Helgarpósturinn - 23.07.1987, Blaðsíða 10

HP
HELGARPÓSTURINN
Ritstjórar:
Halldór Halldórsson
Helgi Már Arthúrsson
Ritstjórnarfulltrúar:
Egill Helgason
Sigmundur Ernir Rúnarsson.
Blaðamenn:
Anna Kristine Magnúsdóttir,
Áslaug Ásgeirsdóttir,
Friðrik Þór Guðmundsson,
Garðar Sverrisson,
Gunnar Smári Egilsson,
Jónína Leósdóttir,
Kristján Kristjánsson,
Salvör Nordal,
Ljósmyndir: Jim Smart.
Utlit: Jón Óskar
Framkvæmdastjóri:
Hákon Hákonarson.
Skrifstofustjóri:
Garðar Jensson.
Auglýsingastjóri:
Hinrik Gunnar Hilmarsson
Auglýsingar:
Bergþóra Sigurbjörnsdóttir,
Sigurrós Kristinsdóttir.
Dreifing: Garðar Jensson
Guðrún Geirsdóttir
Afgreiðsla: Bryndís Hilmarsdóttir
Sendingar: Ástríður Helga
Jónsdóttir
Ritstjórn og auglýsingar
eru að Ármúla 36, Reykjavík, sími
68-15-11. Afgreiðsla og skrifstofa
eru að Ármúla 36, sími 68-15-11.
Útgefandi: Goðgá h/f
Setning og umbrot:
Leturval s/f.
Prentun: Blaðaprent h/f.
LEIÐARI
Verðlag ekkert náttúrulögmál
íslendingar hafa í gegnum tíðina tekið
verðlaginu hér á landi af svipaðri karl-
mennsku og veðrinu. Auðvitað hefur
stundum mátt heyra kveinstafi, þegar
miklar hörkur hafa geisað í buddum lands-
manna, en oftar er bitið á jaxlinn og þagað.
Aukin ferðalög og þar með þekking á öðr-
um þjóðfélögum hafa hins vegar opnað
augu manna fyrir því, að hátt verðlag er
ekkert náttúrulögmál. Þess vegna spyr
fólk nú iðulega: „Hvers vegna þarf allt að
vera dýrara á íslandi en í öðrum löndum?"
Fátt hefur hins vegar verið um fullnægj-
andi svör.
Verðlagsmál eru vissulega flókin og ef-
laust má tína til ýmis skynsamleg rök fyrir
því að verð vöru og þjónustu sé hér hátt,
svo sem fjarlægð okkar frá öðrum löndum,
fámenni, mikið dreifbýli og einhæfar fram-
leiðsluvörur. Þrátt fyrir þetta er þó degin-
um Ijósara, að ýmislegt má gera til að færa
vöruverð hér á landi nær því sem gerist í
nágrannalöndunum. Sú vitundarvakning,
sem orðið hefur meðal íslenskra neytenda
á síðustu árum, er t.d. vonandi vísir að
betra aðhaldi að kaupmönnum í framtíð-
inni. Vel vakandi neytendur og sterk sam-
tök þeirra eru lykilatriði í þessum málum.
Stærst er þó hlutverk ríkisvaldsins.
Kvótar og niðurgreiðslur hafa mikil áhrif á
seðlafjöldann — eða -leysið — í vasa meðal-
jónsins og sömu sögu er að segja um flest
það, sem stjórnvöld aðhafast. Með verð-
lagsstjómun geta þeir, sem völdin hafa,
m.a.s. haft bein áhrif á það hvað við borð-
um og drekkum hverju sinni. Það er þannig
bein neyslustýring ríkisvaldsins, sem veld-
ur því að efnalítið fólk kaupir frekar ódýrar
djúsblöndur handa börnunum en hreinan
ávaxtasafa og biður frekar um vodka en
léttvín í „ríkinu". Vatnsblönduðu svala-
drykkirnir hafa lítið næringargildi miðað
við safann og innihalda óholl rotvarnar- og
litarefni, en þeir koma ekki jafnilla við
pyngjuna og heilnæmari drykkjarvara.
Á sama hátt má segja, að óhollara sé að
staupa sig á sterkum drykkjum en drekka
létt vín með mat eða með ostum fyrir
framan sjónvarpið um helgar. Verðlags-
pólitík hefur hins vegartil þessa átt stóran
þátt í því, að svokölluð vínmenning hefur
haft litla möguleika á að verða að veruleika
á íslandi. Meðal nágrannaþjóða okkar, sem
umgangast áfengi ekki fyrst og fremst
sem deyfilyf eitt til tvö kvöld í viku, er verð
á léttum vínum mun viðráðanlegra en hér
á landi. Menn líta gjarnan til þessara
granna okkar með votti af aðdáun fyrir að
geta notað áfengi án þess að verða ofur-
ölvi, og halda að „þjóðarkarakter" íslend-
inga lýsi sér í drykkjusiðunum. Það vill
gleymast í þessu máli eins og mörgum
öðrum, að stjórnvöld geta haft áhrif á
margt fleira en skatta og veiðikvóta.
Nýr greinaflokkur um verðlags- og
neytendamál hefur göngu sína í þessu
tölublaði Helgarpóstsins og er ætlunin að
fjalla á næstu mánuðum um kostnað við
ýmsar vörur og þjónustu, allt frá stærstu
kostnaðarliðum hverrar fjölskyldu niður í
þá smæstu. Verður þetta gert með fjöl-
breyttum hætti, í formi kannana, viðtala
og annars konar umfjöllunar, og verður
efnið bæði aðsent og unnið af föstum
starfsmönnum blaðsins.
Stefnuvottar og birtingarlaun
Sendillinn svarar fyrir sig
Vegna greinar í blaðinu fimmtu-
daginn 9. júlí síðastliðinn þar sem
fjallað var um stefnuvotta og áætluð
laun þeirra undir fyrirsögninni
„Sendlar á súperlaunum", vil ég
koma á framfæri nokkrum athuga-
semdum. Undirritaður hefurstarfað
sem stefnuvottur fyrir Borgardóm-
araembættið í Reykjavík frá því í
ágúst siðastliðnum og er því málið
nokkuð skylt. Vona ég að blaðið sjái
LAIISNIR Á
SKÁKÞRAUTUM
63 Tuxen
1 Ba6! hótar máti á þrjá vegu: De2,
Dd3 og Dh3.
Svartur á fjögur svör, hvert þeirra
verst tveimur hótunum, en ekki
þeirri þriðju: a) 1 - Kf3 2 Dh3 mát,
b) 1 - Rcl 2 Dh3 mát, c) 1 - Rc3 2
Dd3 mát og d) 1 - Rxb4 2 De2 mát.
64 Meredith
1 Rd7! Kd2 2 Rc5 Ke 3 3 Rc4 mát
Kcl3 Rb3 mát
Kel 3 Bc3 mát
1 Re4 mundi patta kónginn, þess
vegna verður riddarinn að taka á sig
langan krók. Þetta hefur verið talið
eitthvert fallegasta skákdæmi sem
samið hefur verið og þar sem hvítur
á aðeins biskupa og riddara. Mátin
eru hvert öðru fallegra, ekki síst er
mátið í a) eftirminnilegt; kóngurinn
stendur úti á borði og enginn maður
á næstu átta reitum við hann.
sér fært að gefa orðum þessum rúm
í dálkum sínum, svo lesendur geti
betur metið í þeim málum sem hér
er fjallað um. Ekki síst vegna þess
að í grein þeirri sem áður var minnst
á var bæði að finna hreinar rang-
færslur og órökréttar ályktanir, sem
þó hefði átt að reynast auðvelt
hverjum sæmilegum (rannsóknar)
blaðamanni að komast hjá.
STEFNUVOTTAR
ÁKVARÐA EKKI LAUN
SÍN SJALFIR
Stefnuvottar eru skipaðir af við-
komandi embætti eða dómstól í
hverju lögsagnarumdæmi og um
hlutverk þeirra er kveðið á í lögum
um meðferð einkamála í héraði
89.-102. grein. Það hefði því verið
ómaksins vert fyrir blaðamann að
glugga í þessi lög, sem auðvelt er að
fietta upp í lagasafni, og fást auk
þess sérprentuð hjá viðkomandi
dómstól og ráðuneyti. Þannig hefði
blaðið komist hjá einni rangfærsl-
unni, nefnilega þeirri að stefnuvott-
ar ákvarði laun sín sjálfir. í 89. grein
laganna stendur:
„Dómsmálaráðuneytið ákveður
í gjaldskrá þóknun til stefnu-
votta fyrir hverja birtingu. Þókn-
un ásamt endurgjaldi fyrir ferða-
kostnað greiðir sá er beiðst hef-
ur birtingar."
Það er vonandi ekki til of mikils
mælst að blaðamenn kynni sér
svona grundvallaratriði um þau mál
sem þeir „kryfja". Og vonandi eru
þessi vinnubrögð undantekning hjá
(rannsóknar)blaðamanninum.
Blaðið hefði einnig að ósekju mátt
Til sölu
Traktorsgrafa
Massey Ferguson 70
árgerð 1975
í mjög góðu standi.
Upplýsingar í síma 83151.
birta ákvæði laganna um stefnubirt-
ingar og þær reglur sem um þær
gilda, til að upplýsa lesendur um
eðli athafnarinnar. Slíkt er þó sjálf-
sagt aukaatriði í augum ritstjórnar,
hjá hinu — sem blaðið greinilega
batt söluvon sína við: þóknun
stefnuvotta.
BIFREIÐAKOSTNAÐUR
TELST EKKI TIL LAUNA
Gott og vel. Við skulum þá ræða
nokkrar staðreyndir þessa máls.
Þóknun fyrir birtingu í Reykjavík
er frá því í janúar á þessu ári:
Birting kr. kr. 240-
Bílkostnaður kr. 260.-
Samtals kr. 500.-
Hér verður að geta nokkurra
atriða.
1. Birtingarlaunin skiptast milli
tveggja stefnuvotta, sem fram-
kvæma birtinguna.
2. Gjaldið hækkar ekki þótt stefnu-
vottar þurfi að koma oft á sama
staðinn til að birta mál fyrir sama
aðilanum, né heldur þó hann fyr-
irhittist á nýjum dvalarstað eða á
vinnustað sínum, kannski eftir
ítrekaðar tilraunir til birtingar.
Hins vegar; sé viðkomandi brott-
fluttur og engar upplýsingar um
dvalarstað hans að hafa, telst slíkt
árangurslaus tilraun til birtingar,
og greiðist fyrir ómakið einfalt
gjald.
3. Bifreiðakostnaður er ekki laun,
heldur gjald fyrir þann kostnað
sem stefnubirtingunni fylgir.
Greiðsla bílkostnaðar tíðkast all-
staðar þar sem starfsmenn leggja
til eigin bíl eða leigja bíl í þágu
starfans, — það ættu starfsmenn
Helgarpóstsins að vita. í þessu
sambandi er vert að taka fram að
aldrei er tekið nema einfalt bif-
reiðagjald, þó birt sé fyrir fleiri en
einum aðila á sama stað, eða sami
aðili taki við fleiri en einni birt-
ingu.
4. Annar kostnaður við starf stefnu-
votta, svo sem prentun vottorða,
símakostnaður og ýmis skrif-
stofukostnaður er greiddur af
gjaldi þessu.
Til að blaðamaður vaði nú ekki í
neinni villu um hvað hér er sagt, þá
er til samanburðar ekki raunhæft
að reikna með því, að tekjur þær
sem Helgarpósturinn hefur af sölu
blaðsins og auglýsingum renni allur
í einn stóran pott sem síðan skiptist
milli starfsmanna. Ef svo væri, þá
mætti aldeilis flenna einhverstaðar
upp fimmdálka fyrirsögn. . . En
þessu dettur nú engum heilvita
manni í hug að halda fram í alvöru.
Þá skulum við snúa okkur að
reiknimeistaranum, sem reyndi að
áætla fjölda stefnubirtinga út frá
_.fjölda þingfestra mála á árinu 1986.,
Það er raunar þrautin þyngri, og
vart nema von að blaðamanninum
förlaðist flugið í því efni.
RAUNHÆF ÁÆTLUN
BIRTINGARLAUNA
Ég treysti því að rétt sé með farið,
þegar blaðið segir fjölda þingfestra
mála við Borgardómaraembættið í
Reykjavík hafa verið rúmlega
19.300 á árinu 1986. Það var raunar
algert metár í þessu tilliti, og ef
marka má það sem af er þessu ári,
þá er fyrirsjáanlegt að mál verða
mun færri í ár.
Að baki hverju máli má reikna
með 1—3 stefnubirtingum, þó í ein-
staka tilfeili geti verið fleiri. Algeng-
ast er þó að einum aðila sé stefnt í
hverju máli.
Fjöldi þingfestra mála í Reykjavík,
miðað við fjölda mála í nágranna-
byggðarlögum, er mun meiri en
ætla mætti af íbúahlutfalli byggð-
anna. Það er okkar reynsla að mun
algengara sé að íbúum nágranna-
sveitarfélaganna sé stefnt fyrir bæj-
arþing í Reykjavík, en að Reykvik-
ingum sé stefnt fyrir önnur þing.
Ástæðan er sennilega sú, að í
Reykjavík eru stærstu kröfuhafarnir
staðsettir, þar eru flestir lögfræðing-
arnir starfandi, auk þess sem bæjar-
þing er oftar haldið þar en annars-
taðar. Það eru því hæg heimatökin.
Tökum þá til við útreikningana.
Forsendurnar fyrst:
— Birtingargjald er nú 240 krónur,
sem skiptist á tvo stefnuvotta. í fyrra
var þóknunin 180 krónur fyrri hluta
árs, en 200 krónur seinni hlutann.
— Á tímabilinu janúar til júní af
þessu ári hafa 5 stefnuvottar starfað
í Reykjavík. Á árinu 1986 gegndu
því starfi 8 manns í einn eða annan
tíma (sjálfsagt metár í því tilliti líka).
— Áð baki hverju máli má reikna
með liðlega tveim birtingum. Þar af
séu fjórðungur til fimmtungur birt í
öðrum umdæmum. (Inn í dæmið
reiknuð birting dóma, og birtingar
fyrir þing utan Reykjavíkur, sem eru
brot af heildinni).
— Þingfest mál í ár eru mun færri
en í fyrra.
Af þessu er ljóst að það er alger-
iega út í hött að reikna laun stefnu-
votta út frá áætluðum fjölda stefnu-
birtinga í fyrra, margfalda með
gjaldi sem er hærra en þá var og
deiia með fjölda starfsmanna sem er
minni.
Ef við hins vegar leikum okkur
eins og blaðamaðurinn og áætlum
birtingar í Reykjavík 25 til 28 þús-
und á þessu ári, margföldum það
með birtingargjaldinu krónum 240
og deilum svo í með fjölda stefnu-
votta sem af er árinu, 5, þá fáum við
út að áætluð laun þeirra eru 100 til
112 þúsund á mánuði, að meðaltali,
eða liðlega 400 krónur á tímann, til
jafnaðar, miðað við 40 stunda vinnu
á viku, sem er algert lágmark að
reikna með. Þetta eru raunhæfar
tölur, ríflega áætlaðar.
STARF STEFNUVOTTA
Margan fýsir sjálfsagt að vita
hvaða starf liggur að baki þessum
launum. Starf stefnuvotta er marg-
þætt og felst í undirbúningi, stefnu-
ferð og birtingu, gerð og frágangi
vottorða, og loks afgreiðslu. Stefnu-
birting er því meira en að afhenda
bréf. Eðli starfsins krefst þess einnig
að stór hluti þess sé unninn í eftir- og
næturvinnu Qjá eru flestir heima
við). Að auki fylgir ábyrgðarstarfi
sem þessu ýmislegt álag sem ekki
verður fjölyrt um hér.
Hvort hér sé um að ræða einhver
„súperlaun" eða ekki, skal ég ekki
dæma. Að sönnu bera margir þegn-
ar þjóðfélagsins mun minna úr být-
um og þarf ekki að fræða stefnu-
votta um þann mun sem þjóðfélagið
býr meðlimum sínum í þeim efnum.
Hins vegar fer nú lítið fyrir saman-
burðinum við laun ráðherra, sem
virðist uppáhaldsmælikvarði blaða-
manns í þessum efnum, jafnvel þó
við mældum okkur bara saman við
ónákvæman blaðamann á Helgar-
póstinum. Ég tel mig í það minnsta
geta sagt að ég hafi sinnt skyldu
minni af meiri samviskusemi og
heilindum en blaðamaður sýnir
lesendum sínum með skrifum þeim
sem hér hafa verið rædd.
TIL HVERS SKRIFA
MENN?
Markmið með útgáfu blaða og
tímarita, eins og Helgarpóstsins
hlýtur að vera að vinna og setja
fram upplýsingar fyrir almenning
um það samfélag sem við byggjum
og hin margvíslegu tilbrigði mann-
lífsins, væntanlega í þeim tilgangi
að færa lesendum aukinn skilning
og veita þeim nýja sýn. Oft virðist
sem misbrestur verði þar á, og kem-
ur þá í hugann að víða erlendis finn-
ast fjölmiðlar sem lifa góðu lífi á því
að höfða til annarra hvata en þeirra
sem teljast mannbætandi. Rætt er
um að markmið slíkrar iðju sé að
selja sem mest, og víki þá önnur
sjónarmið fyrir því.
Það má sjálfsagt deila um það
hvaða markmið lágu að baki um-
ræddri grein í Helgarpóstinum. Ég
vildi þó fremur geta trúað því að
blaðamaður hafi reynt að afla sér
sem gleggstra upplýsinga um það
sem hann fjallaði um, þó ekki hafi
hann borið mikla gæfu í því efni.
Ritstjórn blaðsins hlýtur þá að hafa
talið efni og efnistök blaðamannsins
með þeim hætti að það ætti erindi
til lesenda, væntanlega með það
fyrir augum að veita þeim sannar
upplýsingar um afmarkað svið sam-
félagsins, starf stefnuvotta, og auka
þeim þannig skilning á eðli þess
máls.
Hafi það verið markmiðið, sem
10 HELGARPÓSTURINN