Tíminn - 26.02.1930, Qupperneq 4

86
TlMINN
Málakunnátta er markmiðið — Linguaphonplötumar aðferðin.
um mat á íslandsbanka 1 febrúar 1930
. -4»
Á aðalbankanum í Reykjavík áætlum við töp á
ýmsum skuldunautum................................. kr. 5.876.875,00
Auk þess er gengismunur á skuld bankans við
danska póstsjóðinn, sem talin er í íslenzkum krónum
á hlaupareikningi bankans, en eni danskar kr.
8.900.000,00, sem með gengi pr. 31/12. 1929 nemur — 849.080,00
og gengismismunur á £— sterlingsláni (1921), sem
talin er á efnahagsreikningi bankans með gengi kr.
22,00 pr. £ og nemur sá mismunur.................. — 36.963,54
Krónur: 6.261.368,54
Á útibúi bankans í Vestmannaeyjum metur Jón
Brynjólfsson tapið.................................. kr.
Á útibúi bankans á Akureyri metur Böðvar Bjarkan
tapið................................................. —
Á útibúi bankans á Isafirði metur Jón Guðmunds-
son tatpið............................................ —
Á útibúi bankans á Seyðisfirði metur Svafar Guð-
mundsson tapið.................... kr. 1.919.493,30
en frá því má draga............... — 126.818,82
sem þegar er afskrifað og verður tatpið því — 1.792.674,48
Samtals krónur: 9.328.033,02
205.000,00
260.000,00
808.990,00
í ljós, þegar hann gaf út fullt
það seðlamagn, sem hann mátti
hafa mest í veltu. Af reikningi
bankans 1928 er auðséð, að gull-
tryggingin fyrir þeim 4 milj. sem
eftii* eru, hlýtur að vera of lítil,
þegar frá eru dregnar þær 560
þús. sem seldar voru um leið og
inndrátturinn fór fram. Banka-
stjórarnir segja að það sem vant-
ar á gulltrygginguna, sé fólgið í
innieignum í öðrum bönkum. En
þetta getur varla verið rétt, því
að þá mætti bankinn að líkind-
um ekki eiga neinar ósamnings-
bundnar skuldir erlendis.
5. Auðvitað geta bankastjór-
arnir ekki sannað það með neinu
móti, að Landsbankanum hafi
borið skylda til að endurkaupa
þær 625 þús. í víxlum, sem Is-
landsbanki fór fram á, að hann
keypti 31. okt. s. 1. þegar hann
dró inn seðlana. Eina vöm banka-
stjóranna er sú, að allt fulltrúa-
ráð íslandsbanka, að undanskild-
um forsætisráðherra, hafi litið
eins og þeir á þetta mál. Sú vörn
er einskis virði m. a. af því, að
það hefir komið fram alveg ný-
lega, að fulltrúaráðinu hefir í
mörgum atriðum verið mji-g lítið
kunnugt um viðskipti bankanna.
Það virðist t. d. ekki hafa vitað
það fyr en málið kom til umræðu
á Alþingi og í blöðum, að íslands-
banki hafði hækkað seðlainn-
dráttarskuld sína við Landsbank-
ann um kr. 1.503.000.00 árið
1929. Var Landsbankinn því á
þessu ári búinn að endurkaupa
með inndráttarkjörum víxla fyrir
2i/2 sinnum meira en honum hefði
borið skylda til að kaupa fyrir
þann 31. okt., þegar íslandsbanki
dró inn miljónina. Hér er því ekki
um „gamla skuld“ að ræða eins
og bankastjóramir segja í svari
sínu, heldur skuld, sem stofnað
var til á sama ári og inndráttur-
inn fór fram.
Ef bankastjórarnir hefðu ver-
ið eins sannfærðir og þeir látast
vera um að Landsbankinn hefði
brotið lög, myndi sjálfsagt ekki
hafa staðið á málshöfðun frá
þeim á hendur honum. Hingað til
hafa þessir menn a. m. k. tveir
af þeim, ekki sýnt neina hlífð í
viðskiptum, við ríkið. Nægir í því
efni að benda á málaferli Islands-
banka út af gullsölunni til ríkis-
ins, að ógleymdri þeirri óafsakan-
legu frekju, sem kom fram í því
að fara fram á það, að Alþingi
tæki á einni nóttu ábyrgð á allri
skuldasúpu bankans og fjármála-
afglöpum, og það að órannsökuðu
máli og fyrirvaralaust.
6. Hér fara bankastjórarnir al-
gjörlega með rangt mál, eins og
fram kemur í grein forsætisráð-
herra á öðrum stað í blaðinu.
7. Þá vilja bankastjóramir rétt-
læta framkomu sína gagnvart
Hambro’s Bank. En svo vill til, að
Jón Þorláksson hefir nýlega á Al-
þingi gefið skýringu á þessu
framferði, og er trúlegt, að hann
fari þar með rétt mál, þó að ekki
sé skýringin viðfelldin. J. Þ. sagði
sem sé, að bankastjóramir hefðu
gefið þetta svar af því að svona
yrðu allir bankastjórar að fara að
til þess að hafa frið fyrir við-
skiptamönnum sínum, en þegar
búið var að loka bankanum
hefði verið óhætt að segja sann-
leikann. Halda bankastjórarnir,
að nokkur maður trúi því, að þeir
hafi ekki vitað neitt um örðug-
leika bankans 2—3 dögum áður
en bankanum var lokað? Vissu
þeir þá ekki að Privatbankinn r
var búinn að segja upp láninu? I;
Vissu þeir ekki, að „bankinn var .
tómur“? Sigurður Eggerz skýrði !;
þó frá því í þingræðu, að um
10. jan. hefðu þeir bankastjór-
arnir gjört þá uppgötvun „að
sjóðurinn var farinn að minnka“!
Samt síma þeir Hambro’s Bank
að þeir „þekki ekki ástæðuna"
til óróans, sem var að myndast
um bankann. Umsvifaminnst væri
fyrir bankastjórana að ganga
vöflulaust inn á skýringu Jóns
Þorlákssonar og játa, að þeir
hafi komið fram við Hambro’s
Bank alveg á sama hátt og þeim
hefir farizt við Reykjavíkurbæ.
8. Bankastjóramir tala um „til-
raunir sem voru gjörðar hér, til
að vekja ótrú á bankanum".
Hvað eiga mennirnir við með
slíkum dylgjum? Hverjar voru
þessar „tilraunir“ sem gjörðar
voru „til að vekja ótrú á bank-
anum“ og hverjir gjörðu þær til-
raunir? Tíminn krefst þess af
bankastjórunum, að þeir svari
þessum spumingum tafarlaust og
undandráttarlaust. Svo lengi sem
bankastjórarnir haldast við inn-
an veggja í íslandsbanka verður
þeim ekki þolað það, að bera
fram órökstuddan þvætting í
þessu alvarlega máli.
9. Bankastjóramir neita því,
að hafa boðið óeðlilega háa inn-
lánsvexti. Jafníarmt játa þeir þó
að hafa boðið 5% vexti af pen-
ingum Reykjavíkurbæjar, sem
lagðir voru inn 28. des. s. 1.
Þetta reyna þeir að réttlæta með
því, að peningarnir hafi átt að
greiðast eftir 3—6 mánuði, í ap-
ríl, maí og júní. Þó hljóta þeir
að hafa vitað, eins og hag bank-
ans þá var komið, að þeir urðu
að festa þessa peninga í útlánum
og að engar minnstu líkur voru
til, að þeir gætu greitt þá aftur
með því að lána þá út.
10. Það skal viðurkennt, að
Sig. Eggerz sé þess full þörf að
þvo hendur sínar eftir framkomu
sína í bankamálinu á Alþingi
undanfarnar vikur. En þýðingar-
laus er sá handaþvottur. I viður-
vist alls þingheims og fjölda á-
heyrenda lét Sigurður þau orð
falla, að bankastjórarnir hefðu
oft ekki vitað að morgni, hvort
þeir gætu haldið bankanum opn-
um allan daginn. Nú gefur banka-
stjórnin þá yíirlýsingu fyrir hönd
Sig. Eggerz (S. E. virðist eftir
því hafa gefið þessax- upplýsing-
ar í umboði allrar bankastjórnar-
innar), að hann hafi „ekki átt
við mánuðina á undan bankalok-
uninni, heldur sum tímabil frá
fyrri árum“. Þessi skýring er ný
sönnun þess, sem Tíminn hefir
haldið fram, að lokun bankans
hafi vofað yfir árum saman og
hafi ekki þurft að kóma neinum
á óvart nú. En auðvitað skildu
allir ummæli Sig. Eggerz á þann
veg, að þau ættu líka við „síð-
ustu mánuðina“, a. m. k. allan
tímann eftir að bankastjórarnir
uppgötvuðu það, „að farið var að
minnka í kassanum“. Eða ætlar
Sig. Eggerz, eða þeir sem bera
ábyrgð á orðum hans í þinginu,
að reyna að telja mönnum trú
um, að hagur bankans hafi verið
einna skárstur síðustu mánuðina
áður en honum var lokað!
11. Bréf bankastjóranna endar
með yfirlýsingu frá Sig. Eggerz
urn það, að ámæli í hans garð um
árásir á Landsbankann, séu „grip-
in úr lausu lofti“. Sjálfur leyfir
hann sér að bera fram órök-
studdar slúðursögur, um að reynt
hafi verið að „vekja ótrú“ á Is-
landsbanka og ætlast til að það
sé tekið trúanlegt án frekari
greinargjörðar. En um Lands-
bankann má sýnilega tala nokkuð
óvægilega, svo að það geti heitið
„árás“ í munni Sig. Eggerz.
En hér þarf engra frekari
vitna við. Sig. Eggerz og sam-
verkamenn hans í Islandsbanka
eru sannir að sök. Sig. Eggerz
hefir borið það fram opinberlega
á Alþingi, að stjóm Landsbank-
ans hafi brotið lög. Blaðið Vísir
hefir gefið það ótvírætt í skyn,
að Landsbankastjóminni myndi
ósárt um þá fjárhagskreppu, sem
leiða kynni af lokun íslands-
banka. Morgunblaðið hefir ýtt
undir sparifjáreigendur að flytja
fé sitt úr Landsbankanum til út-
landa. Og íslandsbankaliðið hefir
unnið að því leynt og Ijóst að
breiða það út um landið, að inn-
stæður væru teknar út úr Lands-
bankanum í stórum stíl og að
fjárhag bankans erlendis hnign-
aði óðfluga.
Allt eru þetta ósæmilegar og
hættulegar árásir á banka þjóð-
arinnar. Og öll þessi aðför að
Landsbankanum hlýtur að vera
gjörð með vitund og vilja Sig.
Eggerz.
Samt þykist Sig. Eggerz ekki
hafa sagt annað en það „að þjóð-
bankinn hafi skyldu til að standa
við hlið annara banka í landinu
þegar á liggur“.
Sé Landsbankinn í nokkru á-
mælisverður vegna viðskifta
bankanna, þá er það fyrir það að
hafa veitt íslandsbanka meiri
hjálp en lög stóðu til og meiri
hjálp en rétt var. Áminningin
um það, að Landsbankanum „hafi
borið skylda til að standa við
hlið annara banka“ er því sér-
staklega illa viðeigandi, þegar
hún kemur frá bankastjórum Is-
landsbanka.
Tíminn lætur að þessu sinni
útrætt um bréf þeirra banka-
stjóranna í íslandsbanka. En áð-
ur en skilist er við þetta mál,
vill blaðið benda bankastjórunum
á það, að vel myndi á því fara,
að næsta bréf þeirra yrði afsök-
unarbeiðni til þings og stjórnar,
fyrir þá leiðinlegu fákunnáttu í
opinberum siðferðisvenjum, sem
kemur fram í þaulsætni banka-
stjóranna í störfum, sem þeir
hefðu átt að hverfa frá um leið
og þeir lokuðu bankanum.
Ummæli forsætisráðherra.
Ilerra ritstjóri!
Þér hafið sýnt mér bréf banka-
stjóra Islandsbanka til yðar dag-
sett 19. þ. m. Vil ég út af því
taka fram eftirfarandi.
í 2. lið bréfsins segja banka-
stjórarnir að engin beiðni hafi
legið fyrir frá íslandsbankanefnd-
inni í neðri deild um upplýsingar
um rekstrarafkomu bankans síð-
astliðið ár. — Mér koma þessi
ummæli bankastjóranna mjög
kynlega fyrir. Samkvæmt ósk frá
formanni þessarar nefndar bar ég
þessa ósk fram fyrir bankastjór-
ana, einn eða fleiri, í lok eins
bankai’áðsfundarins. Og einn af
bankastjórunum svai'aði því að
þetta væri sjálfsagt — ég fullyrði
ekki að fleiri en einn hafi þá
verið viðstaddur, enda var það
fullkomlega nægilegt að bera
þetta eiindi fram við einn banka-
stjórann. En svo sem raun gefur
vitni hafa bankastjóramir látið
það dragast úr hömlu að gefa
þessa skýrslu.
Út af því, sem bankastjórarnir
segja í 6. lið vil ég taka það fram,
að það voru bankastjóramir, sem
áttu uppástunguna um það, að
Pétur Magnússon yrði fenginn til
að meta bankann og það voru
þeir, sem létu bera fram ósk um
það við mig.
Tryggvi Þórhallsson.
-----o-----
Frá Bandarik]unum hafa borizt
tilmæli til íslenzku stjórnarinnar um
það, að stjómin ákveði nú fljótlega
siað, þann, sem hún teldi heppiiegast-
an fyrir standmynd þá af Leifi
heppna, sem Bandaríkin ætla að
gefa íslandi á sumri komanda.
Verður myndin gjörð að einliverju
leyti með tilliti til staðarins. For-
sætisráðherra hefir skipað Knud
Zimsen borgarstjóra, Éinar Jónsson
myndhöggvara og Matthías þórðar-
son fornmenjavörð í nefnd til þess
að athuga þetta mál og gjöra tillög-
ur um staðinn.
-----o----
Eignir þankans, sem telja má til
frádráttar þessu, eru:
Hlutafé bankans....................
Lagt til hliðar fyrir tapi.........
Ágóði ársins 1929 .................
Á víðavangi.
Ökuhraðinn á Kleppi.
Það þótti talsverðum tíðindum
sæta, þegar geðveikralæknirinn á
Kleppi, Helgi Tómasson, var sekt-
aður fyrir það, að hafa ekið bif-
reið sinni á veginum milli Klepps
og Reykjavíkur stórum hraðar en
lög leyfa. Ennþá undarlegra þótti
þetta þó, þegar það kom í ljós,
að læknirinn hafði ekið svona
hart einungis til þess að missa
ekki af samferðamanni, sem hann
þurfti að skeyta skapi sínu á.
Ekki tókst lækninum betur að
hafa hemil á skapsmunum sínum
en bifreiðinni, því að viðtalið við
samferðamanninn bar þann
árangur, að læknirinn var líka
sektaður fyrir meiðyrði! Síðan
þessi saga gjörðist, hafa menn
vitað, að Helga Tómassyni getur
gleymst, hvað bifreiðar mega
fara hart á Kleppsveginum, en til
viðbótar hefir sannast, að honum
er líka ókunnugt um þann öku-
hraða, sem drengskapartilfinning
manna hefir staðfest í opinberum
viðskiptum.
Tvö fyrirbrigði.
Fyrir mörgum árum síðan kom
fyrir í Danmörku hneykslismál
sem vakti afarmikla athygli. Rík
greifafrú hafði í arfleiðsluskrá
gjört ráðstafanir á eignum sín-
um, sem ættingjum hennar féll
ekki allskostar í geð. Ættingjar
þessir tóku til þess ráðs, að fá
prófessor nokkum í læknisfræði
við háskólann til þess að gefa
vottorð um að konan væri geð-
veik og arfleiðslan því marklaus.
Síðar sannaðist það með vottorð-
um annara lækna, að konan var
alveg heilbrigð og hafði aldrei
verið geðveik. Höfðaði hún þá
þegar skaðabótamál gegn pró-
fessornum, sem falsvottorðið gaf
og lauk því máli svo, að prófess-
orinn var dæmdur frá embætti
kr. 4,500.000,00
— 853.088,18
— 441.870,82
og í háar sektir, og ekki talinn
meðal heiðarlegra manna frá
þeim tíma. Álíka atburðir virðast
vera að gjörast um þessar mund-
ir hér á íslandi, og með mögu-
leikum til skyldra afleiðinga að
því er mörgum mun finnast.
---0---
Innlendar fréttir
Hæstiróttur hefir fyrir nokkru síð-
an ákveðið, að málfærslan í vaxta-
lökumáli Jóhannesar bæjurfógeta
skuli vera skrifleg. Ekkert hefir
heyrst af því máli síðan.
Varðskipið Ægir kom hingað frá
útlöndum síðastl. sunnudngsnótt.
Hafði skipið m. a. meðferðis línu-
byssur til notkunar við björgun, og
eru þær handa varðskipunum Óðni
og Hermóði. Eru þá öll strandpæslu-
skipin búin björgunartækjum að
meira og minna levti. — Pálmi Lofts-
son forstjóri skipaútgjörðarinnai var
meðal faiþega á Ægi.
Kftir ósk bænda í Boryarfirði hefir
atvinnumálaráðherra sent Níels Dun-
gal þangað á ný, til þess að balda
áfram rannsókn og lækningu á bú-
fjársjúkdómunum í samráði við
dýralækni.
Árshátíð héldu samvinnumenn að
Hótci Borg síðastliðinn iaugai'dag.
Sátu ]iað samtals full 300 manns.
Undir borðum voru fluttar margai'
ræður, en hámarki náði veizlufagn-
aður þessi, þegar Tryggvi þórhalls-
son forsætisráðherra flutti ræðu fyrir
minni Jónasar Jónssonar dómsmála-
ráðherra, sem þarna var fjarstaddur.
llrðu undirtektir veizlugestanna þá
með þeim hætti, að þeir menn, sem
hvggjast að fleyga Jónas Jónsson frá
Framsóknarflokknum með veikinda-
lýsingum, liefðu haft gagn af því að
vera þá einhversstaðar nærstaddir.
Ritstjóri: Gísli Guðinund*son,
Hólatorgi 2. Sími 1245.
Prentsmiðjan Acta,
kr. 5.794.959,00
Mismunur krónur: 3.538.074,02
Reykjavík, 25. febrúar 1930.
Helgi P. Briem
(iSlgn.)
Stefán Jóh. Stefánsson Sveinbjörn Jóna«on
(Sign.) (Sign.)
----o——