Tíminn - 18.05.1918, Blaðsíða 2

114
TIMIN N
Höfuðspurningin er þessi: A að
lála hina óæðri póstþjóna sitja fyrir
póstafgreiðslustöðunum í kaup-
stöðum og kauptúnum, eða á að
veita þær þeim mönnum sem bú-
settir eru á staðnum?
Engin algild regla verður gefm
um þetta, meðan svo er að þessar
stöður eru svo illa launaðar að
óhugsandi er að Qölskyldumenn
geti lifað af þeim. Meðan svo er
virðist það liggja mjög beint við
að menn búsettir á staðnum megi
fá stöðurnar, hafa þær til stuðn-
ings annari atvinnu sinni. Enda
séu þeir vel hæfir menn.
Hitt er sjálfsagt, að þegar þess-
ar stöður verða svo vel launaðar
að þær geta orðið aðalstarf manns-
ins og þá um leið verður hægt að
tala um sjálfstæða póstmannastétt
i landinu, að þá sitji þeir fyrir
öllum öðrum.
í þessu sérstaka tilfelli er sá
maðurinn tekinn . fram yfir sem
búsettur er á staðnum. Hann heíir
meðmæli frá mörgum helztu möijn-
um eystra t. d. Jóhannesi bæjar-
fógeta Jóhannessyni, sira Birni
f*orlákssyni, Sveini alþm. Ólafs-
svni, þorst. alþm. Jónssyni, Stefáni
Th. Jónssyni konsúl, Þórarni Guð-
mundssyni kaupm., Karli Finn-
bogasyni skólastjóra og auk þess
frá ýmsum þeim mönnum sem
hann hafði starfað hjá hér syðra
t. d. Sveini Björnssyni yfirdóms-
lögmanni, Pétri Ólafssyni kaupm.,
Vigfúsi Einarssyni settum bæjar-
fógeta, Hannesi Blöndal bókara
við veðdeildina og mörgum fleirum.
Mega hér allir sjá hversu raka-
laus ummæli hr. J. Þ. eru að hr,
Sig. Baldvinsson sé óhæfur til
til starfsins, hvert traust menn
eystra bera til hans og loks hverjir
þeir »ábyrgðarlausu piltungar« eru
sem því hafa valdið, að sögn hr.
J. f\, að veitingin fór svo.
Eins og alt er í garðinn búið
getur enginn óhlutdrægur maður
kveðið upp neinn áfellisdóm yfir
atvinnumálaráðherranum fyrir veit-
inguna. Hann hefir veitt búsetta
manninum, þeim sem hafði bezt
meðmæli.
Hitt er ekki nema eðlilegt að póst-
meistari haldi fram hinni stefn-
unni, enda á hún að sjálfsögðu
að verða ofan á, þegar stöðurnar
verða sjálfstæðar og lífvænlegar.
Amerískir
landbúnaðarháskólar.
Eftir
Halldór Vilhjálmsson skólastjóra.
—--- (Niðurl.)
Skemtanir.
Vegna þess, hve skólar þessir
liggja afskektir, eiga nemendur oft
erfitt með að skemta sér utan við
þá. Er því mikil áhersla lögð á
það, að nemendur geti skemt sér
vel í frístundum sínum. í stóra
samkvæmissalnum eru oft haldnir
samsöngvar, fyrirlestrar almenns
efnis, nemendur leika gleði leika,
eða æfðir leikarar eru fengnir úr
borgunum til þess að leika.
Á hverju laugardagskveldi er
skemtanasamkoma. En auk þess
eru mörg félög, aðallega málfunda
félög, þar sem nemendum er gert
að skyldu að tala og þannig æfa
sig í því að koma opinberlega fram
sem málshefjandi.
í þessum félögum eru allir vel-
komnir, en sérdeildirnar hafa aftur
sín sérfélög, t. d. jarðræktarmenn,
mj ólkurfræðinga r, skógfræðingar,
búfræðingar o. s. frv. Þessi félög
halda fundi viku- eða hálfsmán-
aðar-lega með fyrirlestri og kapp-
ræðum á eftir.
Stundum fá menn líka aukabita
með ísrjóma, sem er þeim uppá-
hald. Ávexti, já jafnvel dans.
Hér má nefna leikfimissýningar,
sem rétt eru algengar. Seinni hluta
laugardags er aldrei kent. Þá er
ávalt kepl í knattspyrnu eða öðr-
um íþróttum.
Engin íþrótt grípur eins huga
Ameríkumanna og knattspyrnan.
Allir eru hugfangnir og þúsundir
mæta til þess að horfa á kappleiki
háskólanna innbyrðis. Öll blöð
landsins ílytja fregnir um hina
stærri kappleiki, og þegar Yale og
Harward háskólar keppa, þá standa
allir góðir Amerikanar á öndinni.
Síðustu vikuna áður ep kept er,
er lítið lesið. Allir eru komnir í
vígahug. Alstaðar ganga menn í
fylkingum, syngjandi hersöngva og
æpandi herópið: Vinnum eða etum
N. N. — keppinautinn. Á gang-
stígum öllum er slegið upp alls-
konar ávörpum, á húsþökum leiftra
þau með rafmagni og utan úr
garðinum þar sem 2 eða fleiri mæt-
ast heyrast orgin taktfösl: Vinn-
um N. N.
Sá, sem aldrei hefir séð Ame-
ríkumenn við knattspyrnu, hefir
enga hugmynd um hvernig þeir
láta. Þeir orga og grenja, kasta
höfuðfötum sínum í loft upp.
Hrinda og klappa hver öðrum af
tómri gleði, hafi flokkur þeirra
unnið sigur. Gamlir menn og grá-
hærðir hoppa á öðrum fæti. Ungu
stúlkurnar hlæja, nei, þær hvína
og hvissa og klappa saman lófun-
um. Sigurvegararnir eru bornir á
gullstól burtu, og allur mannfjöld-
inn fjdgir syngjandi og dansandi á
eftir, jafnvel þó einhver keppand-
inn hafi hrokkið upp af, sem stund-
um kemur fyrir. Enginn talar um,
þó brotni fótleggur eða handleggur.
Það er alls ekki sjaldgæft.
En hvað það er hressandi fyrir
unga menn að komast í svona fé-
lagskap einstaka sinnum.
Margt fleira mætti rita um þessa
amerísku skóla, en hér skal nn
staðar nema og athuga lítið eití
mentun okkar íslendinga og þá
einkum mentun okkar bændanna.
Ritdómar.
Mikil hnignun hefir orðið í ís-
lenzkri blaðamensku frá árunum
1874—1908, og fram á síðnstu
missiri. Fyrstu árin eftir að þjóðin
fékk stjórnarskrá og fram yfir
aldamót, fengust margir af ritfær-
ustú mönnum landsins við blaða-
mensku. Nægir þar að nefna séra
Matthías, Jón Ólafsson, Gest Páls-
son, Valdimar Ásmundsson, Einar
Kvaran, Þorstein Erlingsson og
Björn Jónsson. Þó að mjög orki
tvímælis um þjóðheillavænleg áhrif
þessara manna, þá verður því ekki
neitað, að allir voru þeir miklir
gáfumenn og prýðilega ritfærir. í
blöðum þeirra var því ætíð mjög
margt nýtilegt, og ætíð glampar og
neistar innanum mistökin.
Þegar þessi kynslóð var úr sög-
unni á sviði blaðamenskunnar,
keyrði um þvert bak. Vafalaust
höfðu vaxið upp í þeirra stað
margir vel ritfærir menn. En þeir
lenda ekki að stjórnmálablöðunum.
í stað þess urðu nú ritstjórar
ýmsir menn sem alóhæíir voru til
þess starfa. Um ekki allfáa þeirra,
og það suma þá sem hæst láta,
má segja að þeir séu alls ekki
sendibréfsfærir. Málleysur og smekk-
leysur hájflylla öll þeirra verk. Og
þar sein saman fer algert skoðana-
leysi og áliugaskortur um þjóðmál,
er varla von að þeir séu fremur
færir til að bæta aðsent efni. Und-
antekningar eru að vísu á þessu
sviði. En þær eru ekki margar í
samanburði við hitt sem lýsingin
á við.
Nokkrar augnabliksmyndir
frá Danmörku og Noregi
eftir
Bjarna Ásgeirsson.
Frá Noregi.
Siglingar og stóriðnaður.
Það hefir verið sagt um Noreg
ekki alls fyrir löngu að hann
væri mesta uppgangsland álfunnar.
Eg hygg það muni rétt vera. Hin
nýafstaðna lista-blómöld þeirra er
ölium kunn. Þá áttu þeir samtímis
hvern snillinginn öðrum meiri, og
báru þeir á skömmum tíma um
heim allan frægðarorð Noregs, sem
áður hafði legið óþektur og áhrifa-
laus þarna á hjara veraldar. Hin
andlega flóðbylgja sem rís með
þeim Henrik Wergeland og Ola
Bull og ekki lægir fyr en með
dauða Ibsens, Björnson’s og Griegs,
með þeim skara vitmanna sem
samtímis þeim var uppi, var svo
tröllaukin að slíks finst hvergi
dæmi í sögu Noregs sem enn er
kunn, og margir efast um að hún
muni þar nokkurtíma eiga sinn
líka. í þeirri öldu er hinn ungi
Noregur að bjóða góðan dag. Sam-
tímis þessari andlegu ólgu rís fram-
kvæmdalíf þjóðarinnar líka úr
rekkju. Það sem þá verður fyrst
fyrir hinum framgjörnu stórtæku
fésýslumönnum þjóðarinnar er öðru
fremur siglingar og iðnaður. Land-
ið er framúrskarandi til siglinga
fallið. Þó að það sé ekki sævi
girt nema á þrjá vegu, þá gætir
samt strandarinnar óvenju mikið.
Lengd landsins frá nyrsta tanga
til hins syðsta er álíka mikil og
frá hinum syðsta til Rómaborgar.
Auk þess skerst sem kunnugt er
fjörður við fjörð langt inn í landið
eftir endilangri ströndinni. Þannig
dregur sjórinn fólkið til sín nauð-
ugt viljugt. Og þegar svo land-
ið er víðast skógi klætt til strand-
ar, verður farkosturinn hvorki
vandfenginn né dýr. Enda hefir
hinn »fljótandi Noregs skógur« nú
um áraskeið borist um öll heims-
ins höf, út til beggja póla. —
Næstur siglingunum kom stóriðn-
aðurinn. Annar fóturinn undir
honum er hinn sami og undir
siglingunum — skógurinn. Hinn
fóturinn er vatnsaflið sem Noregur
er einna ríkastur af allra landa
álfunnar.
Hafa Norðmenn nú undanfarin
ár beislað og tamið hvern fossinn
af öðrum' og beitt fyrir margvís-
legar framkvæmdir einkum stór-
iðnað. Liggja verksmiðjur þessar á
við og dreif um landið, með smá
og stór verkamannaþorp umhverfis.
Mestur hluti iðnaðarins snýst um
timbur eins og fyr er sagt. Er
trjánum flett þar í húsavið og þau
á ýmsan hátt búin undir smærri
iðnað og smíðar. Sömuleiðis er
all mikið gert að því að vinna
pappír úr timbrinu. Á mörgum
stöðum austanfjalls eru lika kart-
öfluverkmiðjur sem vinna kartöflu-
mjöl eða brugga brennivín úr
kartöflum. Þá koma mjólkurverk-
smiðjur sem vinna duft úr mjólk-
inni eða sjóða hana niður. Á aust-
urstöndinni eru verksmiðjur sem
vinna joð úr þaraösku. Einstakir
menn einkum smábændur við
ströndina hirða þarann, þurka og
brenna og selja svo verksmiðjun-
um öskuna. Siðastliðinn vetur var
einnig stofnað miljónaféfélag til að
vinna fóðurmjöl og áburðarefni úr
þanginu og þaranum. Tók það til
starfa með stóra verksmiðju í vor
sem leið, skamt frá Bergen. Æðar-
varp er nokkuð í Noregi, hafa
Norðmenn einnig verksmiðju til
dúnhreinsunar. Á einum stað vest-
anlands þar sem foss var sl^amt
frá sjó, sá eg stóra millu þar sem
malað er Bandaríkjakorn, sem þang-
að er flutt á stórum skipúm beina
Ieið frá Ameríku. Skipaverksmiðjur
eru margar víðsvegar með strönd-
inni. Þá má ekki gleyma áburðar-
verksmiðjunum sem risið liafa þar
upp siðari árin, og vinna áburð úr
loftinu. Er sú stórmikla uppgötvun
gerð af tveim norskum hugvits-
mönnum (Birkedal og Eide), að
hægt er að ná köfnunarefni lofts-
ins með rafurmagni og binda það
með kalki. (Frh.)