Helgarpósturinn - 24.07.1981, Blaðsíða 31

31
JiQlnarpósturinn Föstudagur 24. juii i98i
„Mjólkin er svlr og bragðvond,”
segja neytendur þessa dagana
ævareiðir. Og engin furða, þvi
neytendur hér á suðvesturhorni
landsins, hafa á siðustu vikum
keypt köttinn isekknum hvað eft-
ir annað, — fengið ódrekkandi,
illþef jandi og li'tt geðslega mjólk-
urvöru. En hverja á að skamma?
Heilbrigðiseftirlitið segir „ekki
ég" og kærir Mjólkursamsöluna,
„heilbrigðisráðuneytið segir
„ekki ég”, framleiðsluráð land-
búnaðarins segir „ekki ég”, neyt-
endasamtökin segja „ekki ég”,
mjólkurfræðingar segja „ekki
ég”og raunar eiga allir þessir að-
ilar það sameiginlegt að segja
meira en „ekki ég”. Þeir bæta
við, „það var hann”. Og hver er
þessi hann? Jú, ætli Mjólkursam-
sala Reykjavikur fái ekki stærstu
skammtana af skömmunum, þótt
hún segi raunar lika, þó dálitið
hikandi „ekki ég”.
Hins vegar er þetta m jólkurmál
dálitið flóknara en svo, að Mjólk-
ursamsalan verði eini aðilinn sem
hengdur verði fyrir þegar er um
að hluta til mannleg mistök að
ræða við afgreiðslu mjólkur til
Reykjavikur, að hluta til veilu i
eftirlitskerfinu og að hluta til bil-
un i gerilsneyðingartækjum i
Mjólkurstöðinni i Reykjavik, án
þess þó að gerilsneyðingu hafi
verið áfátt,” eins og segir i yfir-
lýsingu Mjólkursamsölunnar um
þessi mál.
„Það eru fleiri sekir i þessu
máli, en Mjólkursamsalan ein,”
sagði ónefndur mjólkurfræðing-
ur. „Mjólkin var jú súr, en berin
voru það lika, þegar refurinn náði
ekki til þeirra. Ég fæ ekki betur
séð, en Heilbrigðiseftirlit rikisins,
sé i hlutverki refsins um þessar
mundir, þegar þeir senda kæru á
Mjólkursamsöluna til rikissak-
sóknara og biðja hann að rann-
Þrátt fyrir allar skoðanakann-
anir og vaxandi nákvæmni
þeirra, eru aukakosningar til
þingsins i London enn traustasti
mælikvarðinn á gengi stjórn-
málaflokkanna i Bretlandi milli
almennra kosninga. Þar sést
hversu fylgi stjórnar og stjórnar-
andstöðu er háttað meðal bresku
þjóðarinnar.
Þvi var það að stjórnmála-
fréttaritarar bresku blaðanna
báðu lesendur sina að fara var-
lega i að draga viðtækar álykt-
anir af frábærlega hagstæðum
niðurstöðum fyrir nýja aflið i
breskum stjórnmálum, Sósial-
demókrataflokkinn, i kjölfar
stofnunar flokksins eftir klofning
þingflokks Verkamannaflokksins
á útmánuðum i vetur. Skoðana-
kannanir gáfu til kynna, að i sam-
einingu myndu sósialdemókratar
og frjálslyndir liklegir til að
skáka bæði Ihaldsflokknum og
Verkamannaflokknum, hreppa
meirihluta á breska þinginu.
Stjórnmálaskýrendur bentu á,
að þetta mikla fylgi við nýja
flokkinn gæti reynst stundar-
fyrirbæri, komið til vegna þess
hversu deilurnar i Verkamanna-
flokknum og stofnun Sósialdemó-
krataflokksins bar hátt i stjórn-
málaumræöum i Bretlandi
saka orsakir þess að gölluð mjólk
hafi komið á markaðinn. Hvers
vegna hefur heilbrigðiseftirlitið
ekki staðið sig í hlutverki sinu og
með öflugu eftirliti og aðhaldi
komið í veg fyrir að slikt gerðist.
Nú hlaupa þeir hjá Heilbrigðiseft-
irlitinu upp til handa og fóta, þeg-
ar neytendur kvarta, en höfðu
ekki sagt múkk um framleiðslu á
mjólkinni fram að þeim tima og
fannst ekkert athugavert. Nú er
framleiðslan skandall i þeirra
augum.Og hvers vegna rannsaka
þeirekki orsakirnar sjálfir? Telja
þeir að rikissaksóknari sé betur i
stakk búinn til að kanna þessi
mál? Nei. berin eru súr i augum
Heilbrigðiseftirlitsins, vegna
þess að það hefur alls ekki staðið
sig i stykkinu og finnst þvi sárt að
hafa ekki gert athugasemdir við
framleiðslumálin, fyrr en neyt-
endur fóru að kvarta af skiljan-
legum orsökum.”
Þetta eru stórar „meldingar"
hjá þessum m jólkurfræðingi, sem
kvað þettaekki aðeins sina skoð-
un, heldur talsvert almenna hjá
m jólkurfr æðingum.
En eru m jólkurfræðingarnir
sjálfirsaklausir? Hafa þeir staðið
sina „pligt”, eða hafa þeir gefið
eftir á fræðilega sviðinu, við
framleiðslu mjólkurinnar?
Nefndur mjólkurfræðingur sagði,
að það væri auðvitað ljóst að for-
liitun mjólkurinnar og djarflegar
dagstimplanirmarga daga fram i
timann væru vafasamar i meira
lagi, sérstaklega um sumartim-
ann, þegar hitinn hefði áhrif á
geymsluþol mjólkurinnar. „Hins
vegar er okkar staða i þessu máli
ósköp veik. Við stöndum einfald-
lega við okkar tæki og vinnum
eftir forskriftum, sem yfirmenn
okkar gefa út. Akvörðun um dag-
stimplanir eru að sjálfsögðu ekki
inná okkar valdsviði.”
siðastliðinn vetur, og hve litrikir
og kunnir stjórnmálamenn stóðu
að flokksstofnuninni. Þeir sem
hafa það að atvinnu að fylgjast
með breskum stjórnmálahrær-
ingum ráðlögðu lesendum sinum
og áheyrendum að biöa eftir
aukakosningum, þær væru þol-
raunin sem mark væri á takandi.
Þar myndi koma i ljós, hver
raunverulegur töggur væri i
miðjubandalagi nýstofnaðs
Sósialdemókrataflokks og
Frjálslynda flokksins.
Fyrstu aukakosningar til þings
i Bretlandi á þessu ári fóru fram i
siðustu viku. Frambjóðandi
miðjubandalagsins náði ekki að
vinna þingsæti af Verkamanna-
flokknum, en hann komst svo
nærri sigri, að kosningaúrslitin i
Warrington staðfesta niöurstöður
fyrri skoðanakannana eins ræki-
lega og veröa má. Yrðu úrslit i
þingkosningum á landsmæli-
kvarða hlutfallslega sama til-
færsla á fylgi frá gömlu flokkun-
um til nýja miðjubandalagsins,
myndi það hljóta um fjóra af
hverjum fimm þingmönnum, 500
þingsæti af 635 i Neðri málstof-
unni i þinghöllinni Westminster.
Arangur Roy Jenkins, eins af
foringjum Sósialdemókrata-
flokksins, i aukakosningunum i
Mjólkin lielui- þótt lieldur
liragðvóiid i suniar.
Þegar þessar ásakanir voru
bornar undir Hrafn Friðriksson
stóð ekki á svörum. Það er Heil-
brigðiseftirlit Reykjavikur og
heilbrigðisnefnd, undir yfirstjórn
Skúla Johnsen borgarlæknis, sem
á að annasl, og hefur annasl eflir-
lit með Mjólkursamsölunni og
framleiðslu hennar. Heilbrigðis-
eftirlit Reykjavikur, er eins og
heilbrigðiseftirlitsnefndir viða
um land, undir yfirstjórn Heil
brigðiseftirlits rikisins, sem aflur
er undir ráðuneyti og ráðherra.
Hrafn var þvi' spurður hvort Heil-
brigðiseftirlitið væri ekki óbeint
að kæra sjálft sig, þegar það
kærði mjólkursamsöluna.
„Þetta ástand hefur staðið i
nokkur ár, eins og við höfum vak-
ið athygli á. og reglur verið
margbrotnar. Það vekur þvi
Warrington sætir þeim mun meiri
tiðindum i breskum stjórnmálum
sem fullvist var taliö að kjör-
dæmið væri eins óhagstætt honum
og flokki hans og verða mætti.
Þegar Ijóst varð i vor að þar
myndi i fyrsta skipti reyna á ný-
græðinginn meðal breskra stjórn-
málaflokka, gerðu stjórnmála-
fréttamenn þvi óspart skóna, að i
þessu kjördæmi gæti sigurganga
sósialdemókrata i almennings-
álitinu hæglega beðið slikan
hnekki að flokkurinn ætti sér vart
viðreisnar von.
Warrington er dæmigert verka-
mannakjördæmi mitt á milli stór-
borganna Liverpool og Manch-
ester, öruggt vigi Verkamanna-
flokksins um áratugi. 1 kosning-
unum 1979 fékk frambjóðandi
þess flokks 61.7% atkvæða. Um
kosningabaráttu hefur ekki veriö
að ræða i Warrington i manna
minnum. Frambjóöandi Verka-
mannaflokksins sýndi sig i verka-
mannaklúbbunum siöustu vik-
urnar fyrir kosningar, og þar með
voru úrslit ráöin.
Einnig kom það til, aö vand-
kvæðin á kosningabandalagi
sósialdemókrata og frjálslyndra
reyndust veruleg einmitt i
—
skiljanlega spurningar hvers-
vegna Heilbrigðiseftirlitið hafi
látið þetta viðgangast. Þvi er til
að svara að eftirlit heilbrigöis-
nefndanna hefur ekki verið með
þeim hætti að hægt væri að fyrir-
byggjaþaðsem komið hefur fyr-
ir. Við erum ekki að skjóta okkur
undan ábyrgð, þó þess sé óskað að
opinber rannsókn fari fram á
málinu. Við viljum rannsókn á
öllum þáttum þess, þetta er viða-
mikið og flókið mál, og þáltur
Heilbrigðiseftirlitsins þarf rann-
sóknar við alveg eins og aðrir
þættir þess.
Hinsvegar er það ekki að kæra
sjálft sig vegna þess að það er
fyrst og siðast framleiðandi vör-
unnar sem ber ábyrgð á henni.
Heilbrigðisyfirvöld eru ekki
ábyrg, þó aðhaldið sé kannski
ekki nógu gott.
1 því sambandi vil ég gjarna
minnast á að Heilbrigðiseftirlit
rikisins er á margan hátt illa úr
garði gert til að annast yfirum-
sjón með öllu mjólkureftirliti.
Fram tilársins 1970 var starfandi
við eftirlitið sérstakur mjólkur-
eftirlitsmaður, en með nýjum
lögum uin heilbrigði og holíustu-
hætti hefur starfssvið hans vfkk-
að, serstaklega eftir 1976 og 1978.
Þannig hafa auknar kröfur og
aukin verkefni á öðrum sviðum
komið niður á mjólkureftirlilinu.
í skýrslum okkar til ráðuneytis-
ins um þessi mál höfum við lagt
þunga áherslu á að fá annan
mann til þessara starfa,” sagði
Hrafn Friðriksson.
Aðilar sem lengjast þessu tnáli
eru ekki allir sammála Hrafni, og
einn mjólkursamsölumaður sagði
til dæmis að kæra sem þessi leysli
YFIRSÝN t
Warrington. Frjálslyndi flokkur-
inn i kjördæminu hafði valiö sér
frambjóðanda i næstu kosning-
um, áður en i ljós kom að það
yrðu aukakosningar, og hann gaf
þvi aðeins kost á að vikja fyrir
sósialdemókrata, að einhver af
þjóðkunnum forustumönnum
þess flokks riði á vaðiö fyrir kosn-
ingabandalag miðflokkanna.
Þegar það reyndist vera Roy
Jenkins sem gaf kost á sér i fram-
boð i Warrington, kom bresku
blöðunum saman um að þar væri
rangur maður á röngum stað.
Jenkins lét nýlega af formennsku
i stjórnarnefnd Efnahagsbanda-
lags Evrópu i Brussel, en and-
staða við aðild Bretlands að
Efnahagsbandalaginu er rótgróin
á gamaldags iönaðarsvæðum eins
og Warrington.
Persóna Jenkins er slik að ólik-
legt þótti að hann félli vel að
hreinræktuðu verkamannakjör-
dæmi i Norður-Englandi. Auk
þess að hafa gegnt embættum
innanrikisráðherra og fjármála-
ráðherra i stjórnum Verka-
mannaflokksins, er hann kunnur
rithöfundur, fágaður mennta-
maður og samkvæmismaður.
Gegn Jenkins bauð Verka-
mannaflokkurinn fram Doug
Hoyle, fyrrverandi þingmann og
starfsmann verkalýðsfélaga.
Hoyle er dyggur stuöningsmaöur
vinstri stefnunnar sem sigraði á
siðasta þingi Verkamannaflokks-
ins og varð til þess aö stofnendur
Sósialdemókrataflokksins sögðu
skilið við sinn gamla flokk. Hoyle
lagði i kosningabaráttunni
megináherslu á fyrirheit skoð-
anabræðra sinna um úrsögn Bret-
lands úr Efnahagsbandalaginu
komist Verkamannaflokkurinn til
valda.
Þegaratkvæöi voru talin, kom i
ljós að Warrington hafði breyst úr
öruggu Verkamannaflokkskjör-
dæmi f kjördæmi sem flokkurinn
geturekki veriö viss um að halda.
Jenkins hafði safnaö um sig 42 af
hundraði kjósenda, lækkað fylgi
Verkamannaflokksins um tæpan
Madkurí mjólkinni
Roy Jenkins. annar f.h„ með félögum sinum i „fjórmenningaklikunni” sein stofnaði nýja flokkinn, —
Wiíliain Rodgers, Shirley Williams og David Owen.
Frammistaða Jenkins í Warríngton
staðfestir fylgi sósíaldemókrata
engan vanda og kæmi kjarna
málsins litið við.
Árið 1978 þegar svipuð kæra var
lögð fram taldi saksóknari rétt að
fella málið niður á þeim forsend-
um að það atriði sem kæran var
byggð á, stimplun siðasta sölu-
dags, hafi verið leyfð með undan-
þágu. Og oftar hefur komið til
niðurhellinga og kvartana frá
neytendum vegna gallaðrar
mjólkurvöru yfir sumartimann.
Er því nokkur ástæða til að ætla
að slikthið sama eigi ekki eftir að
endurtaka sig?
Hrafn Friðriksson sagði að
JHeilbrigðiseftirlit rikisins hefði
nú þegar skrifað bréf til allra
heilbrigðisnefndanna úti á landi
þar sem farið er fram á að eftirlit
verði vandað, og tekin sýni reglu-
lega bæði i öllum m jólkurbúunum
og þeim verslunum þar sem
mjólkurafurðir eru seldar.
Guðlaugur Björgvinsson, for-
stjóri Mjólkursamsölunnar sagði
að erfitt væri að útiloka slys, —
svona slys einog önnur slys. „Það
erauðvitaðnauðsynlegt að eftirlit
verði sem virkast. og að það
starfi eins og það á að starfa, en
eina fullkomna tryggingin er sú
að framleiðendur sendi aðeins frá
sér fyrsta flokks mjólk.”
Guölaugur sagði að lokum að
ekki væri hægt að geta sér til um
hver kostnaðurinn af niðurhell
ingunum og þessu máli öllu væri.
„Það er hinsvegar Ijost”, sagði
hann, ,,að bændur verða að bera
þann skaða. Þeir eru framleið-
endur, og þeir eiga fyrirtækin
sem vinna vöruna. Neytendur
hafa lika orðið fyrir óþægindum,
en við höfum reynt að leysa úr
þeim vandræðum sem þeir hafa
lent f vegna þessa.”
fjórðung og rúið frambjóðanda
thaldsflokksins svo fylgi að hann
náði ekki áttunda hluta atkvæða
og glataði þvi tryggingarfénu,
sem frambjóöendur i Bretlandi
eru krafðir um til að vinna gegn
alvörulausum framboðum. Meiri
hluti Hoyle umfrain Jenkins
reyndist 1759 atkvæði, en i kosn-
ingunum 1979 hafði frambjóðandi
Verkamannaflokksins 10.274 at-
kvæða meirihluta.
Fyrir kosningarnar i Warring-
ton höfðu kosningafræðingar
reiknað út, að fylgi miðflokka-
bandalagsins þar væri 3% undir
landsmeðaltali i Bretlandi öllu.
Samkvæmt þvi er landsfylgi
bandalagsins 47%, og það gæfi
eins og áður sagði um 500 þing-
sæti af 635 á breska þinginu.
Sósialdemókratar og frjáls-
lyndir, sem koma vilja á kosn-
ingabandalagi flokka sinna, hafa
hingað til gert ráð fyrir að þing-
menn þess fengju oddaaöstöðu á
þingi og gætu ráðið hvorn gömlu
flokkanna þeir tækju til sam-
starfs. Eftir úrslitin i Warrington
verður að gera ráð fyrir þeim
möguleika, að kosningabandalag
miðflokkanna geti náö hreinum
meirihluta á þingi. Mikið skortir
enn á að frá sliku bandalagi hafi
verið gengið, en fullvist þykir aö
um sameiginleg framboð verði að
ræða af hálfu þessara tveggja
flokka i aukakosningum sem
framundan eru i haust. Þær
tvennar sem næstar verða, i kjör-
dæmunum Croydon og
Bermondsey i London, þykja
sniðnar fyrir slik framboð. Til að
mynda þykir vist aö Shirley
Williams, liklegt forsætisráð-
herraefni miðflokkabandalags-
ins, fljúgi inn á þing i
Bermondsey.
Sama dag og kosið var til þings
i Warrington, fór fram aukakosn-
ing til borgarstjórnar i
Newcastle, einu traustasta vigi
Verkamannaflokksins. 1 þeirri
kosningu sigraði frambjóðandi
sósialdemókrata með eins at-
kvæðis mun.