Þjóðviljinn - 23.06.1970, Blaðsíða 2

2 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN — Þriðjudagur 23. júní 1970.
Um setningu Listahátíðar á laugardag
unur á fugli og sinfóníusveit
Vaíalaust er að við setningu
Listalhátíðar á laugardaginn
biðu menn af miestri eftirvænt-
togu efitir ræðu Hatldóirs Lax-
ness. Þ-að er von: hann sýndi
reyndar enn einu sinni. að eikiki
orða' aðrir menn hugsun sína
betur en hann eða skemmti-
legar, auk þess sem. flutningur
hans á texta er lamgt frá vand-
ræðalegium viðhafnarbrag,
miikilu heldur finnst manni,
einnlg í þessu stóra húsi, að
skáldið sé innan seáilingar.
Og Haildór naut þess líka að
bcima fram á eftir ávö’rpum
þeirra Geirs og Gyifá.
Haiidór mdnntist í ræðusinni
á það, sem margir hafa veitt
eftirteict: að framfarir í hag-
vexti, tækni og veisæld haf a
yfirleitt ekki orðið til að efla
sböpunarmétt í listum;aðhella-
málverk ólæsra fbrsögumanna
eru fullgild list samkvæmt
hverri kröfu — og að enn í
dag gera ódæsir og blásnauðir
sveátamjenn í svdkölluðum
þriðja heimi listaverk, sem
vekja aðdáun og öfund lang-
skóiaflistaimanna úr hinu ríka
norðri. Edns og Halldórs er
von og vísa tengdi hann þessa
þverstæðu m.a. við það að fflest-
ar kenningar séu vondar, sérí-
lagi háfleygur og lærður vað-
all uim listir. Hann sagði m.a.
á þá leið að þar sem lista-
heimspeki stæðd með mestum
blóm/a væri einatt heldur dauf-
,,Ger-
samlega óþarft“
Stundum hefur verið að
því vikið í þessum pistlum
að opinberar umræður hér á
landi mótist oft af siðleysi;
menn fari vísvitandi rangt
með staðreyndir og kaldhamri
síðan fuilyrðingar sínar. Eink-
anlega er þetta háttur
Morgunblaðsins sem skákar í
því skjólinu að það er marg-
falt víðlesnara en nokkurt
annað islenzkt blað; því er
öðrum ekki unnt að koma á
framfæri fullnægjandi leið-
réttingum á ósönnum stað-
hæfingum í Morgunblaðinu.
Um skeið vonuðu menn að
nökkur siðbót myndi af þvi
hljótast þegar Blaðamanna-
félag Islands setti fólögum
sínum sérstakar siðareglur, en
þvi miður verður þess ekki
vart að þær hafi haft nokkur
áhrif. Það er helzt þegar höf-
undur þessara pistlá Vitnar í
siðareglumar að Morgunblað-
ið kveinkar sér; sú er til að
mynda rauriin um Bjama
Benediktsson forsætísráðherra
í Reykjavíkurbréfi Morgun-
blaðsins f fyrradag. Það er
hins Vegár skiljanlegt að
Bjama Benediktssyni sé ekld
um það gefið að vera minnt-
ui* á siðareglur, þvi að hann
er öðrum mönnum frakkari
að flíka upplognum staðhæf-
ingum Glöggt dæmi um þá
iðju birtist f Reykjavíkur-
bréfinu í fyrradag, en þar
kemst forsætisráðherra Is-
Iands svo að orði um vinnu-
deilumar miklu:
„Hinum víðtæku verkföll-
um er nú lokið. Raunin varð
sú, sem fyrirsjáanleg var, að
samið var um þær kauphækk-
anir sem hægt hefði verið að
ná verkfalíalaust . . . Allt
verkfallsbröltið var þess
vegna gersamlegá óþarft, enda
einungis runnið af pólitískum
rótum, og fyrst og fremst
vegna valdastreitu Hannibal-
ista annars végar og Alþýðu-
bandalagsmanna hins vegár“.
(Leturbreytingar mínar.)
Osmáar
staðhæfingar
Þetta eru ósmáar staðhæf-
ingar. Því er haldið fram af
sjálfum forsætisráðherra Is-
lands að hægt heifði verið að
semja án verkfalla um 15%
almenna kauphækkun, um 2-
5% hækkanir á sértöxtum,
um fiulla vísitölu og ýms ný
réttindaákvæði. Ástæðan til
þess að ekki var samið án
verkfalla hafi einvörðungu
verið pólitísk valdastreita í
röðum verkafólks; trúnaðar-
menn verklýðsfélaganna hafi
þannig að þarflausu haidið
nær tuttugu þúsundum manna
í verkfalli á fjórðu viku,
leitt mikla erfiðleika yfir
heimili verkfallsmanna, og
valdið atvinnufyrirtækjum og
þjóðanheildinni tjóni sern nam
hundruðum miljóna króna.
öllu hrikalegri giæpabrigzl
verða naumast sett saman.
Það eru staðhæfinigar af
slífcu tagi sem setja meiri sið-
leysisblæ á umræður hér á
landi en dæmi eru um í ná-
grannalöndum ofckar í Ev-
rópu. Ef fbrsætisráðherra þar
í löndum dirfðist aðberaslík-
ar sakir á forustumenn
verklýðshreyfingarinnar, yrði
hann tafarlaust dreginn tii á-
byrgðar; honum væri gefinn
kositur á að sanna ámæli sitt
fyrir rétti, og ef honum tsek-
ist það ekki væri hann á
samri stundu útlægur úr op-
inberu lífi, En hér á landi
eru menn orðnir samdauna ó-
sómanum; þeir yppta öxlum
og rífast kannski svolítið í 7
blöðum en síðan ekki söguna
meir.
fer ekki að verða tíma-
bært að taka fyrirbæri af
þessu tagi fastari tökum?
Hvers vegna fara samninga-
nefndir vcr'klýð.sfélaganna
ekki í mál út af þeim hrika-
lega áburði Morgunblaðsins
sem hér hefur verið vitnað
til; hvers vegna er forsœtis-
ráðherra Islands ekki gefinn
kostur á að sanna staðhæf-
ingar sínar fyrir rétti eða
verða að öðrum kosti að
standa uppi siðferðilega stríp-
aður? Ákvæöi íslenzkra laga
um fjölmæli eru afar ekýr,
og fyrir rétti gæti forsætis-
ráðherra Islands ekki bjarg-
að sér með orðasikaki af pví
tagi sem hann iðkar á sunnu-
dögum .
Hvað
skyldi hann gera?
Slík málshöfðun væri raun-
ar einnig fróðleg af öðrum
ástæðum. Bjami Benediktsson
gerir mikið af því í Reykja-
víkuirbréfum sínum að hrak-
yrða einstaka menn, innlenda
og erlenda, jafnvel heilar
þjóðir. Hins vegar sfcrifar
hann efcki undir nafni; hann
felur sig á bak við ritstjóra
blaðsins, Matthías Johannes-
sen og Eyjólf Konráð Jóns-
son; Þegar hann hefiur uppi
fjölmæli sitt bera þeir á-
byrgðina fyrir löigum en eklki
hann. Fróðir menn telja að
hann miuni vera einn um það
meðal forsætisráðherra heims
að vega þannig úr launsátri.
Hins vegar væri afar fróð-
legt að vita hvort hann ætti
karlmennsku til að gefa sig
fram, ef samninganaf'nd verk-
lýðsfélaganna tæki árásir
hans upp frammi fyrir dóm-
stólunum eða hvort hann léti
í staðinn dæma húskarla sína.
Eiftir slíkan atburð þekkti
þjóðin ekki aðeins málflutn-
ing forsætisráðherra síns,
heldur kynni hún betri deili
en fyrr á skaphöfn hans. Og
það er ekki einskisvert að
þekkja innræti þeirra for-
ustumanna sem falast eftir
trúnaði þegnanna —- Austri.
Eegt líf í listum, „list er sköipun
sem gerir orð miarkteus“. Nú
skafl ekki deilt um það, hvort
það sé ómaksins vert að fjailla
um myndlistir eða tónlist í
Halldór Laxness
orðum — alltaf mun einhver
rísa á hverjuim tíma upp úr
sannnefndum vaðli, sem sann-
ar að svo sé í raun og veru.
En í samræmi við töfra lista-
verka frá ólæsum fornmönn-
um mætti ef til villll tefla fram
dálitlu af þýzkri heimspeki.
Karl Marx tengdi ferskileika og
þrótt, sem slík verk höfðu
varðveitt um allar aldir, við
það, að þau eru orðin til á
bernskuskeiði mannkynsins,
eiiga sér samsvö'run við bemsku-
skeið hvers núlifandi rnanns,
þá ágætu daga sem eru liðnir
og koma eikki aiftur.
★
En hvað uim það: HarHdór
Laxness tengdi ágæta hiluti
í listum við sterka og beina
upplifun náttúrunnair: á stefi
fugls og sinfóníuhljómsvedt er
munur á miaigni, ekki gæðum,
saigði hann. Þessi ummæli komu
reyndar upp í huigæm þegar
horft var á tvo umga dansara,
Sveinbjörgu Alexanders og
Trumain Finney, sem sýndu
klassískan ballett við músík eft-
ir Grieg og atriði úr Hnetu-
brjótnum. Það var miargt giott
að segja um frammistöðu þeirra
á bersýnilega afleitu gólfi, ^
þetta er greiniltega reynt fólk
og vel þijálifað. En maður gat
ekki varizt þeirri hu'gsun, að
erfiitt sé að finna list sem er
jafn „ónáttúruleg" og Massisk-
ur ballet, jafn fjarri raunvetru-
Ieika — þessveigna er það lík-
lega að' eikkert neimiaiþ'að albezta í
þeirri gredn fær mann til að
gangast inn á blefckinguna, við
urkenna þetta skrautlega ævin-
týr. Ef við víkjuim svo aö and-
stæðunni — nýjum tónverkum
tveggja ungra mianna, Þorkeís
Sigurbjörnssonar og Atla Heim-
is Sveinssonar, þá f'annst und-
irrituðum að minnsita kosti, að
þar væri mikið af „náttúru“
tílmans, staðreyndum hans, filók-
inni og óvæintri rás atvi'ka. Þaö
er ek'kl atf kurteisi við heimia-
mienn né heldur tilkaiii till að
,,hafa vit á nútímatónlist“ að
því er haldið hér firam, að þetta
framlag tveggja ungra tón-
skálda hafi verið það, sam
mest hressing var að þegar
listahátíð var sett.
A. B.
P.S. — Allt fór sómasamfleiga
fram, þrátt fyrir smáóhöpp; og
þaö var — vel á minnzt —
rétt og skynsamieigt að Wod-
iczko hljómsveitairstjóra var
sýndur sérstakur heiður við
þetta tækitfæri.
En einihiver þyrfti að kenna

Atli Heimir
Þorkell Sigurbjörnsson
ekki um sálinn meösmeillum og
fyrirgangi mieðan tónlist ''er
Arni Bergmann
tók saman
Rúrik Haraildsson í hlutverki sinu í Gjaldinu — með homurn er
tvöfaldur handhafi Silfurlampans, Valur Gíslason.
Rúrik Haraldsson
hlaut Silfurlampa
A setningarhátíð Listahátíð-
ar á laugardag voru afhent
verðlaun Félags íslenzkra list-
dómara, Silfurlampinn, fyrir
bezta frammistöðu lcikársins.
Þau hlaut að þessu sinni
Rúrik Haraldsson fyrir leik
í Gjaldinu eftir Arthur Milicr,
sem sýnt var í Þjóðleikhúsinu.
Siguirður A. Maignússion gerði
grein fyrir niðurstöðum at-
kvæðagreiðslu leikdómara um
Silfurlampann. Hver leikdómari
greiðir þrem leikurum atkvæði,
100, 75 og 50 stig og tóku fimm
leikdómarar þátt í atkvæða-
greiðslunni. Rúrik Ilaraldsson
hlaut 400 stig fyrir leik sinn i
hlutverki Victors Franz í
Gjaldinu eftir Arthur. Miller.
Jón Sigurbjörnsson hlaut 200
stig fyrir leik sinn í hlutveriii
Kreons í Aptígónu Sófóklesar.
Jón Aðils hlaut 175 stig fyrir
leik sinn í „Það er kominn
gestur“ eftir Istvan Örkeny,
Sigríður Hagalín 100 fyrir
Tobacco Road, Helgi Skúlason
75 fyrir Þið munið hann Jör-
und, Gísli Halldórsson, Baldvin
Halldórsson og Bessi Bjarnason
fimmtíu stig hver fyrir leik
sinn í Tobacco Road, Merði
Valgarðssyni og Pilti og stúlku.
Silfurlampanum hefur nú
verið úthlutað sextán sinnum
og hafa 13 leikarar hlotið hann,
Róbert Arnfinnsson, Valur
Gislason og Þorsteinn ö. Steph-
ensen hafa hlotið hann tvisvar,
Sigurður A. Magnússon ræddi
um fjölþætta og sterka leikgáfú
Rúrifcs Haraldssonar, einstök
hlutverk hans á löngum leik-
ferli, og þatokaði honum margar
ánægjustundir í leiMiúsinu.