Helgarpósturinn - 28.08.1981, Blaðsíða 10

10
Þetta er altari Samedis baróns, en hann er guö framliöinna. Flöskurnar eru áiitnar bústaöir vúdú-anda.
i hugum margra jafngildir
vúdú kynlifssvalli og svarta-
galdri. Þetta þekkist að visu við
vúdddýrkun en vúdú er annaö
og meira, hárþóuö trúarbrögö
en ekki djöfladýrkun.
i vúdú-trú, eins og menn aö-
hyllast hana á Haiti, einni eyja
Vestur-India, sameinast róm-
versk-kaþólskir siöir trúar-
brögðum Afrikumanna og indi-
ána Mið-Ameriku ásamt
evrópskri hjátrú sem spænskir
og franskir innflytjendur fluttu
meö sér.
Spánverjar réðu eynni frá
1510 til loka sautjándu aldar en
næstu hundraö árin héldu
Frakkar um stjórntauminn. A
þessu tfmabili varö vúdú til.
1 lok átjándu aldar hafði vúdú-
siður fest sigi sessi. Uppreisnin,
sem batt enda á valdatimabil
Frakka, hófst með vúdú-athöfn.
Þetta gerðist 14. ágúst 1791 og
presturinn sem stýrði athöfn-
inni hét Boukman. Er athöfninni
lauk skall á þrumuveður með
úrhellisrigningu. Gamalli,
svartri kerlingu brá fyrir i
bjarma eldinganna. HUn hélt á
stærðar sveðju i' hendinni. Hún
var haldin einum hinna illu
anda vúdúsins, e.t.v. Marinette,
hinni ofsafengnu gyðju jarðar,
frjósemi og blóðs.
Kerla gerðist æ ákafari i
dansinum. Hún nálgaðist nú
svartan gris sem var tjóöraður
hjá altarinu. Meö einu höggi
sneiðhún haus gnssins frá boln-
um. Blóðið úr grisnum var latið
renna i stamp og saman við það
var blandað vinanda og rauðum
pipar. Allir viðstaddir bergðu á
blöndunni og strengdu þess heit
að fylgja Boukman i frelsis-
striðinu gegn frönsku kúgurun-
um.
Boukman tókst að telja fylgis-
mönnum sinum trú um að sálir
þeirra sem féllu i baráttunni
myndu taka sér bústað i nýjum
likömum og snúa heim til
Afriku. Daginn eftir fóru þeir
með báli og brandi að frönsku
bændunum. Byltingin á Haiti
var hafin. Allar götur siðan hafa
Haitimenn verið sjálfstæð þjóð
nema hvað Bandarikjamenn
hafa einstöku sinnum skorist i
leikinn.
Vúdú vemdar dýrkendur sina
gegn yfimáttúrlegum ógnum.
En það þykir góðs viti á Haiti
þegar menn eru haldnir öndum
þvi að þaðbendir til þess að guð-
imir hafi stigið niður til þegna
sinna. Þetta er eitt undirstöðu-
atriöið í vUdú-trU.
Bandariski ljósmyndarinn og
dansahöfundurinn Maya Deren
hefur lýst þessu fyrirbrigði á
áhrifamikinn hátt. Maya kom
fyrst til eyjarinnar árið 1947 i
þeim tilgangi að ljósmynda
dansa eyjarskeggja. Hún hafði
litinn áhuga á vUdú en henni
varð brátt ljóst að ógerlegt var
að skilja að dansa fólksins og
trúarbrögð.
Eitt sinn þegar Maya Deren
var viðstödd dansathöfn fann
hún eitthvað óvenjulegt gerast
innra meösér. Hún fann að hún
var að verða uppnumin, kveikti
sér i sigarettu og gekk burt.
Maya vissi að hún gat ekki
móðgað guðina á þennan hátt og
sneri aftur. Dansinn hófst að
nýju. Maya vissi að Erzulie,
ástargyðjan, hafði tekið sér ból-
festu i henni. Samkvæmt vUdú
var hún sjálf orðin gyöja ástar-
innar. Gyðjan á að ganga um
hofið og heilsa körlunum með
ástledtnu handabandi. Henni er
ekki um konurnar gefið.
Næst fær gyðjan sér hress-
ingu, helst rjómaköku með sætu
kampavini. Að þvi búnu á hún
að kvarta yfir einhverju, vinið
hafiekki verið nógu sætt, rjóm-
inn sUr eða einhver viðstaddra
hafi ekki sýnt sér tilhlýðilega
virðingu. Gyðjan fer aö gráta og
er gersamlega óhuggandi. HUn
er borin til hvilu og sofnar. Þeg-
ar vúdU-dýrkandinn vaknar er
þessu ástandi lokið.
Þessi lifsreynsla hafði varan-
leg áhrif á Mayu og hún hefur æ
siöan verið talsmaður vúdUs.
VUdú-guðirnir skiptast i ýms-
ar „þjóðir” eftir uppruna.
Flestar eru þessar þjóðir af
heimaslóðum eða afriskar.
Stærsta þjóðin nefnist Petro.
Þessirguöir eru illir og sérhæfa
sigi'striðsæsingum, hatri og öf-
uguggahætti i kynferðismálum.
Viða gætir kaþóiskra áhrifa i
vúdU. Til dæmis er Jóhannes
ski'rari guö þrumuveðursins.
A stnðsárunum létu stjórn-
völd loka hofi vUdú-dýrkenda og
nutu til þess stuðnings Banda-
rikjahers. Söfnuðurinn kom
saman við hofiö þar sem heilög
guðsmóðir birtist honum. Menn
Dansari fær aðstoö við að ná aftur stjórn á sér.
Föstudagur 28. ágúst 1981
reyndu að fá kaþólskan prest til
að taka þátt i bænagjörð en
hann neitaði að koma og fékk
herinn til að dreifa mannfjöld-
anum.
Sagt er að herforinginn, sem
stjórnaði aðgerðunum, hafi séð
sýnina og skipað einum manna
sinna, Haiti-búa, að skjóta á
hana. Guðsmóðir færðisig upp i
næsta tré. Oðru skoti var hleypt
af og enn færði sýnin sig. Tréð
var höggvið niður og sýnin leið
hægt til himins.
Það fylgir sögunni að þegar
kaþólski presturinn hélt af vett-
vangi hafi sú frétt borist að hús
hans væri brunniðog hann misst
aleigu sina. Seinna lamaðist
hann og náði aldrei heilsu. Her-
foringinn veiktist og var sendur
heim. Undirmaður hans geðbil-
aðistenþar sem hann hlýddi að-
eins fyrirskipunum náði hann
sér skjótt.
Einn hinna illviljuðu guða
nefnist Samedi barón. Hann er
guð kirkjugarða og dauðra og
hann er dýrkaður á allrasálna-
degi. Þá halda dýrkendur bar-
ónsins, en þeir eru einkum kon-
ur, til næsta kirkjugarðs. Kon-
urnar kiæðast rauðu og svörtu.
Prestur kemur i veg fyrir að
uppnuminn vúdú-dýrkandi skað-
brenni sig á heitri oliu.
yrði mið þeirra nákvæmara.
Næst suðu þeir hjarta og lifur
liðþjálfans og átu. Með þessu
átti að vera tryggt að kúlur
hvitamannsins og byssustingir
gætu ekki unnið þeim mein.
t vúdú-trú eru margar yfir-
náttúrlegar verur. Þar á meðal
eru geðveikir, en talið er að
töframenn hafi nað valdi á sál-
um þeirra. Truflað fólk verður
ekki frjálst aftur fyrr en það
deyr.
Einnig má nefna loup-garou
en það er franska orðið um var-
úlf. Varúlfar eru alltaf konur,
oftast rauðhærðar og rauðeygð-
ar. Varúlfurinn drepur fómar-
lömb sin með þvi að sjúga úr
þeim blóðið. Konum, sem taldar
eru varúlfar, er útskúfað. Ekki
má deyða þær þvi að dauðar
valda þær meiri usla en lifandi.
Loks má nefna baka en það
eru illir andar sem bregða sér I
dýraliki. Oftast bregða þessir
andar sér i gervi grárra gri'sa.
Alþekkt þjóðsaga greinir frá
manni sem lenti nótt eina i
snerru viö gráan gris. Maöurinn
var vopnaöur kylfu og tókst að
hryggbrjóta grísinn. Morguninn
eftir var komið aö töframanni I
kofa sinum. Hann lá dauður
með brotinn hrygg.
Þessi saga er hvorki sér-hait-
isk né sér-afrisk. Hún er til i
mörgum tilbrigöum i evrópsk-
um þjóðsögum.
Markmiðvúdús er vernd gegn
illum öndum. Þegar slikur
óvættur verður a vegi vúdú-
dýrkanda kemur góður andi tii
hjálpar, tekur sér bólsetu i
þegni sinum og rekur burt hið
illa. Áreiðanleg vitni hafa hvað
eftir annað staðfest að Haiti-
menn verða uppnumdir þegar
hættu ber að höndum.
Kvenprestur krotar trúarleg tákn
á jörðina.
syngja klúra söngva og dansa
banda, sem er áreiðanlega ein-
hver lostafyllsti dans sem til er.
Haiti-menn hafa löngum lagt
stund á grafarrán þvi að lik
þurfa að vera fyrir hendi i
margs konar svartagaldri. Lík
bandariskra hermanna, sem
féllu i skærum við haitiska upp-
reisnarmenn, voru oft illa Ut-
leikin. I fórum Bandarikjahers
er skýrsla um andlát Lawrence
Muth liðþjálfa. Þar segir að
skæruliðaforingi, Benoit að
nafni, hafi höggvið til hans með
sveðju og næstum sneitt höfuðið
frá bolnum. Hann skipaði
mönnum sínum að strjúka riffil-
hlaupum sin við höfuðið, þannig
Margir álita að vúdú-athöfnin sé
kynferðislegs eðlis.
• kynlífssvall
Vúdú-dýrkandi hefur orðið upp-
numinn.
• svartigaldur
Bandariski dansmeistarinn Maya
Deren sem sagt er frá i greininni.
• háþróuð
trúarbrögð
- eða allt
i senn?