Helgarpósturinn - 12.11.1982, Síða 4

Lagt út í
lífið með
mannslíf á
samviskunni
viðtal og myndir: Ómar Valdimarsson
Akir þú bíl undir áhrifum áfengis og klessukeyrir hann,er hægt aö
bæta fyrir það. Bílinn má gera við og þín bein má skeyta saman.
Brjótist þú inn í búð eða hús, mölvir þar allt og stelir svo öllu steini
léttara, má einnig bæta fyrir það. Þú getur borgað fyrir skemmdirnar og
skilað þýfinu aftur. En sviptir þú mann lífi er aldrei hægt að borga fyrir
það. Það er ekki hægt að lífga manninn við. Og það hlýtur að teljast
hæpið að þér takist sjálfum að losa þig undan ábyrgðinni, jafnvel þótt
þú sitjir í tugthúsi árum saman á meðan þér er refsað og þú ert
„endurhæfður11. Líf hefur verið stöðvað og við það breytist líf annarra
um aldur og eilífð.
í fangelsum hér á landi sitja jafnan nokkrir
menn, sem dæmdir hafa verið fyrir mann-
dráp. Við heimsóttum einn þeirra nýlega á
Litla-Hraun og töluðum við hann um þá
„reynslu", sem hann á baki - þá reynslu að
hafa svipt mann lífi að ástæðulausu. Ókunn-
an mann, sem hafði ekkert til saka unnið.
Síðan eru mörg ár og á næstu mánuðum lýkur
fanginn refsivist sinni og heldur aftur út í
lífið, sem varð fyrir svo óvæntri truflun á
sínum tíma. Það er kannski ótrúlegast við
þennan mann, hversu ungur hann er - hann
var ekki nema unglingur, þegar hann var tek-
inn og dæmdur fyrir manndráp.
Samfelldur dagur
Hann segir það leggjast „ágætlega" í sig að
fara að losna. „Ég hef svo sem ekki gert nein
sérstök plön um nánustu framtíð, það þýðir
ekkert, held ég. Það verður að ráðast. Ég er
búinn að vera svo lengi inni að það tekur
áreiðanlega sinn tíma að byrja að fóta sig. Ég
veit ekkert hvernig það verður að koma út
eftir svona langan tíma inni - auðvitað er
maður með sínar ráðagerðir en þær eru mest
fyrir mig einan.“
- Hefur tíminn verið fljótur að líða?
„Síðari hlutinn, já. Ég var stundam að
hugsa það hér á fyrsta og öðru árinu hvernig
menn, sem voru hér á undan mér með sams-
konar dóma, hefðu getað verið hér í sjö og
átta ár. Ég hugsa að það hafi hjálpað mér
hvað ég var ungur. Þetta er áreiðanlega verra
fyrir eldri menn. En þegar ég var búinn að
vera í þrjú og hálft ár eða fjögur, þá fór
tíminn að líða hraðar. Þetta ár er til dæmis
eiginlega búið áður en ég áttaði mig á að það
væri byrjað. Nú líður tíminn hratt - enda er
lífið hér frekar tilbreytingarsnautt. Þetta er
meira og minna eins og samfelldur dagur.“
- En hvað ætlarðu þér svo, þegar þú ert
laus?
„Stefnumarkið er stúdentspróf. Ég er um
það bil að klára þriðju önn í fjölbrautaskóla
og gengur ágætlega. Ég hef hugsað mér að
klára það og svo gæti ég vel hugsað mér að
fara í frekara nám, helst erlendis. Stærðfræði
liggur nokkuð vel fyrir mér, svo e‘g gæti hugs-
að mér að fara í tölvufræði af einhverju tagi.
Ég hef líka gælt við líffræði en ég er á náttúru
fræðibraut í náminu. Æ, það verður annars
að ráðast hvort maður heldur áfram eftir stúd-
entsprófið. Ég gæti líklega kláraö það á
tveimur árum - ég verð ekkert of gamall til að
hefja nám fyrir alvöru þá.“
- Hvað varstu kominn langt í nárni þegar þú
varst settur inn?
„Ég var búinn með fyrsta bekk í gagnfræða-
skóla. Annan bekk kláraði ég aldrei, heldur
fór að vinna. Það hefur vitaskuld háð mér í
náminu hérna, ég þurfti að taka miklu meira
námsefni á fyrstu önn fyrir bragðið og leggja
harðar að mér en ella.“
Hræddur eftir á
- Hefurðu á þessum tíma, sem þú hefur
verið í tugthúsi, gert þitt mál upp við þig, sætt
sjálfan þig við það?
Þögn.
- Ég á við hvort þú hefur áttað þig fyllilega á
því - að þú sviptir saklausan mann lífi?
„Auðvitað hef ég velt því fyrir mér, hvort ég
skil í raun og veru hvað ég gerði. Ég sá fljót-
lega að það var í rauninni búið og gert. Þótt
ég vildi heilshugar að það hefði aldrei gerst,
þá er ekki hægt að lífga manninn við.“
-Hvernig leið þér fyrst á eftir?
„Mér leið náttúrlega ekki vel. Þegar ég var
tekinn og settur í gæsluvarðhald reyndi ég
fyrst í stað að leyna tilfinningum mínum. Ég
lokaði mig inn í skel. Þær hafa svo verið að
brjótast út smám saman eftir það. Ég veit
ekki alveg hvers vegna þetta var á þennan veg
en held þó helst, að ég hafi þá ekki verið
búinn að gera mér grein fyrir í hvað ég var
kominn.“
- Manstu vel eftir nóttinni - eftir atburðin-
um sjálfum?
„Ég man eftir þessari nótt að einhverju
Ieyti. í gloppum. Ég var náttúrlega búinn að
vera talsverðan tíma í bæði áfengi og lyfjunt.
En þetta gerðist allt mjög snöggt - það var
eiginlega bara brot úr sekúndu."
- Manstu hvað fór í gegnum huga þinn þegar
sjálfur verknaðurinn var framinn?
Föstudagur 12. nóvember 1982
fielgai--;--
pðsturinn.
Horft gegnum rimlana á Litla- Hrauni:
Hvernig skyldi fólk taka mér? Hvað hugs-
ar það um mig?
„Nei, það var svo eldsnöggt. En ég varð
hræddur eftir á, þegar ég fór að gera mér ljóst
hvað ég var búinn að koma mér í. Aðallega
reyndi ég bara að þurrka þetta allt út fyrir
mér. Það kom fram síðar, að ég hafði til
dæmis ekki lyst á mat daginn eftir.“
/ þeirra spor
- En tókst þér að gleyma?
„Já, ég held það. Að mestu. Annars hefði ég
sjálfsagt orðið vitlaus.“
— Helgarpósturinn
ræðir við fanga,
sem er að Ijúka
af plánun dóms
fyrir manndráp
- Orðið? Heldurðu ekki að þú hafir verið
sturlaður að gera þetta - svipta mann lífi?
„Ja, það er náttúrlega ekki eðlilegt að gera
þetta. En ég var ekki sturlaður áður-eða það
held ég ekki.“
- Hefurðu haft samviskubit?
„Auðvitað. Það hefur komið upp af og til öll
þessi ár. Það veltur svolítið á hvernig liggur á
manni. Ég hef stundum hugsað til aðstand-
enda þessa manns og oft reynt að setja mig í
þeirra spor. Ég hef reynt að ímynda mér hvað
ég myndi hugsa til mín sjálfs ef ég væri í þeirra
sporum - hvað ég myndi hugsa til þess
manns, sem...sem...þess manns, sem framdi
verknaðinn.“
- Og hvernig heldurðu að þau hugsi til þín?
„Það væri líklega eðlilegt að þau hugsuðu
illa til mín. En hvort þau hata mig veit ég
ekki. Ég hef stundum spurt sjálfan mig að
því. Það er bara svo erfitt fyrir mig að setja
mig í þeirra spor - það er allt önnur reynsla
fyrir mig að vera hér. Ég leit á sínum tíma
sjálfur allt öðrum augum á fanga-og ekki síst
á fanga, sem voru hér fyrir sama brot og ég er
hér núna. En þegar maður kynnist aðstæðum
hér og því fólki, sem hér er, þá breytist við-
horfið. Fólk er almennt mjög illa upplýst um
mál fanga og allar aðstæður þeirra.“
Gat ekki horfst í
augu við mömmu
- En hvað með þína eigin fjölskyldu. Hefur
viðhorf þitt til hennar breyst?
„Nei, það er óbreytt. Fyrst eftir að ég var
tekinn - og eins ef ég er innan um fólk,
ókunnungt fólk-þá á ég erfitt með að horfast í
augu við það. Ég tala nú ekki um ef það er
fólk, sem veit hver ég er og hvað ég gerði.
Sjáðu til, maður skammast sín.“
- Þú hefur varla getað verið mikið innan um
ókunnugt fólk....
„Það kemur fyrir, einkanlega í náminu. Og
fyrst eftir að ég var settur í gæsluvarðhald, þá
fékk ég heimsóknir frá minni nánustu fjöl-
skyldu. Ég gat ekki horft framan í þau,
mömmu mína og systkini. Það var hræði-
legt.“
- En nú fer áð koma að því, að þú ferð að
umgangast ókunnugt fólk. Hvernig leggst
það í þig - í framhaldi af þessu?
„Að vissu leyti kvíði ég fyrir því að fara út.
Ég tók eftir því þegar ég fór að umgangast
frjálst fólk í skólanum á Selfossi, að það
var mjög erfitt. Ég var óöruggur með mig og
jafnvel hræddur. Hvað var þetta fólk að
hugsa um mig? Hvaða álit hafði það á mér?
Vissi það fyrir hvað ég var í fangelsi?“