hann aöals-
nafnbót.Eitthvaö mikið hlýtur
hann þó aö hafa átt Kristínu fv.
Sviadrottningu aö þakka, þvi að
henni tileinkar hann fyrstu verk
sin, tríósónöturnar tólf. En eftir
aö Kristin afsalaöi sér drottn-
ingardómi, geröist opinberlega
katólskog settist aö I Róm, hélt
hún frá 1659 uppi einskonar aka-
demiu, þar sem félagarnir
komu saman i Riario höliinni. A
efri árum varö Corelli vist
þunglyndur af öfund.
Orö úr sérsviöi eru einatt ill-
skiljanleg eöa villandi fyrir þá,
sem ekki eru i faginu. Þessi
Itölsku orö concerto grosso frá
17. öld segja heldur ekki aema
hálfa sögu. Um var aö ræöa
samspil eöa mótspil tveggja
hópa þ.e. örfárra einleikara,
sem tU samans nefndust con-
certino eöa litla hljómsveitin, og
svo aðalhljómsveitarinnar, sem
kallaöist concerto grosso. Heiti
hennar hefur svo færst yfir á
tónverkin sjálf. Vegir merk-
ingarbreytinga geta veriö flókn-
ir.
Þessir concerti grossi Corellis
eru sjálfir miklu skiljanlegri og
einfaldari, en hann fullkomnaöi
þetta form, sem Handel o.fi.
notuöu mikiö siöan og er eitt af
fyrirrennurum sinfóniunnar og
einleikskonsertsins. Concertino
voru hér Rut Iitgölfsdóttir
Marfa Ingólfsdóttir og Pétur
Þorvaldsson og vel sé þeim og
öllum öörum.
Messias
Aö lokum komu svo þrir kafl-
ar úr MESSÍASI Handels meö
Hallelújakórnum siöast. Og hér
var þvi likast, þegar snillingar
gefa þau aukanúmer sem þeir
kunna hvaö best til að láta
hrifninguna flæöa yfir alla
* bakka.
Um Georg Friedrich H'ándel
(1685-1759) mætti margt ljúflegt
segja, ef rúm væri til. Þess skal
aöeins getiö, aö hann var ekki af
ætt tónlistarmanna einsog
Bach,en varö miklufrægarium
daga þeirra beggja. 1 föðurætt
var hann kominn af járninga-
mönnum, en faöir hans haföi
unniö sig uppi i aö veröa bart-
skeri og skottulæknir hjá aðals-
mönnum i grennd viö Halle og
þoldi hvorkimúsik né hljóöfæri I
sinu húsi. Eftirlátri móöur hans
tókst þó aö lauma lágværu
klavikordi upp á loft, og þar gat
stráksi föndrað viö, uns hertog-
inn af Weissenfels uppgötvaði
hann og kom honum i læri hjá
góöum organista.
Um tvitugt réöst hann til
óperuhljómsveitarinnar i
Hamborg og vonaöist um hriö
til aö veröa eftirmaöur gamla
Buxtehudes orgelmeistara i
Lúbeck. En sú staöa var bundin
þvi skilyrði aö giftast dóttur
þess gamla. Og eftir aö hafa séö
hana leist Handel betur á aö
snúa sér aftur aö óperunni.
Næstu ti'u ár var hann til
skiptis i Hannover, ítaliu eöa
London. Og þegar kjörfurstinn
af Hannover hélt til Lundúna
sem Georg 1. Englandskonung-
ur, fluttist Hándel meö honum
fyrir fullt og allt og varð kon-
unglegt hirötónskáld.
Þegar hann haföi lokiö viö 46
óperur auk nokkur hundruð
annarra verka, sneri hann sér
aö óratórium á sextugsaldri.
Þarnærhannallralengst. Ogaö
öllum öörum ólöstuöum mun
Messías þeirra glæsilegastur.
Hinn hraövirki HSndel skrifaöi
hann á 23 dögum, og hann var
frumfluttur i Dyflinni 1742.
Þegar Pólyfónkórinn byrjaði
á Hallelújakórnum, stóðu
áheyrendur sm&m saman á fæt-
ur, eins og til aö taka hinni
postullegu kveöju. Sumir héldu
reyndar aö þetta væri fyrir mis-
skilning. Einhver timabundinn
heföi ætlaö aö flýta sér fram i
fatahengið, en aörir hermt eftir
honum aöstandaupp og svo koll
af kolli, svo aö mannauminginn
hefði tafist fyrir bragðið. En
þetta á rót sina aö rekja til eins
fyrsta flutnings Messtasar i
London. Þá stóö fólk upp af ein-
skærri hrifningu og siöan hefur
þessi siöur haldist viö i' þvisa
hefðarika landi. Þetta er svo-
sem ósköp fallegt, en samt er
óþarfi að flytja endilega inn
þennan enska siö. Þaö gæti þá
veriö svo margt annað sem
jafnmikil ástæöa væri til aö
standa upp fyrir.
Aö endingu: Þaö eru menn
einsog Bach og HSndel,
Hallgrimur Pétursson og jafn-
vel Ingólfur Guðbrandsson, sem
gera Drottin mikinn, en ekki
hann þá.
VIÐ BORGUM EKKI
VID BORGUM EKKI
Miðnætursýningar í Austurbæjarbíói föstudag og
i laugardagskvöld kl. 23.30. Siðustu sýningar.
! Miðasala í Austurbæjarbíói frá kl. 4 í dag sími
11384.
ALÞÝDULEIKHÚSID
Einn að morgni, enginn að kvöldi