Verklýðsblaðið - 10.11.1931, Blaðsíða 2
Hluta,skipti sjómaima
Avöxtur af starfi kratanna
Tvímælalaust munu vera skiftar skoðanir
meðal borgarastéttarinnar um gengismálið.
Eru það hagsmunamótsetningar, sem hér rek-
ast á. Annarsvegar er krafa stórútflytjenda
um lækkun krónunnar til þess á þægilegan
hátt að lækka kaup verkalýðsins og opna nýja
útflutningsmöguleika fyrir afurðir sínar, og
fella gullgildi bankaskulda sinna innanlands.
Hinsvegar krafa fj ármálaauðvaldsins brezka
og innlendra stórkaupmanna um að halda í
gengið fram í lengstu lög.
Fram að þessu hefir ríkisvaldið farið að
kröfu síðari aðiljanna og reynt að tefja fyrir
gengisfallinu. Takmörkun sú, sem það hefir
fyrirskipað um sölu erlends gjaldeyris og ekki
sízt nýju ákvæðin um innflutningshöftin, þar
sem það jafnvel fómar hagsmunum ríkissjóðs
og flýtir þar með fyrir yfirvofandi ríkisgjald-
þroti, sanna þetta greinilegast.
Samt sem áður virðast allar líkur benda til
þess að krónan lækki enn í verði.
Verkalýðinn skiftir töluvert miklu máii
hvaða mynd þessi þrón auðvaldskreppunn-
ar mun taka á sig nú næstu mánuðina, með
hliðsjón til hinna víðtæku launadeila, sem
verða nú um áramót.
Takist að halda krónunni uppi, hefir það ó-
hjákvæmilega í för með sér aukna fram-
leiðslustöðvun og vaxandi atvinnuleysi.
Verði frekari gengislækkun mun fram-
leiðslan ekki minnka að sama skapi, en launa-
kúgun sökum voldugrar vöruhækkunar leggj-
ast á verkalýðinn jafnframt því, sem smá-
sparifjáreigendur verða rændir innistæðum
sínum.
Verkalýðurinn verður að fylgjast vel með
málum þessum, svo hann verði búinn undir
það að hafa hin réttu vopn í hendi nú, þegar
hann er að leggja út í hina harðvítugu bar-
áttu fyrir lífskjörum! sínurn.
V ör ubilastöðí n
í Reykjavík.
I Alþýðublaðinu 4. nóv. læst Ól. Fr. vera að
svara grein, sem ég reit í Verkhbl. 3. þ. m.
Haxm segir þar að grein mín sé árás á
verklýðssamtökin, en það er hún alls ekki.
Hún er árás á þá skoðun, að ekkert sé hægt
að gera fyrir þann fátækasta, eins og Stauning
Bkoðanabróðir Ólafs orðar það. Og hún er vit-
anlega árás á þá menn, sem vilja nota verk-
lýðssamtökin til að uppræta fátæktina með
því að svelta þá fátækustu af sér. Og ég öf-
unda Ó. F. ekki af að skipa sér í þann hóp.
Og því næst segir hann með sinni alkunnu
frásagnarlipurð, að í grein minni sé hverri lyg-
inni hlaðið upp á aðra. Þetta er sú venjuleg-
asta varnaraðferð hjá Ólafi mínum og mexm
eru almennt hættir að taka hana alvarlega. Og
hverjar eru svo þessar lygar? Jú, hann segir
það lygi, að menn hafi verið reknir af stöð-
inni án saka. En vill Ólafur ekki skýra frá
því, fyrir hvaða sakir þeir Þorvaldur Guð-
jónsson, Magnús Ólafsson, Júlíus Jónsson
og Gísli H. Guðmundsson voru reknir. Jeg stað-
hæfi að þeir hafi verið reknir án saka.
í öðru lagi segir hann það lýgi, að þeir fá-
tækustu hafi vexið reknir af stöðinni fyrir
ógreidd stöðvargjöld. Þar kemst hann þannig
að orði, „að það eru ekki hinir fátækustu, sem
ekki borga félagsgjöldin, heldur eru það allt
eins oft menn, sem ekki vilja borga“. Þessi
kvittun væri góð fyrir okkur fátæklingana, ef
Ólafur væri tekinn til greina í þeim efnum, en
það er nú af sú tíðin, enda er þetta venju-
legt slúður hjá Ólafi ásamt mörgu fleiru. Það
er sannanlegt, að þeir fátækustu hafa verið
reknir vegna greiðslufalls, en hafi einhverjir
efnaðir slæðst með, þá hefi ég sízt sagt of
mikið, þó ég hafi ekki sagt um ástæðurnar
fyrir þeirra burtrekstri. ,
Eftirfarandi kafli úr fymefndu bréfi er
bezta sönnunin fyrir þessu.
„Nú hefir verið samþykkt að fresta burt-
rekstri skuldugra meðlima til 20. september
næstkomandi, svo mönnum gefizt kostur á að
Á verklýðsráðstefnuxxni síðastl. haust var
meðal annars eitt af deiluatriðum milli krat-
anna og kommúnistanna það, hvort barizt
skyldi á móti hlutaskiptum sjómanna eða ekki.
Átökin um þetta urðu hörð. Kratarnir, með Ói-
af Friðriksson og Sigurjón Ólafsson í brjósti
fylkingar vörðu hlutaskiptin eins og þau nú
tíðkast hjá atvinnurekendum; og hélt Ólafur
Friðriksson því fram sem höfuðröksemdum, að
sjómenn fengju aldrei svo hátt mánaðarkaup,
að hluturinn yrði ekki hærri. Að sjómennimir
með hlutaskiptunum kæmist þannig í náin
kynni af útgerðinni, og yrðu því miklu hæfaxi
að stjórna henni, þegar þeir væru búnir að
taka útgerðina í sínar hendur. Aftur héldu
kommúnistar því fram, að sjómaðurinn mætti
ekki byggja afkomu sína á verðfalli saltfisks
og síldar, sem óhjákvæmilega myndi verða á
næstunni vegna kreppunnar, sem fyrir dyrum
stæði, en hún sagði Ól. Fr. væri engin nema í
heilabúi Brynjólfs Bjamasonar. Það sem þyrfti
að gera væri að selja bara saltfiskinn. Til þess
að vinna að sölu fiskjarins komu kratamir því
til leiðar, að Morten Ottesen var sendur til út-
landa að selja fiskixm til Rússlands og Ólafur
Friðriksson spurði Jóhannes á Borg um saltfisk
úti í Rússlandi. Morten Ottesen er fyrir mörg-
um mánuðum komirrn til baka. Um saltfisk-
sölu hans er almenningi ókunnugt.
Um mánaðamótin okt.—nóv. síðastl. ár sögðu
sjómenn á línubátum upp samningi við út-
gerðarmenn. Nefnd manna úr sjómannafélög-
um Reykjavíkur og Hafnarfjarðar í samein-
ingu undirbjuggu málið, og komust allir sem
einn að þeirri niðurstöðu, að hlutar eða „pró-
senta“ væri sjómanninum hin óhagstæðasta
ráðning, sölcum þess verðfalls á fiski og síld,
sem framundan væri, og lagði nefndin til að
kjörin væru lágt mánaðarkaup og „premía“
af skippundi á þorskveiðum. En á síldveiðinni,
einnig mánaðarkaup og stighækkandi premíu
af tunnu og máli eftir aflamagni. — Tillögur
þessar komu fyrir félagsfund sjómanna í
Reykjavík. Stjórn félagsins, Sigurjón og Ólaf-
ur Friðriksson, mótmæltu þessu þá þegar en
félagið samþykkti þær samt. Hér voru sömu
mennirnir að sama verki og á ráðstefnunni. Að
velta verðfalli á fiski og síld yfir á bak þeirra
manna, sem kosið höfðu þá til að vera út-
verðir félagsskaparins í baráttunni fyrir betri
lífskjörum.
Auk þessara manna átti auðvaldið þarfan
þjón í fórum sínum.
Þegar tillögur nefndarinnar komu fyrir fé-
lagsfund í Hafnarfirði, reis upp maður, sem
um skeið hafði verið í trúnaðarstöðu sjómanna
þar, — réðist á tillögumar og hvatti fundinn
til að fella þær. Það tókst. Þessi maður ætlaði
ekki að stunda sjómennsku á komanda ári;
hans beið annað starf. Það var forstjórastaða
„Áfengisverzlunar ríkisins,“ í Hafnarfirði. Sjó-
menn þar í Hafnarfirði munu á sínum tíma
þakka manninum fyrir „vel unnið starf“.
Afleiðingar verðfallsins komu sjómönnun-
um fyrst alverlega í koll með síldveiðinni. Sem
afleiðing samninganna hlaut það að hafa í
för með sér lækkandi tekjur þeirra. Það var
fyrirsjáanlegt öllum, sem eitthvað fylgjast
með viðburðum heimsins.
Þegar í byrjun síldarvertíðarinnar í sumar
var verð á bræðslusíld komið ofan í 3 kr. mál-
sjá sig um og greiði skuldir sínar við stöð-
ina. Eftir þann tíma verða allir skuldugir með-
limir reknir af stöðinni, og skuldir þeirra inn-
heimtar með lögsókn“.
Dálagleg aðferð eftir að stöðin hefir van-
rækt þá skyldu sína að skipta vinnunni milli
meðlimanna að svifta þá útilokuðu rétti til að
vinna með Dagsbrúnarmönnum og taka með
lögsókn af þeim, ef þeir kynnu að eiga ein-
hvern hlut í bifreið sinni. Þá eru samtökin
farin að virka dálitið öfugt við það sem við,
ið. Um saltsíldarverðið vissi enginn neitt.
Tvær síldarverksmiðjur norðanlands eru lokað-
ar enn. Síldveiðin varð meiri en nokkur dæmi
eru til hér á landi. Síldveiðiskipin lágu. í blíð-
viðrinu dag eftir dag rennihlaðin við verk-
smiðjurnar á Siglufirði og Eyjafirði. Verðið
féll enn á ný á bræðslusíldinni. Þannig gekk
þar til snemma í september að hætt var veið-
inni. Aldrei hafði sjómaðurinn stritað annað
eins og í sumar. Aldrei hefir annar eins matar-
forði fluttst að landi á jafn skömmum tíma og
í sumar.
Sökum þess að gera má ráð fyrir að sjó-
mönnum sé ekki með öllu kunn afstaða þeirra
fulltrúa, sem þeir sendu á ráðstefnuna — og
hvernig þeir fóru með umboð sjómannastéttar-
innar þar, skulu hér birt nöfn þeirra sem með
og móti hlutaskiftunum voru. Ráðstefnuna
sátu alls 18 sjómannafulltrúar.
Á fundi ráðstefnunnar 21. nóv. (1930) var
borin undir atkvæði svohljóðandi tillaga frá
Gunnari Jóhannssyni, Jóni Rafnssyni, Her-
manni Einarssyni og Einari Olgeirssyni:
„Barist skal gegn allri ákvæðisvinnu og hlut
af framleiðslu eins og nú tíðkast um sjómenn.
Skal unnið af fremsta megni að hækka fasta-
kaup sjómanna og stefnt að því að öll vinnu-
laun verði fastakaup“. (Þingt. Alþýðusam-
bandsins, bls. 12).
Um tillöguna var haft nafnakall og sögðu
þessir sjómannafulltrúar já: Björn Bl. Jóns-
son (Sjóm.fél. Reykjavíkur), Rósenkranz A.
ívarsson (Sjóm.fél. Rvíkur), Ingólfur Jónsson
(Sjóm.fél. Isafj.), Sigurður Fanndal (Sjóm.fél.
Siglufj.), Guðm. Einarsson (Mótoristafélag
Siglufj.), Jón Rafnsson (Sjóm.fél. Vestm.),
Guðjón Benediktsson (Sjóm.fél. Vestm.), Þor-
steinn Pétursson (Sjóm.fél. Vestm.).
Nei: Guðm. Einarsson (Sjóm.fél. Rvíkur),
Jóhann Sigmundsson (Sjóm.fél. Rvíkur), Jón
Guðlaugsson (Sjóm.fél. Rvíkur), Ólafur Frið-
riksson (varaform. Sjóm.fél. Rvíkur), Sigurður
Sæmundsson (Sjóm.fél. Rvíkur), Sigurður Ól-
afsson (gjaldkeri Sjóm.fél. Rvíkur), Sigurjón
Á. Ólafsson (form. Sjóm.fél. Rvíkur), Jens
Pálsson (form. Sjóm.fél. Hafnarfj.). Jón
Guðnason og Jón A. Pétursson, báðir frá Sjó-
mannafél. Rvíkur, greiddu ekki atkvæði. Auk
þessara manna má telja að nokkru leyti Svein-
bjöim Oddsson frá Akranesi, sem einnig sagði
nei.
Það sem einkennir mest alla þessa meðhalds-
menn hlutaskiftanna, er það, að enginn þeirra
að undanteknum einum manni (J. P.), er starf-
andi maður í sjómennsku, og flestir ekki um
áraraðir svo mikið sem dýft hendi sinni í salt-
an sjó; en sitja við fastlaunuð störf á landi
og ekki öll svo tiltakanlega mögur.
Alls greiddu tillögunni já-atkvæði 26 en 39
nei. Voru það eingöngu kratarnir, sem henni
íylgdu svo fast. Allsherjar atkvæðagreiðsla
var og við höfð og sögðu já 1853 og 719 gest-
ir. Nei: 3349. Engir gestir. Teningunum var
kastað. Hlutaskiftin urðu ofan á. Kratisminn
var sterkari en kommúnisminn.
Næsta grein verður um hver áhrif hluta-
skifti þessi, sem kratarnir komu í gegn á ráð-
stefnunni og í sjómannafélögunum, hafa haft
á sjómannakjörin við síldveiðamar í sumar.
Sjómaður.
sem voru með í stofnun stöðvarinnar, ætluð-
umst til í upphafi.
Það sem þú, Ó.Fr., talar um Einar Olgeirsson
í grein þinni kemur ekkert þessu máli við og
hirði ég því ekkert um að svara því. Verka-
menn þekkja orðið þær baráttuaðferðir, sem
þú notar, þegar einhver dirfist að taka til at-
hugunar störf þín í „þarfir“ alþýðunnar. Og
verkamenn skilja það orðið vel, að Einar 01-
geirsson stendur ómeiddur af árásum- þínum
á hann, en þú ekki. Bílstjóri.