Lögmannablaðið - 01.10.2009, Blaðsíða 26

26 < LÖGMANNABLAÐIÐ 3 / 2009
Reynslan af sáttamiðlun
í einkamálum
Helgi I. Jónsson, dómstjóri Héraðsdóms Reykjavíkur
Sáttamiðlun fyrir dómi byggist á þeirri
grundvallarreglu að málsaðilar undir-
gangast sáttameðferðina af fúsum og
frjálsum vilja. Við sáttaumleitun kemur
sáttamiðlari fram sem hlutlaus þriðji
maður. Hann er ekki sérstakur ráðgjafi
aðila heldur leitast hann við að hjálpa
þeim við að finna leiðir til ráða málið til
lykta. Sáttamiðlarinn kemur málum
þannig fyrir að ábyrgðin hvílir á aðil-
unum sjálfum við að leita leiða til
lausnar deilu sem þeir eru sáttir við.
Takist sættir ekki fer málið í aðalmeðferð
og hættir þá sáttamiðlarinn afskiptum af
málinu og annar dómari tekur við því.
Sáttamiðlarinn er bundinn þagnar-
skyldu varðandi það sem hann hefur
komist að við meðferð málsins.
Sátt og samlyndi
Sættir með þessari aðferð má reyna í
öllum málaflokkum. Sumir málaflokkar
hafa þó reynst falla sérstaklega vel að
þessu fyrirkomulagi, svo sem mál þar
sem aðilarnir hafa hagsmuni af því að
hafa samskipti sín í milli í framtíðinni,
svo sem forsjármál, deilur milli ná-
granna, mál milli verksala og verktaka
og föst verslunarviðskipti. Mikilvægt er
að hafa í huga að það eru heildar-
hagsmunir sem skipta öllu máli og mál
því oft leyst í víðara samhengi en hinn
beinharði réttarágreiningur tekur til. Oft
liggur í augum uppi að það eru sam-
eiginlegir hagsmunir aðilanna að ná
niðurstöðu í sátt og samlyndi með tilliti
til þess að þeir þurfa að hafa samskipti
sín á milli í framtíðinni. Sjálfgefið er að
aðilar verða sjálfir að óska þessarar
meðferðar og jafnframt að það sé
sameiginlegur vilji þeirra að ná sáttum.
Kostir sáttamiðlunar
Telja verður að þessi málsmeðferð sé
fljótvirkari, ódýrari og vinsamlegri en
hefðbundin dómstólameðferð og án
vafa í góðu samræmi við þá sam-
félagsþróun að aðilarnir vilji hafa aukin
áhrif á meðferð þeirrar deilu sem þeir
standa en um er að ræða við hefð-
bundna málsmeðferð.
Tilkynning dómstólaráðs
Þann 23. apríl 2007 gekk í gildi
tilkynning dómstólaráðs nr. 2/2007 um
sáttamiðlun fyrir dómi í einkamálum.
Samkvæmt tilkynningunni getur
héraðsdómari ákveðið að fram fari
sáttamiðlun í samræmi við reglur
tilkynningarinnar og við ákvörðun um
hvort þessi leið verði farin skal litið til
afstöðu málsaðila til sáttamiðlunar og
þess hversu líklegt sé að sættir takist.
Sáttamiðlari leitast við að draga fram þá
hagsmuni aðila sem leitt geta til þess að
máli verði lokið með sátt. Þá getur hann,
ef sérstaklega stendur á, sett fram tillögu
að niðurstöðu í máli og bent á atriði í
málstað aðila sem máli geta skipt.
Jafnframt skal litið til fyrri sátta umleitana
í málinu og aðstöðu aðila að öðru leyti.
Sáttafundir skulu haldnir utan dómsala
og fyrir luktum dyrum. Einungis þeir
héraðsdómarar sem lokið hafa nám-
skeiði í sáttamiðlun leita sátta sem
sáttamiðlarar. Langflestir héraðs-
dómarar hafa lokið ofangreindu
námskeiði sem hefur verið haldið tvisvar
að tilhlutan dómstólaráðs. Tveir norskir
dómarar hafa verið fengnir til að kenna
á námskeiðunum og eru dómarar
almennt sammála um að vel hafi þar til
tekist.
Góð reynsla en málafjöldi lítill
Komið var upp í Héraðsdómi Reykja-
vikur sérstöku herbergi til sáttaum-
leitana um mitt ár 2008. Dómarar við
dómstólinn eru vel meðvitaðir um þetta
úrræði og hafa nokkrir þeirra reynt þetta
fyrirkomulag oftar en einu sinni, en
aðrir aldrei. Ekki liggur fyrir tölfræðileg
úttekt um fjölda mála, sem farið hafa í
þennan farveg frá því áðurnefnd
tilkynning öðlaðist gildi, en nærri lætur
að þau séu í kringum 20 og jafnframt að
um 75% þeirra hafi verið lokið með sátt.
Þrátt fyrir góða reynslu af þessu úrræði
verður að telja málafjöldann lítinn. Ekki
skal fullyrt hverju er um að kenna, en
dómarar hafa haft á orði að lögmenn
séu margir hverjir lítt eða ekki með-
vitaðir um þennan málsmeð ferðar-
möguleika. Sé sú raunin ber nauðsyn til
þess að bæta þar úr.
Umfjöllun