Voröld - 11.02.1919, Blaðsíða 1

L
HEY! HEY!
Sendið heyið ykkar til íslenzku h«y-
kaupmannanna, og fáið hæðsta verð,
einnig fljóta afgreiðslu. Peningar láa-
aðir á “kör" send beint til okkar.
Vér áhyrgjumst að gera yður á-
nægða.
THE NORTHERN HAY CO.
408 Chambers of Commerce
Talsírr.i G. 2209. Nætur talsími S. 3247
Winnipeg, - Man.
II. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, 11. FEBRÚAR, 1919
Nr. 2
Fjandmenn vorir sýna ofbeldisanda
Banatilrœði við menn og réttíndi. Reynt að æsa
hervaidið gegn oss. Hermenn sýna sanngirni og
Stjórnleysingja áformin mishepnast.
Voröld fékk talskeyti fyrra mámtdag þess efnis að ráðist yrði á prejitsmiðjuna næsta dag og' hún brotin í mola.
Einni klukkustund síðar fékk umsjónarmaður Farmer’s Advocat&lsýg'gingarinnar talskeyti um það að hann skyldi heimta veð af Hecla
Press fyrir skemdum, því prentsmiðjan yrði hrotin næsta dag\
Nokkru síðar fékk Martin Paper Co. talskeyti þar sem því var ráðlagt að heimta veð af Hecla Press og Voröld því prentsmiðjan yrði
brotin og alt eyðilagt.
par næst fékk Miller and Richard talskeyti og var þeim ráðlagt að heimta hátt veð af Hecla Press því prentsmiðjan yrði mölbrotin.
Loks kom aftur talskeyti til Hecla Press um það að hermennimir væru á leiðinni í stómm hóp og ætluðú að ráðast á oss og brjóta smiðj-
una. Félagið keypti prentáhöldin af Miller and Richard, en kaupir allan pappír af Martin Paper Co. (Lögberg verzlar við bæði þessi
félög og veit að vér verzlun við þau)
Heimkominn hermaður enskur vinnur hjá Hecla Press; hann fór til fundar við félaga sína og sagði þeim eins og satt er að Hecla Press
væri eina íslenzka prentfélagið sem hefði 40 prócent heimkomna hermenn í þjónustu sinni; sömuleiðis að Voröld væri eina íslenzka
blaðið sem hefir sérstaka deild helgaða hermönnum, og eina íslenzka blaðið sem hefði sérstaka skrifstofu til liðveizlu og leiðbeininga
heimkomnum hermönnum.
petta varð til þess að árásinni var hætt. En þessar tilraunir f jandmanna vorra sýna hversu vandir þeir eru að meðölum.
Hermennimir eiga enga sök í þessu; aðrir ætluðu að nota þá sem verkfæri, en það mistókst. peir sem fylgst hafa með allri ofsóknasög-
uxmi gegn Voröld geta gizkað á hvaðan þessi níðingsaðferð sé rannin.
ALMENNAR FRETTIR.
Einn þeirra sem Irar kusu til
þess að mæta á friðarþinginu heit-
1 ir Edward de Valera og er háskóla
| kenoari; hann var í fangelsi á Eng
lamli fyrir uppreist og er sagí' að
hí iin hafi komist brott þaðan með
aðstoð félaga sinna og muni koma
fram fyrir friðar þingi’) þegar
minst vari.
Sumir ráðherrarnir í Otvavx á
samt nokkrum læknum si'.ja á ráð-
sttfnu í höfuðstaðnum oe eru að
>s
Ávarp til íslendinga
I Vesturheimi
Oft og' mikið liefir verið talað um nauðsynina á að viðhalda þjóð-
erni voru íslendinga hér í álfu, og er það skiljanlegt.—þar ræðir um
dýran fjársjóð, er vér, menn og konur útflutt frá íslandi eigum:
menningu þjóðar vorrar þúsund ára gamla og margreynda—það vega-
nesti sem er aflvaki allra framkvæmda voi’ra og manndóms í þessu
ný.Ja kjörlandi voru. þenna frjársjóð vitum vér að vér eigum og
þenna fjársjóð viljum vér varðveita oss til uppbyggingar og þjóðfé-
laginu, sem hér er í myndun, til þroskunar. Hann er arfurinn, er vér
þráum að geta lál ið hreinan og ómengaðan niðjum vorum í þessu landi
í té, þegar vér leggjumst til hvíldar, þeim til uppbyggingar og landi
þessu og lýð til blessunar. Vér viljum afhenda þeim tunguna—málið,
"mjúkt sem gull og hvelt sem stál,” er í sér felur hugsanaheim hins
íslenzka þjóðlífs frá hinni elztu tíð og upp til vorra daga, er lýsir
hinum norrænu hugsunum, liinu norræna einstaklingeðli, hinum nor-
ræna skilningi á kröfum og tilgangi mannlífsins, sem, að vorum dómi,
er fullkomnari og æðri en skilningur sumra annara þjóða. Vér vilj-
um að þeim sé greiður gangur að bókmentum þjóðar vorrar, sem, þó
lítil sé, er eina þjóðin í heimi, er á lifandi mál, á sí-gildar fornaldar
bókmentir, sem af fræðimönnum eru taldar jafn-snjallar, ef ekki
snjallari öðrum bókmentum fo* •.« , .rinuar petta, m 'ðr.l
annars, þráum vér að orðið geti ævarandi eign niðja vorra í álfu
þessari og hjartfólginn fjársjóður, er þeir svo fái auðgað með hið
vaxandi þjóðlíf, svo það megi verða þróttmeira og fegurra en ella.
Nú byggir þetta land, sem kunnugt. er, fólk ur öllum álfum heims,
og hefir hvert um sig með sér flutt þá siðu, þær hugsjónir, þá tungu,
er tíðkuð hefir verið í heimalandi þess. Standa menn því hér á mjög
misjöfnu menningarstigi, þó nábúar gjörist eftir að hingað kemur.
Prá borgaralegu sjónarmiði er þjóðin ein og óskift. En tími sá er
enn eigi kominn, að fólk þetta hafi náð því takmarki, að mynda eina
þjóðernislega heild, er öðlast hafi sérskilin og ákveðin andleg þjóðar-
einkenni, þó, með framtíðinni, að eftir því sé vonast að svo megi
verða. Gætir því margbreytilegra skoðana, á öllum þeim málum, er
varða framtíðina og áhrif geta haft til að efla eða hnekkja menníngu
hinnar uppvaxandi þjóðar, á komandi tíð, og ræður í því efni, á hverj
um stað fyrir sig, að mjög miklu leyti, liver þjóðflokkurinn er öfk
ugastur, að fólksf jölda eður efnahag. Nú er það hin helgasta skylda
gagnvart þcssu ríki og hinni uppvaxandi þjóð, að þeir, er að arfi hafa
tekið göfugar hugsjónir og haldgóða menningu, og hingað hafa flutt,
ávaxti þenna arf sinn og verndi þessar hugsjónir sínar frá glötun.
Nú hagar svo til hjá oss, að vér erum búsettir meðal allra þessara
þjóðflokka og hefir þegar komið í Ijós, að straumar þessara áhrifa
eru mjög misliollir voru andlega heilbrigði, og hafa því orðið þess
valdandi, að vér höfum í sumum efnum miður en skyldi verndað hinn
þjóðernislega arf vorn, og það gengið svo langt,, að jafnvel hugsjóna-
lífi voru og tungu hefir staðið háski af. Áhrifin hafa eigi fremur
borist oss frá þeim þjóðflokkum, er ofar standa í menningarlegu tilliti
en vér, en hinum, sem þar standa neðar, og veldur því afstaða bygð-
arlaga vorra og nábýli við hina ýmsu þjóðflokka. pess vegna getur
svo farið, ef vcr eigi gjörum neitt til þess að varðveita þjóðerni vort
í framtíðinni, að í stað þess að taka framförum andlega og líkamlega,
fari oss svo aftur, að af þvi supum ver og niðjar vorir um langan
aldur.
pað er þess vegna skoðun vor, að Islendingar hér í álfu ættu að
bindast samtökum sín á meðal, til að mynda félagsskap til viðhalds
tungu vorri og þjóðerni, er og jafnframt liefði það að markmiði að
efla. sæmd þjóðar vorr-ar og virðin ;u innbyrðis og út á við, í öllum
efnum, eftir því sem ástæður leyfða; er orðið gæti hvöt mentamönn-
um vorum í námi þeirra og yM^Jaiðkunum, rithöfundum vorum
styrkur í verki þeirra og frumkvooull að því, að kynna aikomendum
vorum og meðborgurum sögu vora og bókmentir að fornu og nýju,
með fyrirlestrahaldi eða útgáfu þar til kjörinna rita. Auk þess gæti
innifalist í verkefni íélagsins:
(a) —að stuðla að því, að íslenzk tunga verði kend við sem flesta
háskóla hér í álfu, er Islendingar sækja, og að komið verði á fót verð-
launasjóðum í norrænum fræðum við þær stofnanir.
(b) —að stuðla að samvinnu og samhygð milli íslendinga liér í
álfu og þjóðarinnar heima.
(c) —að efla þau framfarafyrirtæki, er orðið gætu íslendingum
til sæmdar og nytsemdar hér sem annarstaðar.
pessi tillaga vor um almenna félagsmyndun er eigi ný.Miklu
fremur má með sanni segja, að hún sé jafngömul landnámi voru í
Vesturheimi.. Hafa á ýmsum tímum og velflestum stöðum, þar sem
íslendingar búa; komið fram svipaðar tillögur og jafnvel til-
raunir verið gjörðar að stofna þvílíkan félagsskap. Hefir þetta mál
því verið eitt hið mesta og ahnennasta áhugamál vort., þótt eigi liafi
verið gjörðar svo almennar framkvæmdir í því, sem nú er farið frám
á og æskilegt hefði verið. En nú á síðustu tímum hefir það fengið
nýjan og aukinn þrótt og áhugi vaknað fyrir því meiri en nokkuru
sinni áður. Til þess liggja margar orsakir, sem öllum eru ljósar og
eigi gjörist þörf að skýra frá. Hér í Winnipeg hefir þegar nokkur
byrjun verið gjörð. Fjölmennur fundur var haldinn hér 7. þ.m. og
voru þar allir einhuga með því, að æskilegt væri að komið yrði á stofn
allsherjar þjóðernisfélagi meðal Islendinga hér í álfu, og var þar sam-
þykt svolátandi tillaga:
“Að kosin sé þrjátíu manna nefnd, er vinna skuli að undirbúning
þessarar fyrirhuguðu félagsstofnunar fram til almenns fundar. Skal
nefndin semja ávarp, er sendast skal mönnum í hinum ýmsu bygðar-
lögum vorum hér í álfu, og með því sé á þá skorað að gangast fyrir
fundarhaldi hver í sinni bygð, og með fundaratkvæði leita álits þeirra
sem viðstaddir eru, um stofnun þjóðræknisfélags meðal íslendinga í
Vesturheimi. Falli samþyktir með, skulu kosnir fulltrúar á fundum
þessum, er mæta skulu á almennum fundi í Winnipeg, er ræða skal
um stofnun, stefnu og fyrirkomulag þessa félags, og skal sá almenni
fundur haldinn svo fljótt, sem ástæður leyfa.”
Nefndin sem kosin var, hefir þegar tekið til starfa. Formaður
hennar er séra Rúnólfur Marteinsson, hr. Ásm. P. Jóhannsson féhirð-
ir og séra Guðm. Árnason ritari. Að tilhlutun hennar og samkvæmt
ofangreindri tillögu er ávarp þetta samið, og eru það tilmæli nefndar-
innar, að þeir menn, er veita kunna því móttöku, gangist fyrir fundar-
höldum á þann hátt, er um ræðir í tillögunni, og tilkynni svo ritara
eða formanni hér iirslit þeirra funda.
Dagsett í Winnipeg, Manitoba, 27. janúar, 1919.
sem ja lagafrumvarp í því skyni a
varna útbreiðslu sóttnæmra kvn-
ferðissjúkdóma.
Nýútkomnar skýrslur sýna að
1,138 manns hafa dáið úr Spönsku
veikinni í Winnipeg upp tíl 1. feb.
Af því dóu 179 af lungnabólgu.
Um 15,000 veiktust alls, sem skýrs
lur voru gefnar um.
pess var getið nýlega að heim-
komnir hermenn heimtuðu að út-
lendingar í Canada væru reknir úr
landi brott (það er að segjá af
þeim þjóðum sem á móti banda-
mönnum voru) Norrisstjórnin
hefir skipað nefnd í því skyni að
rannsaka málið til þ'ess að ákveða
hverjir skuli reknir heim aftur og
hverjum leyft að vera. Meyers
dómari er í þeirri uefnd og A. E.
Moore, herforingi; verkamenn
nefna einn.
P. M. Dahl, ritstjóri norska
blaðsins “Norröna” átti fimtugs
afmæli 18. janúar. Var hann þá
heimsóttur af f jölda mörgum Norð
mönnum og honum gefnar margar
dýrar gjafir.
I Sökum þess að verkamönnum
og jafnaðarmönnum í Vancouver
' var neitað um fundaleyfi í opin-
'berum samkomustöðum hafa þeir
ákveðið að kalla allsherjar verk'
fall.
Nýlega er látin kona í Martino í
i Caliíornia 134 (hundrað, þrjátíu
og fjögra) ára gömul. Hún hét
; Alaría og var aldrei kölluð annað
en “María gamla” Hið síðara
nafn hennar er ekki kunngert en
hún er talin að hafa verið elzta
kona í heimi. Hiin hafði átt 27
: börn og voru þau öll dáin á undan
henni. Hún mundi vel eftir þvi
þegar hún var 12 ára og lagður
var hornstinniu í trúboðskirkjuna
í San Jona. pað var árið 1797.
María gamla var rétt nýbúin að
(láta smíða þriðju fölsku tennurn-
ar þegar hún dó.
Vilhjálmur Stefánsson hefir gef-
ið flotamála stjórninni nákvæm-
ar skýrslur um flóðhækkun í höf-
um þar sem hann fór um. Sýna
þær ineðal annars að á hafinu með-
fram ströndunum alla leið til Ak
aska cr ílóðhækkunin ekki nema
hálft til tvö fet, en aftur á móti
er liún full 30 fet í Hudson’s fló-
anuin.
Rúnólfur Marteinsson
Jón J. Bildfell
O. T. Johnson
Sig. Júl. Jóhannesson
O. S. Thorgeirsson
Björn B. Jónsson
Magnús Paulson
Sigurbjörn Sigurjónsson
Hjálmar Bergmann
Líndal Hallgrímsson
Ingib. Goodmundsson
Rakel Oddson
Aurora Johnson
Jóhanna G. Skaptason
Thórður Johnson
Friðrik Sveinsson
S. D. B. Stephanson
Asm. P. Jóhannsson
Thomas H. Johnson
Brandur J. Brandson
Rögnv. Pétursson
Thorst. Borgfjörð
Kristján J. Austman
Gunnl. Jóhannsson
Hjálmar Gíslason
Guðm. Árnason
Einar P. Jónsson
Jón Árnason
Guðrún F. Johnson
Sesselja Gottskálksson
200 menn sem búa til fætur og
hendur í Toronto hafa gert verk-
fall og krafist hærri launa. Sagt
er að 15,000 heimkomnir hermenn
ætli að gera samhygðarverkfall
við þá ef þeir fái ekki kröfum sín-
um framgengt.
Okurverð! Ræníngjaverzlun!
287 félög græddu yfir $1,500,000,000 (fimtán hundrað miljónir) á
þremur áram, auk alls kostnaðar. pessar tölur eru teknar úr
skýrslum fólaganna sjálfra til stjórnarinnar.
púsundir annara félaga eru bæði í Canada og Bandaríkjunum
sem samskonar ránsverzlun hafa rekið og ekki eru nefnd hér. Reykt
svínakjöt fór upp í 45 cents pundið, nautakjöt upp í 38 cents; skór
upp í $16 g jafnvel $18 o.s. frv. petta eru blóðpeningar. Hér eru
nokkur dæmi þar sem félög rökuðu saman offjár með okurverði.
Sýnt er nafn félagsins, gróði á ári fyrir stríðið, gróði á ári á stríðs-
tírnanum:
American Sugar Co .. $2.687,506 $11,455,107
Armour & Co 6,181,641 21,293.563
Bethlehem Steel Co 2,063,341 43,593 96.8
Booth Fisheries 210,453 2,502,632
Brown Shoe Co 710,464 2,078,560
Corn Products Co .. 1,714,835 14,848,660
Intemational Machinery Co 132,333 11,070,543
Swift & Co 6,137,500 34,650,000
U. S. Steel Corporation ... 52,240,049 457,685,090
pegar bændaflokkurinn í Norður Dakota eða F. J. Dixon í Winn-
ipeg vildu beina athygli manna að þessum okurverzlunum og blóð-
sugum voru það kölluð landráð; þegar foringjar þessa sama bænda-
flokks í Dakota og Dixon í Manitoba stungu upp á því að herskylda
eitthvað af þessum illfengna auði, var þeim hótað hörðu og þeir
kallaðir þýzksinnaðir og landráðamenn. Blöðin þágu blóðpeningana
til þess að hylja fjárdráttinn og þessi fallegi leikur hélt áfram. Her-
vöhurnar voru seldar stjóminni fyrir ránsverð; stóra f járdráttarfél-
ögin keyptu “stór”sigurlánsbréf fyrir blóðpeningana og nú era
bankastjórarnir og endurreisnarfélögin að heimta meiri framleiðslu,
meiri sparnað og fólksfjölgun til þess að borgaðir verði vextir af
skuldunum sem hringuðust upp á meðan stríðið stóð yfir og ránin fóru
fram. petta eru sömu mennirnir sem ákváðu kaup hermannanna
$1.10 á dag; sömu mennirnir sem skömtuðu hermanna konum úr hnefa
af þjóðræknissjóðnum t.il þess að þær skyldu ekki svelta.í hel með
hin óheyrilega lágu tillög frá stjórninni, sem ákvað hæstu laun heilsu-
lauss hermanns $50 á mánuði. petta er nú sú menning sem vér stær-
um oss af. Rússland má sannarlega herða sig ef það á að gera betur.
peir dagar nálgast hröðum skrefum þegar hinn voldugi^konungur
fólkið sjálft, rís upp gegn öllu þessu ránsfyrirkomulagi og segir við
Sir William Meredith að sannarlega skuli auðlegðin tekin til skulda-
lukningar, svo rækilega að engin þjóðskuld verði lengur til og að
fólkið ætli sér að senda alt fjárdráttarkerfið til helvítis, þar sem það
eigi heima.
(pýtt úr “Westem Labor News”)