Alþýðublaðið - 24.12.1988, Blaðsíða 3

Laugardagur 24. desember 1988
3
Jón Baldvin
eftir heimsóknina til Póllands
STJORNVOLD BODA
MARKAÐSVÆÐINGU
— En Samstaða áfram í hlekkjum
Jón Baldvin segir Perestrojku Gorbachevs
heimila Póllandi að gera róttœkar efnahags-
legar umbœtur um áramótin. Félagafrelsi
ekki á dagskrá. Stjörnvöld: Við komumst
ekki lengra. Samstaða: Við komumst ekkert
áfram án frelsis. Kaþólska kirkjan: Athvarf
vinsvikinnar þjóðar.
Jón Baldvin og Jaruzelski leiðtogi Póllands, takast i hendur. Mynd: Reuter.
Jórt Baldvin Hannibalsson
utanrikisráðherra var í fjög-
urra daga opinberri heimsókn
i Póllandi 12.-16. desember. i
viðræðum hans við pólska
ráðamenn báru meðal annars
á góma róttækar efnahags-
umbætur sem eiga að taka
gildi um og eftir áramót, í
anda Perestrojkunnar í Sovét-
ríkjunum. Erfitt hefur reynst
að ná tali af utanrikisráðherra
um ferðina vegna gegndar-
lausra anna og samningavið-
ræðna á Alþingi, en þökk sé
nauðaómerkilegu málþófi
sjálfstæðismanna í vikunni
reyndist unnt að króa Jón
Baldvin af í viðtal og af þvi er
Ijóst að sitthvað merkilegt er
að gerast í Póllandi. Ekki
dregur það úr vonum manna
um einhvern árangur efna-
hagslegra umbóta að eftir
viðtalið hefur frést af hreins-
unum í pólska kommúnista-
flokknum, þar sem 8 umbóta-
sinnaðir flokksmenn tóku
sæti 6 félaga sinna i Stjórn-
málaráðinu. Um leið kom
hins vegar fram harðandi af-
staða gagnvart Samstöðu.
í viðræðunum ræddu Jón
Baldvin og pólsku ráðamenn-
irnir einkum um samskipti
austurs og vesturs, um ein-
hliða ákvörðun Gorbachevs
um samdrátt herja og fækk-
un hefðbundinna vopna í A-
Evrópu og tillögur Atlants-
hafsbandalagsins um sama
efni, um Perestrojku
Gorbachevs í Sovétrlkjunum
og hvaða horfur væru á því
að umbætur hans ( efnahags-
málum næði fram að ganga,
um áætlun hinnar nýju ríkis-
stjórnar Rakowsky i Póllandi
um efnahagslegar umbætur
og pólitískar forsendur henn-
ar meðal annars með hlið-
sjón af samskiptunum við
Samstöðu, um opnun Pöl-
lands á sviði viðskipta og
loks um tvíhliða samskipti ís-
lands og Póllands. Við innt-
um Jón fyrst eftir þvl hvað
hefði komið fram í umræðum
hans við Jaruzelski um af-
vopnunarmál.
„Ég kynnti Jaruzelski í
smáatriðum I hverju tillögur
Atlantshafsbandalagsins á
sviði afvopnunar á hefð-
bundnum vopnum væru
fólgnar. Þær ganga mun
lengra en ákvörðun Gor-
bachevs og miða við þá
grundvallarreglu að ekkert
eitt ríki á meginlandi Evrópu
hafi yfir að ráða meiri mann-
afla undir vopnum né vopna-
búnað sem ætlað er til sókn-
ar en sem nemur því sem
samræmst getur eðlilegri
varnarþörf. Og I annan stað
að ekkert ríki hafi herstyrk á
landssvæði annars ríkis um-
fram það sem geturtalist
samræmast eðlilegri'varnar-
og eftirlitsþörf. Nánar tiltekið
felur þetta i sér gríðarlega
fækkun I mannafla og hefð-
bundnum vopnum af hálfu
Varsjárbandalagsins. Jaru-
zelski lýsti þeirri skoðun
sinni að þetta væru mjög at-
hyglisverðar tillögur og yllu
þær honum meiri bjartsýni
um árangur á afvopnunarráð-
stefnunni í Vín — þær væru
gott framlag, til þess fallnar
að auka mönnum vonir um
árangur."
NORÐURLÖND HJÁLPI
PÓLLANDI ÚR
SPENNITREYJUNNI
- Það hefur komið fram að
Pólverjar ætli sér að koma í
gegn talsverðum efnahags-
legum umbótum á næstunni
og höfða í því sambandi til
Norðurlanda um stuðning.
Hvað segja Jaruzelski og aðr-
ir ráðamenn um þetta nánar
tiltekið?
„Við Jaruzelski fórum til-
tölulega fljótt yfir sögu þegar
við ræddum efnahagsáætlun
Póllands, því áður haföi ég
rætt þetta mál ítarlega við
Olevchowski utanríkisráð-
herra, Jastrzebski utanrlkis-
viðskiptaráðherra og Rakow-
sky forsætisráðherra. Það
sem einkum vakti athygli
mína í viðræðunum hvað
Jaruzelski varðar var að hann,
eins og aðrir forystumenn
Pólverja, lagði mikla áherslu
á að Norðurlönd gætu lagt
mikið af mörkum til að auð-
velda Pólverjum að brjótast
út úr þeirri spennutreyju sem
þeir eru nú I á sviði efna-
hagsmála. Umræðurnar um
þetta opnuðust á því að ég
vitnaði til ummælaýmissa
samstarfsmanna hans og
hann tók greiðlega undir þau.
Hann sagði það rétt, að
sögulega séð hefði það lengi
verið markviss viðleitni Pól-
verja að efla tengslin við
Norðurlönd og Eystrasalts-
ríki. Þetta stafaði af eðlileg-
um ástæðum, landafræðin
hefur sitt að segja og I annan
stað hefði Pólland sögulega
séð verið umlukt milli
tveggja stórvelda og það
væri því eðlileg viðleitni að
ná auknum samskiptum og
samstarfi við grannþjóðir I
norðri, sem væru smáþjóðir ,
en þó efnahagslega öflugar. í
þriðja lagi væru Norðurlanda-
þjóðirnar sterk þjóðfélög
bæði fjárhagslega og tækni-
lega sem gætu af þeim
ástæðum haft mikið fram að
færa við tæknilega og efna-
hagslega uppbyggingu I Pól-
landi. A persónulegum nót-
um vék hann að því að hann
væri Norðurlöndunum nokk-
uð kunnugur, hann hefði á
slnum yngri árum farið í
heimsóknir til Finnlands oa
Noregs, þá sem fulltrúi pólska
hersins og síðar varnarmála-
ráðuneytisins. Hann var þar
meðal annars viðstaddur her-
æfingar, kynntist þar mönn-
um og líkaði vel kynnin af
Norðurlandabúum."
— Komu fram einhverjar
ákveðnar hugmyndir um átak
á sviði efnahagsmála í Pól-
landi og þá hlutverk Norður-
landa?
„í viðtali mlnu við utanrík-
isviðskiptaráðherrann lét
hann þess getið að um viku
áður hafði sendinefnd 12
sænskra viðskiptajöfra verið I
heimsókn í Póllandi. Þeir
hefðu kynnt sér umbótaáætl-
unina. Niðurstaðan að sögn
ráðherrans var sú að þeir
hefðu lýst sig reiðubúna til
að efna til fjárfestingar I Pól-
landi fyrir á annað hundrað
milljónir dollara þegar fyrir
lægi að pólska rlkisstjórnin
hefði komið fram hinni nýju
löggjöf. Þetta er dæmi.“
VIÐURKENNING Á GJALD-
ÞROTI FORMÚLU-
SÓSÍAUSMANS
- Hvað felst þá nánar til-
tekið í þessari löggjöf um
efnahagsumbætur?
„Aðalatriðin I henni eru
býsna róttæk. Fyrst er að
nefna skilyrðislausar heimild-
ir til stofnunar einkafyrir-
tækja. í annan stað heimild
fyrir erlenda aðila til þess að
eiga fyrirtæki 100% og um
leið fyrir erlenda aðila að
stjórna fyrirtækjum innan
Póllands. I þriðja lagi er
þarna að finna skilyrðislausa
viðurkenningu ágjaldeyris-
eign einstaklinga og fyrir-
tækja án íhlutunar eða af-
skipta ríkisvalds. í fjórða lagi
sérstakar skattaívilnanir sem
eru í því fólgnar, að fyrirtæki
sem hefðu megin hlutann af
tekjum sínum af útflutningi
hefðu sérstakar undanþágur
frá sköttum í allt að því ár og
í hlutfalli af þvi hve stór út-
flutningurinn væri af tekjun-
um. Þetta er það sem þeir
kalla umbótaáætlunina og
þessi lagafrumvörp eru nú til
umræðu í pólska þinginu og
er gert ráð fyrir því að að
stærstum hluta geti þau öðl-
ast lagagildi fyrir áramót en
seinustu þættirnir I apríl. Sví-
amir töldu að ef og þegar
þetta tæki gildi væri komin
efnahagsleg umgjörð sem
gerði erlendum fyrirtækjum
kleift að starfa með árangri I
Póllandi, sem myndi stuðla
að örari efnahagsþróun,
bæði tæknilega og fjárhags-
lega.“
— Viö erum meö öðrum
orðum að tala um að útlit sé
fyrir talsverðum breytingum á
öllum efnahagslegum stoð-
um þjóðfélagsins, nánast
byltingu?
„Ef þú litur á um hvað
þessar umbætur snúast þá
erum við vitaskuld að tala um
sögulegar breytingar. Það
þýðir I reynd að formúlu-sósí-
alisminn, sem þröngvaður var
upp á þessa þjóð, með ríkis-
eign á öllum framleiðslutækj-
um og einsflokkskerfi í póli-
tik, er gjaldþrota. Þetta er
áætlun um einkavæðingu,
um að virkja markaðinn og
koma á samkeppni, að reyna
að gera pólskan gjaldmiðil að
fullgildum gjaldmiðli og
koma á frjálsum gjaldeyris-
viðskiptum. Þetta er með
öðrum orðum róttæk áætlun
um markaðsvæöingu á öllum
sviðum. Það eru I rauninni
ekki kommúnistar sem boða
þessa stefnu- þetta eru má
segja traustir hægri kratar!“
SKIPASMÍDAIÐNAÐURINN í
BRENNIDEPLI
- Var á þessum ráða-