Náttúrufræðingurinn - 1996, Blaðsíða 21

Jarðhiti í hofsjökli
ARI TRAUSTI GUÐMUNDSSON
egar Hofsjökull var kannaður
með íssjá fyrir rúmum áratug kom
í ljós að hugmyndir manna um að
undir honum væri falið stórt eld-
fjall voru réttar. Helgi Björnsson jökla-
fræðingur hefur ritað um undirlög Hofs-
jökuls, m.a. í Náttúrufræðinginn (60. árg. 3.
hefti) og lýsir þar eldstöðinni. í henni er
geysistór askja en auk þess hefur hún ýinis
önnur einkenni megineldstöðva, eins og
t.d. súrt berg sem sést m.a. í Hásteinum.
Þeir eru brött jökulsker hátt í jöklinum (1.
mynd). Jarðhita er að finna í mörgum
megineldstöðvum, sbr. háhitasvæðin í
Öskju og Hengli. Unt jarðhita í Hofsjökli
hafa menn þó ekki vitað með vissu. Hvergi
sáust hans merki í mælingaferðum vegna
íssjármælinganna né heldur sxðan, í ferðum
sem farnar hafa verið m.a. á vegum Orku-
stofnunar til að fylgjast með afkomu Hofs-
jökuls. Reyndar kom lilaup fyrir nokkrum
árum í kvísl úr norðanverðum Hofsjökli
(Skálakvísl, austan við Krókfell) með
greinilegri lykt af brennisteinsvetni (Þor-
kell Guðbrandsson, Sauðárkróki, munnl.
uppl.) en mælingar á uppleystum efnum í
árvatni hafa ekki bent til jarðhita undir
Hofsjökli.
Gufuhola FINNST
Harðsnúinn hópur fjalla- og vélsleðamanna
á Akureyri hefur sótt mikið í hálcndið upp
af Eyjafirði og til stóru jöklanna inni á
Ari Trausti Guðmundsson (f. 1948) lauk cand.mag.-
prófi í jarðeðlisfræði frá Oslóarháskóla 1973 og nam
jarðfræði við Háskóla íslands 1983-1984. Hann var
kennari við Mcnntaskólann við Sund 1974-1988. Ari
Trausti hefur m.a. unnið við dagskrárgerð fyrir útvarp
og sjónvarp frá 1978 og ritað kennslubækur í stjörnu-
fræði og jarðfræði.
miðhálendinu. Hafa ferðalangarnir ekið
þvers og kruss um Hofsjökul, skoðað jökul-
sker og umhverfi jökulsins. Snemma árs
1994 óku nokkrir þessara manna fram á gat
í jöklinum, rétt austan við línu milli Nyrðri-
og Syðri-Hásteina. Þar eru efstu drög Þjórs-
árjökuls. Sagðist einum þeirra, Magnúsi V.
Arnarssyni, svo frá að þeim hafi sýnst gufa
standa upp af gatinu, sem var um 4 metrar í
þvermál. Hafði Magnús m.a. samband við
Odd Sigurðsson jarðfræðing á Orkustofn-
un, en hann hefur einmitt umsjón með
afkomuathugunum á Hofsjökli, og skýrði
honum frá fundinum. Kom helst annað af
tvennu til greina; að þarna væri jarðhiti
undir eða að loftsteinn hefði fallið á jökul-
inn nokkru áður en menn komu þarna að.
Fyrri kosturinn þótti heldur ólíklegur þar eð
ísinn var ekki siginn umhverfis gatið eins
og títt er um slíka jarðhitastrompa. Hinn
kosturinn þótti enn ólíklegri enda gatið
þröngt og djúpt og gufumyndunin umtals-
verð.
Holan KÖNNUÐ LAUSLEGA
Svo vildi til að höfundur þessa pistils ætlaði
í leiðangur á Hofsjökul með umræddum
Akureyrarhópi til að kvikmynda klifurferð
eða uppgöngu á Syðri-Hásteina fyrir sjón-
varp. Kom þá fram, meðan á undirbúningi
ferðarinnar stóð, að nokkrir úr hópnum
hefðu ekið frant á umrædda holu. Var haft
samband við Odd á Orkustofnun vegna
leiðarvals og samdist okkur svo um að leið-
angurinu myndi koma þar við og reyna að
kanna aðstæður betur.
Leiðangurinn kom að holunni 18. mars
1994. Vel gekk að finna hana en lítt sást þó
til gufu enda hvasst. Var augljóst að þarna
var um alllanga jökulsprungu að ræða, ekki
Náttúrufræðingurinn 66 (1), bls. 19-21, 1996.
19