Helgarpósturinn - 06.05.1983, Blaðsíða 21

.21
J~lek
irinn Föstudagur
6. maí 1983
fjalla um hagsmunamál rithöfunda á mál-
efnalegan hátt.
— Félagar í Rithöfundasambandinu verða
að gera sér grein fyrir að það er ekki keppnis-
félag heldur hagsmunafélag rithöfunda, sagði
Guðrún.
Öfundsýki og hjákátleiki
Guðbergur Bergsson er einn þeirra rithöf-
unda sem telur að aðild fræðimanna að Rit-
höfundasambandinu breyti engu um hags-
muni rithöfunda.
— Innganga höfunda kennslubóka og
fræðirita í Rithöfundasambandið skiptir
engu máli, sagði Guðbergur við Helgarpóst-
inn. — Yfirleitt er það þannig að þeir sem
vinna að list og menningu eru ekki mikið í
félagsskap. Þeir verða að hafa hugann við sín
störf. Barátta rithöfunda er fyrst og fremst
inn á við.
Reynslan hefur hins vegar sýnt að hags-
munasamtök verða linari því stærri sem þau
verða. Rithöfundasambandið er engin undan-
tekning. Nær undantekningarlaust eru fundir
þess leiðinlegir og ómenningarlegur bragur
yfir þeim. Þarna eru uppi eilífar kröfur,
öfundsýkin og hjákátleikinn ráða ríkjum. Að
mínu áliti á Rithöfundasambandið ekki að
einskorða sig við hagsmuna- og kjaramál
heldur að starfrækja ýmsa menningarstarf-
semi jafnframt, eins og bókmenntakynningar
og fyrirlestra, sagði Guðbergur.
Ágreiningur kemur á óvart
Hörður Bergmann námsstjóri er einn þeirra
höfunda kennslubóka og fræðirita sem sótt
hafa um inngöngu í Rithöfundasamband
íslands.
Hörður sagði við Helgarpóstinn að ástæð-
an fyrir inntökubeiðni fræðimanna væri sú,
að fræðirit og kennslubækur nytu sömu lög-
verndar varðandi fjölföldun og t.d. verk rit-
höfunda og blaðamanna. Mikil brögð væru
að því að verk fræðimanna væru fjölfölduð,
einkum í skólum, án þess að viðkomandi
höfundar hlytu greiðslur fyrir.
— Við sóttum um inngöngu í Bandalag
háskólamanna en þeirri beiðni var hafnað,
sagði Hörður. Við fréttum af áhuga Rit-
höfundasambandsins fyrir inngöngu okkar
og höfum því reynt þá leið. Við teljum eðlilegt
að greiðslur til okkar taki mið af samningum
Rithöfundasambandsins við útgáfuaðila.
Ágreiningurinn um aðild okkar kemur mér á
óvart; ég hélt að það ríkti einlægur áhugi
meðal rithöfunda að fá okkur í samtök sín.
Þátttaka fræðimanna ætti að styrkja höf-
unda sem okkur; þetta ætti að vera beggja
hagur.
Margir rithöfundar eru þeirrar skoðunar að
bæði sjónarmiðin í þessari deilu eigi rétt á sér
og það sé vandrötuð leið að gera öllum til geðs
í þessu máli. Einn þeirra er Matthías
Jóhannessen.
— Þegar þýðendum var veitt aðild að Rit-
höfundasambandinu var stigið spor í átt að
víkkun aðildar annarra hópa en rithöfunda
sem skrifa bókmenntaverk, sagði Matthías.
— Inntökubeiðni fræðimanna er aðeins eðli-
leg þróun. Þetta val er hins vegar erfitt. Sumir
fræðimenn hafa skrifað afburðaverk. Ég er
þeirrar skoðunar að mikill hluti af okkar
bestu bókmenntum sé ekki skáldskapur í
óbundnu máli heldur hafi tengsl við aðrar
greinar bókmennta. Og að sjálfsögðu falla
margir höfundar fræðirita langt fyrir utan
þessa skilgreiningu. Það er því mikið vanda-
verk að velja fræðimenn sem félaga í Rit-
höfundasamband íslands.
Tökum sem dæmi: Kennarar mínir í nor-
rænum fræðum, Jón Jóhannesson sagn-
Thor:
„Ekki mikill slægur í því liði sem
gekk úr samtökum okkar. Áberandi
alls konar undirmálsfólk“.
fræðiprófessor og Steingrímur J. Þorsteins-
son voru ekki skáld og þýðendur en töldust
samt merkir fræðimenn. Ogtökum fyrirrenn-
ara þeirra, Björn M. Ólsen norrænufræðing.
Ég tel þessa menn meiri rithöfunda en marga
aðra sem nú sitja í Rithöfundasambandi
íslands. Samt fengju þeir ekki aðild sam-
kvæmt núverandi lögum.
Fastir menn á föstum launum
í fyrra gengu 21 félagi úr Rithöfundasam-
bandi íslands í mótmælaskyni við „vinstri
stefnu“ formanns og stjórnar og „einokunar-
aðstöðu fárra manna“ við styrkja- og launa-
úthlutun til rithöfunda. Þessir menn blésu lífi
í Félag íslenskra rithöfunda sem hafði starfað
hljóðlega sem einskonar bókaklúbbbur frá
árinu 1974 en þá voru umrætt félag og Rit-
höfundafélag íslands sameinuð í Rithöfunda-
sambandi Islands með beinni inngöngu
félaga.
Félag íslenskra rithöfunda er nú stéttarfélag
sem telur tæplega 80 manns. Formaður þess er
Gunnar Dal og stjórnin er skipuð fimm
mönnum. Einn þeirra er Indriði G. Þorsteins-
son. Hann var í hópi þeirra sem gengu úr Rit-
höfundasambandinu og hefur hve hatramm-
ast gagnrýnt núverandi stefnu þess.
— Við gengum úr Rithöfundasambandinu
í mótmælaskyni við þau svik sem höfð voru
frammi á grundvallarsamningi þeim sem
gerður var við sameiningu félaganna tveggja
árið 1974. Dreifing valds og fjármuna hefur
ekki verið virt samkvæmt samningum, heldur
hafa sömu mennirnir skarað eld að sinni
köku. Svo var komið að þeim félögum, sem
voru ekki tengdir Alþýðubandalaginu eða að-
hylltust hugmyndir vinstri manna, fannst þeir
ekki koma til greina við skiptingu úthlutunar-
fjár. Við álítum það algjört prinsípmál að
almannafé sem varið er til launa eða styrkja
rithöfunda, komi í hlut sem flestra. Því miður
hefur tilhneigingin orðið sú, að hafa fasta
menn á föstum launum; rithöfunda sem
standa vinstra megin og hafa sósíalíseringuna
efst á blaði. Við viljum hins vegar halda ein-
staklingnum uppi og mótmælum þessum
alræðisaðferðum.
Fjarstæða
Helgarpósturinn bar ummæli Indriða G.
Þorsteinssonar undir formann Rithöfunda-
sambandsins Njörð P. Njarðvík.
— Mér dettur ekki í hug að svara persónu-
legum skoðunum Indriða G. Þorsteinssonar,
sagði Njörður. — Það er hins vegar rétt að 21
félagi hefur sagt sig úr Rithöfundasambandi
íslands og ekkert við því að segja. Samtök
okkar standa óbreytt eftir sem áður; þau eru
löggilt stéttarfélag rithöfunda. Það er hins
vegar engin skylda að vera í Rithöfundasam-
bandinu.
Mín skoðun er sú að þeir menn sem sagt
hafa sig úr sambandinu hafi verið í minni-
hluta hvað skoðanir og áhrif snertir.
Þeir virðast sjá samsæri kommúnista eða
Alþýðubandalagsmanna í Rithöfundasam-
bandinu. Þetta er algjör fjarstæða. Rit-
höfundasambandið vinnur hvorki til hægri né
vinstri.
Matthías Jóhannessen tekur undir þessi orð
Njarðar:
— Ég er ekki þeirrar skoðunar að Rit-
höfundasambandið skiptist eftir pólitískum
línum. Þó vil ég taka undir sumt í gagnrýni
félaga minna að 'akveðið samkomulag um
stjórnun og jafnskipti milli manna hafi ekki
verið virt sem skyldi. Hins vegar vil ég minna
á það, að þegar Njörður P. Njarðvík var bor-
inn upp sem formaður, var það ekki síst
Indriði G. Þorsteinsson sem hvatti mig aÓ
kjósa hann.
Matthías:
„Hef legið undir ámæli að ganga
ekki úr Rithöfundasambandinu“.
Óánægjan innan frá
Guðbergur Bergsson hefur eftirfarandi að
segja um gagnrýni „liðhlaupanná" úr Rit-
höfundasambandinu:
— í raun og veru veikir brotthlaup þessara
rithöfunda ekki sambandið út á við. Hér er
ekki um klofning að ræða, heldur óánægju
nokkurra manna. Og sú óánægja kemur inn-
an frá og beinist mest að formanninum Nirði
P. Njarðvík. Það er þetta eilífa nag um að
hann og aðrir standi sig ekki nógu vel. Þetta
er eins og seiðingur í tönn; sjúklingurinn fer
ekki til tannlæknis af því að hann vill ekki
losna við pirringinn. Þegar ég kem á þessa
fundi, í þennan loftlausa sal Norræna húss-
ins, sé ég þessa tannpínu og pirring tröllríða
sumum fundarmönnum, eilíft þvarg og
öfundsýki út í peninga, ferðalög og alls konar
boð. Mér finnst aftur á móti Njörður prýði-
legur formaður og hann reynir að gera vel.
Rithöfundar ættu að sameinast meir á mál-
efnalegum grundvelli og standa mun meir
með Nirði en þeir gera.
Thor Vilhjálmsson gefur þeim höfundum
sem gengu úr Rithöfundasambandinu þessa
einkunn:
— Ég held, að það hafi ekki verið svo mikill
slægur í því liði sem gekk úr samtökum okkar
og mjög vafasamt hvort margir þeirra áttu
nokkurt erindi í svona samtök. Þarna var
áberandi alls konar undirmálsfólk.
Og um starfsemi Félags íslenskra rithöf-
unda segir Thor:
— Ég tel að fáir taki mark á þessu félagi og
það sé bara eins konar afgangsmannafélag.
Það hefur stundum verið reynt að auglýsa
þetta upp í einstökum blöðum, en þetta er lítill
klúbbur sem enginn tekur mark á.
Guðrún Helgadóttir taldi ofangreinda
gagnrýni á störf Njarðar P. Njarðvík og
stjórnar Rithöfundasambandsins vera hreina
firru.
— Þetta tal um að kommúnistar stjórni
starfi Rithöfundasambandsins og úthlutun-
um úr sjóðum er bölvuð vitleysa og á sér enga
stoð í veruleikanum, sagði Guðrún. — Sann-
leikurinn er sá, að Rithöfundasambandið hef-
ur unnið stórmerkt starf varðandi kjör rithöf-
unda og samninga við útgefendur. Þeir rithöf-
undar sem gengu úr samtökum okkar voru
mjög óánægðir að fá ekki með sér ýmsa félaga
sem þeir töldu pólitíska skoðanabræður sína.
Sameinaðir stöndum vér?
„Pólitískir skoðanabræður" þeirra höf-
unda sem gengu úr Rithöfundasambandinu
teljast flestir hægrisinnaðir menn, þótt
nokkrir þeirra séu reyndar vinstra megin við
Alþýðubandalagið. „Liðhlauparnir“ voru
margir hverjir gramir að rithöfundar sem
Guðmundur Daníelsson,Erlendur Jónsson,
Jóhann HjáImarsson,Matthías Jóhannessen
og fleiri fylgdu ekki fordæmi þeirra og sögðu
sig úr samtökunum. Um afstöðu sína til þessa
máls sagði Matthías við Helgarpóstinn:
— Ég barðist fyrir sameiningu rithöfunda í
eitt samband á sínum tíma og ég vil ekki taka
þátt í að sundra því. Mér er fullkomlega ljóst
að ég hef legið undir ámæli fyrir þessa af-
stöðu mína en henni verður ekki breytt. Ég tel
að rithöfundar hafi náð gífurlegum árangri
þegar þeir hafa staðið sameinaðir en litlum
eða engum þegar þeir hafa barist hver í sínu
horni.
Mér er til að mynda mjög minnisstætt
þegar við náðum söluskattinum úr höndum
þingmanna alþingis en hann er nú undirstað-
an í launasjóði rithöfunda. Við sátum nokkrir
rithöfundar í hliðarsal þingsins og biðum eftir
afgreiðslu fjárlaga. Fjármálaráðherra átti Ieið
framhjá, staldraði við og sagði hlæjandi:
„Söluskattinn fáið þið aldrei.“ Síðar um dag-
inn gengum við rithöfundarnir út með sölu-
skattinn í höndunum. Ég nefni þessa sögu
sem dæmi um hve miklu rithöfundar geta
áorkað ef þeir snúa bökum saman.
A eigin bil um
ÞÝSKALAND
•Fyrir lslending er það sérstok ánoegja að
aka um Evrópulond. Vegir og allar leið-
beiningar eru til fyrirmyndar. (Góð tilbreyting
irá aðstœðum hér).
Hvarvetna er miðað við að útlendingar
komist leiðar sinnar á oruggan hátt. þótt þeir
skilji ekki tungu hvers lands. Þýskaland er gott
dœmi þessa.
Sumarhús
i Eichwald i 2 vikur og far með ms.Eddu
til og frá Bremerhaven
kr. 12.628 (Verö miðað við gengi 25 4 ‘83)
Veró fyrir hvern í fjögurra manna hópi.
Taktu bílinn með, fáðu hann íluttan frítt með
Eddunni. Þá getið þið skotist í skemmti- og
skoðunarferðir um Rínardal og Moseldal
Goðir areiðsluskilmalar.
Almennar upplýsingar um Þýskaland eru
fáanlegar hjá: Tysk Turist-Central.
Vesterbrogade 6d, 1620 Kobenhavn.