Tíminn - 07.09.1978, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 7. september 1978

Síðari grein
SIGURÐUR
GIZURARSON
um árum, var einmitt aö sam-
eina Framsóknarflokkinn Al-
þýöubandalaginu. Þaö var yfir-
lýst stefna þeirra. Einnig lét
Ólafur Ragnar sér um munn
fara a.m.k. einu sinni i Timan-
um oröin „umskapaöur sósíal-
ismi”, sem koma upp um
sósialistiskar hugmyndir hans
um draumalandið.
Þeir kumpánar hömruöu
ávallt á þvi, að Framsóknar-
flokkurinn væriflokkur „félags-
hyggju, samvinnu og jafnaðar”,
sem eruvissulega falleg orö. En
þessir sömu menn voru afar
ófélagslyndir, ósamvinnuþýðir
og miklir ójafnaöarmenn innan
Framsóknarflokksins, eins og
hatursfull árásarskrif — nafn-
laus — á SUF siðu Timans á
hendur einstökum mönnum,
þ.á.m. flokksformanninum,
bera glöggt vitni um. Þessi hóp-
ur smalaði alltaf á fundi, geröi
sér hagstæðar fundarsam-
þykktir ogsýndi þeim, sem ekki
voru sammála þeim, ofbeldis-
sinnað umburöarleysi. Satt bezt
aö segja fannst mér andrúms-
loftið á miöstjórnarfundum
Framsóknarflokksins, þegar
þessir menn óöu uppi, sjúklegt.
Pottur hugtaka-
ruglingsins
Ég tel nauðsynlegt hér að
ræða itarlega þessa tviræðni
hugtaka og rugling meö þau
innan Framsóknarflokksins, af
þvi að segja má, að flokkurinn
sé gegnsósaaf þeim óskýrleika i
hugsun, sem af þvi leiðir.
Þannig hefur dagblaðið Tim-
inn árum saman spilað með og
hrært rækilega i potti hugtaka-
ruglingsins. í dagblaðinu Tim-
anum er talað um félagshyggju-
öflin i þjóðfélaginu og félags-
hyggjuflokkana og þá átt við
Framsóknarflokkinn, Alþýðu-
flokkinn og Alþýðubandalagið.
Er þó augljóst, að sé lögð til
grundvallar túlkun Guðmundar
Inga og margra annarra hrein-
lyndra hugsjónamanna innan
flokksins, er orðið „félags-
hyggja” tákn allt annars en inn-
an Alþýðuflokksins og Alþýöu-
bandalagsins.
Alþýðuflokkurinn hefur skýrt
út i stefnuskrá sinni, hvað hann
á við með orðinu „félags-
hyggju”. 1 stefnuskránni notar
hann það yfir það, sem i stefnu-
skrá sósialdemókrata á Norður-
löndum er kallað „sosialsk ind-
stilling” eða „sósialistiskt við-
horf’. Alþýðubandalagið notar
orðið einnig i merkingunni
„sósialismi”, einsogsjá mátti á
ræðu Ragnars Arnalds á siðasta
landsfundi Alþýðubandalagsins,
þar sem hann taldi offjárfest-
inguna i skuttogurum vera
gleðilegan vott um aukna
félagshyggju i landinu.
Aðferð dagbl. Timans mætti
t.d. skýra með dæmi. Ef t.d. i
landinu væru annars vegar
bændur, sem ræktuðu epli á
trjám, og hins vegar bændur,
sem ræktuðu jarðepli, þ.e. kar-
töflur, þá er vitaskuld ljóst að
allir þessir bændur ræktuðu
„epli”. Hagsmunir og hugðar-
efni þessara tveggja hópa epla-
bænda þyrftu þó alls ekki að
farasaman. En með „rökfræði”
dagbl. Timans og ýmissa mái-
svara Framsóknarflokksins
væru þeir yfirleitt allir nefndir
„eplabændur” og talað um þá,
eins og þeir heföu algjöra sam-
stöðu. Þetta gerir Timinn og t.d.
Gylfi Kristinsson i nýlegri grein
i Timanum, þar sem hann jafn-
framt reyndi að taka Möðru-
vellingana i dýrlingatölu.
Græn félags-
hyggja eða rauð
Kalla mætti þá félagshyggju,
sem Guðmundur Ingi lýsir i
grein sinni græna, en sú félags-
hyggja, sem lýst er i upplýs-
ingabæklingnum „Fram-
sóknarflokkurinn — spurningar
og svör” er rauð félagshyggja,
jafnframt þvi sem hún er i anda
ný-frjálshyggjunnar (neo-
liberalismans). Hin græna
félagshyggja Guðmundar Inga
er i rauninni ekki stjórnmálaleg
(pólitisk). Hún er einfaldlega
lifsviðhorf hins hjálpfúsa,
félagslynda og samvinnuþýða
manns. Samsvarandi erlent orð
hennar gæti t.d. verið „socia -
bility” en ekki „socialism”.
Félagshyggjan, sem boðuð er i
„Framsóknarflokkurinn —
spurningar og svör”, er hins
vegar stjórnmálaleg i hæsta
máta, þvi að hún krefst mikilla
Uppruni
orðsins
„félags-
hyggja,,
í íslenzku máli
Augu úlfs, sem
horfir á fallegan
hreindýrahóp
Það, sem um alllangt skeið
hefur verið að gerast innan
Framsóknarflokksins, er það,
sem á erlendu máli ernefnt „in-
filtration”. Erfitt er að finna þvi
orði samsvörun á islenzku.
Stundum er það þýtt með orðinu
„undirróður”, sem segir þó ekki
hugsunina alla. Orðrétt þýðing
orðsins er i rauninni „innsiun”.
Það hafa ákveðnar hugmynd-
ir verið að siast inn i stefnuskrá
flokksins og málflutning án þess
að menn hafi gert sér grein fyrir
þvi. Þetta er veila i hugmynda-
fræði flokksins, skipulagi og
málflutningi, sem verkar eins
og skemmd i epli. Og þessa
skemmd mun Alþýðubandalag-
ið reyna að færa sér i nyt öðrum
fremur. Reyndar minnir viðhorf
alþýðubándalagsmanna gagn-
vart Framsóknarflokknum mig
á augu úlfs, sem horfir á falleg-
an hreindýrahóp. Bitinn er stór,
þar sem er öll samvinnuhreyf-
ingin og fyrirtæki hennar.
Orðið „félagshyggja” hefur
vafalitið látið vel i eyrum
margra fram sóknarm anna,
sem óiust upp við samvinnu-
starf og ungmenna félagshug-
sjón. Þeir töldu margir orðið
„félagshyggju” vera eins konar
samnefnara ungmennafélags-
og samvinnuhugsjónanna, sem
upphaflega lágu til grundvallar
starfi og stefnu Framsóknar-
flokksins. Þetta kemur skýrlega
fram i grein Guðmundar Inga
Kristjánssonar i Timanum 15.
ágústsl.: „Fáeinorð um félags-
hyggju”. Hann telur það rangan
dóm, að „félagshyggja” sé þýð-
ing á erlenda orðinu „sósial-
ismi”. Hann segir:
„Ég held, að félagshyggja sé
islenzkt orð, byggt á innlendri
reynslu og afstöðu til félags-
hreyfinga og samvinnu. Þegar
bændur mynduðu búnaðarfélög
sjálfum sér og landbúnaðinum
til framdráttar, var það vegna
félagshyggju þeirra. Gránu-
verzlunin og félagsverzlunin við
Húnaflóa voru bornar uppi af
félagshyggju landsmanna.
Sama er að segja um kaupfélög-
in, þegar þau komu til.
Ungmennafélögin eru talandi
dæmi um félagshyggju og jafn-
framt hollur og áhrifamikill
félagsmálaskóli óháður öllum
sósialisma. Ég held, að ung-
mennafélögum sé orðið munn-
tamt orðið félagshyggja og þeir
skynji það i ljósi þeirrar sam-
vinnu og samstarfs, sem á sér
staði félagsskapnum. Sú félags-
hyggja kemur siðar fram i sam-
vinnu, þar sem bændur hjálpa
hver öðrum við byggingar, hey-
skap og fjármennsku, sem
frjálsir einstaklingar og jafn-
framt i ræktunar- og húsagerð-
arsamböndum, sem eru samtök
félagsbundin til þess að útvega
tæki til jarðvinnslu og bygging-
arvinnu og sjá um rekstur
þeirra. Hefi ég þá eingöngu
nefnt dæmi á þeim sviðum, sem
ég þekki bezt, en Islenzk félags-
hyggja kemur miklu viðar
fram”.
Tvíræöni og
hugtakaruglingur
Eins oghérkemurfram i máli
Guðmundar Inga, telur hann
„félagshyggju” vera samtök —
og samvinnu frjálsra einstakl-
inga, sem af fúsum vilja veita
hver öðrum hjálparhöndán þess
að blanda reitum sinum saman.
Túlkun hans á oröinu „félags-
hyggja” er einmitt gott dæmi
þeirrar tviræðni, sem orðið hef-
ur innan Framsóknarflokksins
—- tviræðni, sem er innbyggð
veila i hugmyndafræði ftokksins
og honum hættuleg, þvi að hon-
um er nauðsynlegt að geta dreg-
ið skýr skil milli sin og t.d. Al-
þýðubandalagsins.
opinberra afskipta, fram-
kvæmda og skattheimtu.
Jón Sigurðsson ritstjóri Tim-
ans sagði i grein sinni „I minn-
ingu Croslands” 8. marz 1977:
„Hitt varðar mestu hve mikið
félagshyggjuöflin geta lært af
þessum merka hugsuði, þó að
eignarhöld og stéttaskipting,
búseta og aðrir þjóðfélagshættír
séu um margt ólikir”.
Jón sagði einnig i Timanum
18. ágúst sl.:
„Ef nú fylgir raunverulega
hugur máli af hálfu beggja
,,sigurflokkanna”,þá er það eitt
útaf fyrir sig verulegur áfangi á
leiðinni til stjórnarmyndunar.
Ef þeir eru reiðubúnir nú til
þess að horfast i augu við stað-
reyndir efnahagslifsins og sntía
bökum saman til varnar og
sóknar, þá munu allir félags-
hyggjumenn fagna slikum
sinnaskiptum þeirra”.
Helzt er á sliku orðalagi Jóns
og raunar margra annarra inn-
an Framsóknarflokksins að
skilja, að félagshyggjufólk sé
einn samstæður hópur. Félags-
hyggja Framsóknar-, Alþýðu-
flokksog Alþýðubandalags sé sú
sama, ein hugmyndafræðileg
heild. Augljóst og vitað mál er,
að félagshyggja Alþýðuflokks
og Alþýðubandalags er sósial-
ismi, en eins og Guðmundur
Ingi vekur athygli á, er félags-
hyggja það alls ekki endilega i
hugum framsóknarfólks. Það er
þvi augljóst, að með sliku orða-
lagi er Jón að rugla saman hug-
sjónum, sem eru alls ekki af
sama toga. Hann er að upphefja
félagshyggju Alþýðuflokks og
Alþýðubandalags, eins og hún
sé félagshyggja Guðmundar
Inga. Vissiiega er þetta mis-
skilningur — að visu ómeðvitað-
ur, að þvi er virðist. I krafti
hugtakaruglings er dagbl. Tim-
inn að gerast málgagn Alþýðu-
bandalagsins.
— og undirróðurinn í
Framsóknarflokknum
Þessi tviræðni og hugtaka-
ruglingur sést svart á hvitu, ef
við berum skilgreiningu Guð-
mundar Inga saman við orðalag
i hinum flausturslega samda
bæklingi „Framsóknarflokkur-
inn — spurningar og svör”. Þar
segir á bls. 15:
„Sem félagshyggjuftokkur
telur Framsóknarflokkurinn, að
samneyzlan i þjóðfélaginu eigi
að vera mikil. Einu gildir, hvort
litið er til trygginga- og mennta-
mála eða til opinberra fram-
kvæmda og róttækrar byggða-
stefnu, allt kallar þetta á skatt-
heimtu þjóðinni til heilla”.
Þessi setning verður ekki skil-
in á annan veg en þann, að
félagshyggja Framsóknar-
ftokksins sé fólgin i lagasetn-
ingu Alþingis og stjórnvalds-
ákvörðunum, eða m.ö.o. að
félagshyggja Framsóknar-
ftokksins sé hreinræktaður rikis
-sósialismi (state socialism) Ég
mun hins vegar i siðari grein
ræða um það, að Guðmundur
Ingi notar orðið „sósialismi” I
mjög þröngri merkingu greini-
lega. I Afriku er t.d. verið að
reyna að koma á sósialisma
með tilstyrk samvinnufélaga.
Orðaleikur og
aögangur að
hjörtum
framsóknarfólks
Nú er það svo, að upplýs-
ingarbæklingur sá um Fram-
sóknarftokkinn, sem nefndur
var, er ekki stefna hans sam-
þykkt á flokksþingi, heldur orð
einhvers málsvara flokksins,
sem gerir sér allt aðrar hug-
myndir um merkingu orðsins
„félagshyggja” en Guðmundur
Ingi. En þessi ummyndun á orð-
inu innan flokksins og i mál-
gögnum hans sannar, að orðið
„félagshyggja” er eins konar
brú, sem notuð hefur verið til að
sveigja yfirlýsta stefnu flokks-
ins til vinstri og gera hana
nauðalika stefnu Alþýðubanda-
lagsins. Það er orðaleikur, sem
skapar Framsóknarflokknum
samstöðu hér með Alþýöu-
bandalagi og þvi aðgang að
hjörtum framsóknarfólks.
Ætlunarverk ólafs Ragnars
Grimssonar og kumpána hans,
sem stjórnuðu SUF fyrir nokkr-