Tíminn - 25.09.1948, Blaðsíða 4

A
TÍMINN, laugardaginn 25. sept. 1948.
301. blað
Hsr ríkisstjórni
ekkert að gera?
'ukki er ég að krefja lands-
r c ornina aðgerða með þess-
o.i'i xyrirsögn. En ef minnst er
: siðustu fregnir af Græn-
l inai, er þetta venjulegasta
vwkvæðið:
Etlar ríkisstjórnin ekkert
a« gera?
Jtvarpið hrópar um land
í-ut, og Alþýðublaðið ritar
jnetí hálfsíðu-fyrirsögn:
,Stórkostlegt magn af blýi
fundiff í jörffu á Grænlandi.“
, i’aliff, aff Grænland muni
verffa mesta blýfrainleiffslu-
iand í heiminum.“
Þetta „stórkostlega magn
áí' blýi hefir fundizt viff
King Oscars Bay á Austur-
Grænlandi. Er taliff, aff það
sé svo mikiff og auffvelt aff
vinna þaff, aff þaff verffi á
næstunni hægt að framleiffa
meira blý, en nokkurt land
Hefir danska stjórnin gefið
út opinbera tilkynningu um
fund þessarar námu. „Áætlaff
er, aff þaff blý, sem fundizt
hefir, muni nema um 1 milj-
ón smálesta, en það samsvar-
ar um ársframleiðslu af blýi
í heiminum undanfarið“
(Alþbl. 17/9’48).
í skeyti til Morgunblaðsins
18. sept. er talið, að verðmæti
þessa blýs „nemi um 500
miljónum (danskra) króna“
eða fimmfalda þá upphæð,
sem Danmörk fékk fyrir vest-
ur indísku eyjarnar okkar,
sem hún seldi í heimildarleysi
1916.
„Námurnar eru mjög að-
gengilegar við ströndina.
Lauge Koch býst viff aff
finna fleiri málma í jörffu í
Grænlandi. Pundur þessara
náma er talinn merkilegasti
fundur í Grænlandi síöan
kryolitnámurnar fundust á
öldinni sem leið.“ (Morgun-
blaðið 18/9’48). Fjörður Ósk-
ars konungs, er á ca. 7iy2
nbr. næsti stórfjörður fyrir
norðan Öllumlengri (Scor-
lesby-sund). Er Óskarsfjörð-
ur þó frekar sund en fjörður,
en Öllumlengri er lengsti
fjörður Grænlands eins og
nafnið segir til um og grein-
ist h'ann í marga firði er inn-
ar dregur, svo sem segir í
Krókanefssögu. Ein miljón
tonna af blýi, 500 miljón
króna virði, (sem sjálfsagt er
langsamlega of lágt reiknað),
er aðeins forsmekkur af stór-
kostlegi’i námu-auðlegð, sem
á eftir að finnast i Græn-
landsbyggðum, er svo voru
nefndar í fornöld, en það
er austurströnd Grænlands
frá 70° nbxv og norður úr.
„Þaff var tilkynnt hér í
Kaupmannahöfn í dag, aff
danskir vísindamenn hefffu
nýlega fundiff dálítiff af úran
íum í Grænlandi" (Morgunbl.
17/9’48), en útvarpið mun
hafa verið búið að flytja
fréttina áður. Það var löngu
talið víst, að úraníum mundi
vera til á Grænlandi. Þar
sem Grænland er þrisvar
sinnurn stærra en öll Norður-
lönd með Finnlandi, væri
hugsanlegt, að allt úraníum-
ið væri ekki fundið þar enn?!
JSteinoIía finnst á Grænlandí.
„Danska jafnaðarmanna-
blaðiff (stjórnarblaffiff) segir
Eííir dr. I
frá því, að steinolía sé í
jörffu á Grænlandi á svæffi,
sem er á stærð viff Sjáland."
(F. Ú. 15/9’47).
Olíusyæði þaö, sem um er
aö ræða, er á Eisunesi, milli
Bjarnareyjarsunds og Uman-
ak-fjarðar. Leðju-gosstöður
sögðu til steinolíunnar þarna.
Við hreinsun steinolíurnar
fæst bensín, smurningsolía,
og svo mörgum hundruðum
skiptir af ýmislegum efnum.
í Bandaríkjunum eru þessi
efnj undirstaða stórfellds
efnaiðnaðar. Eisunes er eitt
af hinum auðugu námusvæð-
um Grænlands, fullt af ágæt-
um kolum og járnlögum..
Um 1 til 2 mánuði í fyrra
sumar og nú í sumar, hefir
verið reynd vísindaleg málm-
leit á Grænlandi. Um árang-
ur þeirrar leitar er öllu hald-
ið leyndu nema því, sem
stjórninni í Kaupmannahöfn
finnst æskilegt, að allir fái að
vita. Sennilega hefir fleira
fundizt en það, sem var, eða
þótti full rannsakað eða
heppilegt að birta. Meira að
segja hefir aðeins sáralítill
hluti Grænlands fengið þá
jarðfræðilegu rannsókn, sem
er skilyrði fyrir því, að vís-
indaleg málmleit geti hafizt.
Og hin vísindalega, málmleit
sjálf er varla hafin enn.
Áður en vísindaleg málmleit
kom til sögunnar, var Græn-
land þriðja land í heimi, þar
sem flestir málmar og verð-
mæt steinefni höfðu fundizt.
Það þarf t. d. ekki vísinda-
lega málmleit til að sjá heil
fjöll og eyjar úr marmara,
ágætum og ýmislega litum.
Getur marmari verið efni til
ýmislegs og merkilegs iðnað-
ar, auk þess sem hann getur
verið útflutningsvara sem
efni. Á Grænlandi austan og
vestan eru svo stórkostleg og
góð kolalög, allt upp í 3 metra
þykkt, að Grænland er senni-
lega eitt af mestu kolalönd-
um í heimi. Nálægustu kola-
lög þess við ísland eru við
Hamlet-fjörð, er gengur í
norður frá mynni Öllum-
lengri, eins og sagt er í Króka
nefssögu. Fjarlægðin frá Kol-
beinsey þangað er 30 danskar
mílur (dægursigling forn) í
norður. Kolalögin liggja
þarna opin vestan við fjörð-
inn og" í hlíð dalsins norður
af firðinum, og eru þau þar
jafnaðgengileg til töku og
grjótið sjálft. Kolin á Austur-
Grænlandi eru sams konar og
á Svalbarði, og liggja þau lög
vestur Norðurströnd Græn-
lands og yfir á eyjarnar norð-
an við Kanada. Kolasvæðið á
Vestur-Grænlandi er á Króks
fjarðarheiði, Eisunesi og
Bjarney og víðar. Þau kol eru
úr pálmaskógum og mjög feit
og vel fallin til að bræða þau.
Við bræðsluna fæst bensín,
olía og yfir þúsund margvís-
leg efni önnur. Þessi efni voru
á Þýzkalandi fyrir stríð und-
irstaða hins ágæta og víð-
fræga efna- og meðala-iðn-
aðar Þjóðverja. Fyrir stríð
vildu samtök á Bretlandi, er
réðu yfir 100 miljónum lcróna
fá leyfi til að bræða kol á
Vestur-Grænlandi, en fengu
ekki.
(í!8 DlfiaSO!!.
Þessi kol eru nú brotin lítils
háttar með ófullkomnum
vélakosti á einum stað til
allra þarfa á Grænlandi og
handa skipum, er sigla við
Grænland og frá Grænlandi,
og jafnvel stundum að meira
eða minna leyti leiðina til
Grænlands aftur.
Notagildi vestur-græn-
lenzkra kola, er tekin voru úr
Grænlandsfarinu ,Godthaab’
1919, og landsstjórnin lét
rannsóknarstofu íslands
rannsaka, reyndust að nota-
gildi ca. 5.400 hitaeiningar.
Um gæði kolanna sagði Rann
sóknarstofan: „Kolin brenna
fremur ört, ef þau hafa nægi-
legt loftaðstreymi, og eru ekkj
daunill, enda er örlítið um
brennistein í þeim. Fyrst í
stað brenna kolin með löng-
um loga, en hann slokknar
brátt, og úr því brenna þau
logalítið. Askan er miklu létt-
ari í sér en venjuleg steinkola
aska. Yfirleitt virðast kolin
ágætis eldsneyti, og eru áreið
anlega eins góð og skotzk kol.
(Grænland á Krossgötum, bls
60). Um gæði kolanna úr
námu, er eitt sinn var brotin
á Eisunesi, sagöi H. B. Kreno-
hel skrifstofustjóri í ritgerð
um námugröft á Grænlandi:
„Gæði kolanna eru hér um
bil hin sömu og venjulegra
Newcastel-kola. Hitagildi
þeirra er ca. 6.400 hitaeining-
ar, og askan er sáralítil"
(Danske Atlander-havsöer,
bls. 528).
í Grænlandsóbyggðum (á
austurströndinni) finnast ef-
laust ríkar járnnámur. í sam-
bandj við kolalögin á Vestur-
Grænlandi eru lög af rauðum
járnsteini. Járninnihald hans
er ekki mjög hátt (mig minn-
ir 48%). í mjög gömlu basalti
á þessum slóðum er og mikið
járn, og í því eru stórir klump
ar af hreinu járni, er síazt
hafa frá grjótinu, er hraunið
rann. Síldveiðimenn myndu
segja, að það væri járnlegt
þarna.
Auðæfi þau, sem geymd eru
í kolalögum Grænlands og
olíu, eru ómælanleg og ómet-
anleg til fjár. Svo mikil eru
þau auðæfi og svo lífsvarð-
andi eru þau. Orkulindir
heimsins ganga óðfluga til
þurrðar, svo þau lönd, sem
ekki eiga sjálf olíu og kol, er
þar að kemur, verða illa
stödd.
Þið munuð segja, að þá
komi atómorkan — já, og
Grænland á nóg af henni. En
atómorkan verður líklega
aldrei nothæf nema í geysi-
stórum aflstöðvum, þaðan
sem leiða má aflið um stór
lönd með mörgum stórum
borgum og verksmiðjum. Og
hvar er vissa fyrir því, að at-
ómorkan verðj ódýrt afl í ná-
lægri framtíð? Af úraníum er
sáralítiö til í heiminum og
ekki er það gefið núna!
Meðal hinna mörgu dýru
málma og efna, er fundizt
hafa á Grænlandi, er gull og
silfur og dýrir steinar. Séra
ívar Bárðarson Grænlending
ur, ráðsmaöur á biskupssetr-
inu í Görðum, segir um 1360,
að á Grænlandi sé gnógt af
silfurmálmi. Auövitað sagði
(Framhald á 7. síðu)
Kyksuga er gott verkfæri og þaö
er lika nefnt góðu nafni. Ryksuga
er myndað eins og blóðsuga. sem
er gott og gamalt orö, og heyrt hef
ég líka gamalt fólk nefna lömb,
sem ganga undir ám, — dilka. —
mjólkursugur til aögreiningar frá
hagfæringunum, sem veröa aö lifa
mjó’kurlausir eítir fráfreruna eða
uröu aö gera.
En í sambandi við ryksugurnar
heíir myndast í sumra munni sögn-
in aö ryksuga og nú sá ég hana á
prenti um daginn. Ég hef að sjálf-
sögðu hvorki menntun né vald til
aö fordæma þó orömyndun og skal
ekki gera, en mér finnst nú samt,
aö vel mættist notast við hinar
gömlu og góöu myndir sjúga eöa
soga. Og satt að segja hálf kvíöi
ég fyrir því, þegar farið veröur að
segja, aö lömbin séu aö suga mœö-
ur sínar. Ég er hræddur um aö
mér finnist það óviðíelldið fyrst í
stað, en þaö venst sjálfsagt.
Lauga litla hefir sent baðstofu-
hjalinu lítið bréf um verðlagsmál
og reikningslist í tilefni af því, sem
hún hefir lesið i Þjóðviljanum. Það
er svona:
„Ég sá í Þjóðviljanum um daginn
að hann var með smáskæting í
ykkur við Timann, af því Tíminn
hafði sagt að verðfall peninganna
undanfarið væri í mörgum tilfell-
um orðið tífalt meira en þó að
gengi félli nú um 20—30%, eða svo
tókst mér eftir. Þjóöviljamönnum
reiknaöist þá, að þetta gæti ekki
verið rétt, nema með því móti, aö
maöur sem átt hefði eina krónu
skuldaði nú tvær. Þetta er vitan-
lega alveg rétt reiknað hjá þeim í
Þjóðviljanum, en það er bara sett
vitlaust upp, svo að það verður
tóm endijeysa. Þeir átta sig ekki á
því. að ef veröbólgan hefir rýrt
gi’.di peninga um níu tíundu hluta
er ekki eftir nema 107o af uppliaf-
legu gengi. 20—30% verðfall frá
þvi er því ekki nema 2—3% prósent
af upphaflegu gildi peninganna.
Þaö er nú svona með reikninginn
að þaö þarf að taka Irlutina í réttri
röð, og það er alls ekki sama af
hvaöa fjárhæð hundraðshlutinn
er reiknaður, þó að 20% séu alltaf
20%.
Eftir að hafa séð þennan reikn-
ing þeirra í Þjóðviljanum fer ég að
trúa skrítlunni finnsku um Rúss-
nesku yfirvöldin, sem áttu að skipta
28 smálestum milli 7 borgarhverfa,
og reiknaðist að kremu 13 i hlut.
Þetta sannprófuðu þeir á skrifstof-
unni með samlagningu, margföld-
un og deilingu. Við samlagninguna
skrifuðu þeir 13 í 7 línur og töldu
svo sarnan, fyrst upp aftari dálk-
inn og svo áfram niður þann fremri,
og það kom út 28. Þegar þeir marg-
földuðu skrifuðu þeir fyrst 21, sem
var 7 sinnum 3, og svo skrifuðu
þeir seinna margfeldið í línuna
fyrir neðan og létu standast á að
aftan. Auðvitað var þetta 28. í deil
ingunni sögðu þeir fyrst, að 7 í 8
væri einu sinni og einn gengi af,
og svo færðu þeir 2 niður og deildu
í þá töl> og þar fengu þeir 13 út.
Nú getið þið sett þetta upp sjálf,
svo að þið sjáið betur hvernig að-
ferðirnar eru.
Og hvort sem þið trúið því eða
ekki, að þetta hefði getað átt sér
stað í Rússlandi, veit ég nú, að það
hefði getað skeð á horni Klappar-
stígs og Skólavörðustígs.“
Já. Það er ekki sama hvernig
farið er með þessar tölur og hefir
fyrr verið flaskað á því. Og þó að
tölurnar Ijúgi ekki er hægt að ljúga
með þe^n, bæði að sjálfum sér og
öðrum.
Starkaður gamli.
iiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinm
auglýsing)
um Ijósaútbúnað bifreiða
Ákveðið hefir vcrið að láta fram fara athugun á j
C
ljósaútbúnaði allra bifreiöa í lögsagnarumdæmi Reykja i
vikur til þess að staðreyna, hvort ljósin séu rétt stillt, :
þannig að þau blindi eigi vegfarendur, sem á móti j
i
koma.
i
Ilafa öll bifreiðaverkstæði bæjarins fengið tæki i
i
til þess að mæla hæðar og hliðarstillingu bifreiðaljósa j
í
og mun það taka að sér aö færa ljósin í rétt horf, eftir I
því sem þörf krefur.
Ber öllum bifreiðaeigendum að láta athuga ljósa- Í
stillingu bifreiða sinna samkvæmt framansögðu hið |
allra fyrsta.
Lögreglustjórinn í Reykjavík, 23. sept. 1948
Sigurjón Sigurðsson
miiiiiuiiiiiimsiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiuiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiMuaiiuiiuv
titxttr.ittttiitittxxtitttxixxtttittttXKixuttttxtttttxxxxtuttiutiuimitu
n
Itláltieí'ka
i♦
í sýningasal Ásmundar Sveinssonar, Freyjugötu 41,
Ú er opin daglega frá kl. 12—22.00. |
♦♦ tí
H H
liittttttttittttiiitittttiiiittiiittiittttiitttittttttttttttitttttttittttttiiititttittttttttttttt