Vera - 01.04.1998, Blaðsíða 12

/
Islenska
kvennahreyf ingin
samstöðu landsmanna með þjóðerniskennd. Tímarnir breytast og
við því verður að bregðast. Margbreytileiki kvenna skírskotar ekki
til samstöðu, en hann er nauðsynleg regnhlíf sem allar konur og
feministar geta sameinast undir, án þess að vera skilgreind á of tak-
markandi hátt. En til hvers? Leiðir áherslan á margbreytileika
kvenna til sundrungar í stað samstöðu?
Hvað er framundan?
Hugmyndafræði Kvennalistans kemur eins og áður segir úr mörg-
um áttum. Hugmyndir vistfræðifeminista, róttækra menningar-
feminista svo og sósíalískra og frjálslyndra feminista hafa haft
áhrif, og hugmyndir póstmódernista komu skýrt inn árið 1991. Þá
var lögð áhersla á margbreytileika kvenna, að þær yrðu að hafa
frelsi til að skilgreina sig að eigin vild, vera hitt kynið á útjaðrin-
um. Að sjálfsmyndir þeirra væru margbreytilegar og eðli þeirra
verði ekki skilgreint lengur af körlum sem svona eða hinsegin.
Stóra spuningin sem feministar spyrja sig gjarnan í dag er: Vilj-
um við vera frjálsar á útjaðri samfélagsins, í ýmsum vel afmörkuð-
um baráttuhópum, eða komast inn í miðju samfélagsins og breyta
því um leið, að sjálfsögðu til betri vegar? Lokakaflinn í The Fem-
inist Thought (Tong, 1998) kallast einmitt „Margins and centers”
eða útjaðrar og miðjur, og gengur út á þetta. Þannig er staðan í
kvennafræðunum nú, sumar konur vilja vera sem frjálsastar á út-
jöðrum samfélagsins og vinna að kvenfrelsi utan við hefðbundnar
stofnanir á eigin forsendum. Aðrar vilja ráðast til atlögu við kerf-
ið í gegnum stjórnmálin eða við störf sín í akademíunni, í kirkj-
unni, í skólum, á vinnumarkaðinum eða innan eigin fjölskyldu.
Þannig verður staðan á næstu árum innan kvennahreyfingarinnar
hér sem annarsstaðar. Kvennalistinn hefur valið þá baráttuleið að
taka þátt í kosningum til alþingis og sveitarstjórna til þess að
breyta samfélaginu. A meðan konur eru þar fáar verður breyting-
in hægfara. Við sitjum t.d. ennþá uppi með þá staðreynd að æðstu
embætti ríkisstjórna og utanríkisþjónustu eru kennd við herra,
enda hefur ekki nema ein kona gegnt starfi sendiherra og aldrei
verið nema einn kvenráðherra í ríkisstjórn landsins. Ríkisstjórnin
notar ekki tækifærið þegar endurnýja þarf í liði ráðherra eða
bankastjóra til að skipa konu í þessi störf, eins og dæmin sanna.
Þó að öllum sé ljóst að kvennabaráttan eigi langt í land, ekki síst á
sviði launamála, þá stöndum við nú frammi fyrir því að fylgið er
of lítið til þeirra stórátaka sem nauðsynleg eru. Framundan eru
formlega þeir valkostir að vera áfram lítill flokkur eins og nú, að
hætta að bjóða fram til alþingis, að fara í kosningasamstarf með
öðrum eða að eðlisbreyta Kvennalistanum á e-n hátt. Kvennalist-
inn tekur nú þátt í samræðum við Alþýðubandalagið og jafnaðar-
menn um málefnaskrá til 4 ára vegna sameiginlegs framboðs í
næstu alþingiskosningum. Til grundvallar þeirri málefnaskrá
byggjum við á jafnræði kynjanna og hugmyndafræði samþætting-
ar, sem á ensku kallast mainstreaming. Hingað til hefur Kvennalist-
inn verið utangarðs og óflekkaður af kerfinu. Svo gæti orðið áfram
en það yrði óneitanlega spennandi að komast inn fyrir á landsvísu,
eins og við höfum gert í sveitarstjórnum, verða hluti af stærra
teymi, svo framarlega sem samstarfsaðilarnir reynast það sem
Aristóteles kallaði „dyggðugir samstarfsmenn og vinir í starfi”.
Það er engin tilviljun að samþættingarhugmyndafræðin eða að-
ferðin er það lykilatriði sem við leggjum áherslu á. Eftir langt tíma-
bil tvístraðrar kvennahreyfingar er þessi stefna orðin ofan á bæði í
Norrænu samstarfi og hjá Evrópusambandinu, sem ætti að auka
líkurnar á því að um hana náist samstaða. Samþætting þýðir að
jafnréttismálin fá þá stöðu að verða miðlæg í allri stefnumörkun,
að þau komist af útjaðrinum inn á miðjuna. Til að svo verði þarf
vel skilgreind tæki eins og öfluga jafnréttisstofnun, fræðslu til
ráðamanna og kynskipta tölfræði, þá þarf nauðsynlegt fjármagn
og síðast en ekki síst þarf pólitískan vilja og skýr markmið. Þessi
atriði eru ekki til staðar hjá núverandi ríkisstjórn, því miður. Með
Ég er í viðbragðsstöðu
Guðlaug Teitsdóttir
samþættingu er stefnt að því að breyta öllum grunnstofnunum
samfélagsins í jafnréttisátt þannig að konur og karlar hafi í
raun ekki bara jafnan rétt heldur einnig jafna stöðu í þjóðfélag-
inu.
Aherslan á mismun og margbreydleika kvenna hefur gert
konur úr ólíkum störfum, af mismunandi kynþáttum eða kyn-
hneigð, konur sem búa við mjög mismunandi aðstæður for-
vitnar um hagi hver annarrar um leið og viðurkennt er að allar
raddir séu jafnréttháar og verði að heyrast, samanber fundaferð
okkar stjórnarandstöðukvenna Konur hlusta. Framundan er
því sérstakt tækifæri í íslenskum stjórnmálum til að setja kven-
frelsi, jöfnuð og samábyrgð í öndvegi, en framtíðin leiðir í ljós
hvort það tækifæri verður notað. En kvennabaráttan mun vafa-
laust halda áfram í grasrótinni, hvað sem gerist í pólitíkinni og
hvað sem Kvennalistinn gerir í næstu alþingiskosningum.
9mars síðastliðinn
gekk ég niður
■ Laugaveginn í hópi
kvenna sem vildu vekja at-
hygli á því kynferðislega of-
beldi sem viðgengst í okkar
samfélagi. Mér varð hugs-
að til allra þeirra kvenna sem
ég veit að láta sig málið
varða - hvar voru þær?
Stígamót eru vissulega búin
að sanna að þau eru komin
til að vera, samtök sem
kvennahreyfingin ól af sér.
En getur verið að einhverjum
detti í hug að nú sé málið
þeirra?
Á síðustu árum hefur
björgum verið velt í jafnrétt-
isbaráttunni en markmiðum
félaga í Rauðsokkahreyfing-
unni, Kvennaframboði eða
Samtökum kvenna á vinnu-
markaði hefur þó fjarri þvi
verið náð til fulls. Það er
ekkert auðveldara að láta
lág laun duga þótt konur taki
þátt I að semja um þau við
atvinnurekendur og það er ekkert auðveldara fyrir konurnar á sjúkrahúsun-
um að hlaupa hraðar þó svo fyrirskipunin komi frá konu. Það að ég finn mér
ekki stað innan kvennahreyfingar í dag held ég að sé nú bara vegna þess
að virk kvennahreyfing er ekki til í dag. Ég er grasrótarkona að upplagi og
finn mér ekki stað innan flokksstofnana eða félaga þar sem mér sýnast
hlutirnir frekar snúast um menn en málefni. í upphafi meðgöngutíma
kvennaframboðs leist okkur þáverandi Rauðsokkum þannig á stöðuna að ef
ekkert róttækt yrði að gert, lykju ekki aðeins við heldur dætur okkar einnig
starfsævi í vanmetnum kvennastörfum, hálfdrættingar í tekjum og tækifær-
um á við karla. Ég trúi því að sagan endurtaki sig og er í viðbragðsstöðu.
Það er eðli hreyfinga að breytast og þróast. Styrkurinn felst alltaf í því að
virkja fjöldann og missa ekki sjónar á stóra markmiðinu þó önnur náist á
leiðinni.
Gublaug Taitsdóttir er skálastjóri Einholtsskóla.
Hún star/aði í Rauðsokkahreylingunni ag er ein
afþeim sem átti hugmyndina að stofnun Kvenna-
framboðsins i Reykjavík. Guðlaug var virk í Sam-
tökum kvenna á vinnumarkaði á síðasta áratug.
12 v?ra