Tíminn - 15.09.1950, Blaðsíða 3

202. blað.
TÍMINN, föstudagfnn 15. september 1950.
3.
KRISTINN GUÐLAUGSSON,
Kristinn Guðla ugsson á
Núpi er látinn. Hann lézt á
sjúkrahúsi í Reykjavík 4. þ.
m. eftir uppskurð, tæplega
82 ára að aldri.
Þessa mæta og merka
manns, verður hér lítillega
minnst, en slíkum manni
verður ekki að verðugu skil
gerð í blaðagrein.
Ég mun aðallega minnast
þess þáttar í æfi þessa fjöl-
hæfa og athafnaríka manns,
er við kemur starfi hans í fé-
lagsmálum sveitar og héraðs.
Kristinn Guðlaugsson er
fæddur 13. 11. 1868 á Þremi í
Garðsárdal í Eyjafirði. For-
eldrar hans voru: Guðlaug-
ur Jóhannesson, bóndi þar og
kona hans Guðný Jónasdótt-
ir, bónda á Veturliðastöðum
í Fnjóskadal. Voru foreldrar
hans systkinabörn, frá Reykj
um í Fnjóskadal af Reykja-
ætt svokallaðri.
Hafa foreldrar hans vafa-
laust verið merkis- og dugn-
aðarhjón, sbr. skrif hans í
NÚPI í DÝRAFIRÐI
í það stórvirki, að kaupa höf-
uðbólið Núp í Dýrafirði, að
áeggjan Kristjáns Oddsson-
ar, bónda þar og eiganda
jarðarinnar. Mun hann hafa
treyst Kristni bezt til aö taka
jörðina. Kristinn var þá fá-
tækur af fémunum til slíks
stórræðis, varð hann þó að
bæta því ofaná, að byggja
upp bæinn á fyrstu búskapar-
árum sínum. Reisti hann þá
timburhús á nýjum grunni,
er stóð búskapartíð hans alla,
þar til hann reisti steinhús
með tveim íbúðum, ásamt
sonum sínum.Hauk og Valdi-
mar, er þeir tóku við búi
1937.
Eins og sjá má, átti hinn
ungi bóndi ærið verk að
vinna: kaupa stóra jörð, I
byggja upp á henni og korna
upp stórum barnahópi. Mundi
það hverjum meðaimanni, og
bókunum: „Þegar ungur égjþó í gildara lagi væri, ærið
•var“ og „Móðir mín“ og víð-
ar. Jörðin var fremur erfið
afdalajörð, er lá undir ágangi
búfjár úr afréttinni og hef-
ir lífsbaráttan þar eigi verið
auðveld, en góður skóli þeim,
er þar ólust upp.
Kristinn dvaldi i foreldra-
húsum til 18 ára aldurs, en þá
lézt faðir hans. Móður sína
hafði hann misst nokkru fyrr.
Var hann síðan eitt ár
vinnumaður, en næsta vetur
lærði hann hraðskyttuvefn-
að, og var næstu ár lausa-
maður, en vann að vefnaði
á vetrum.
Árið 1890 fer hann í búnað-
arskólann á Hólum og lauk
þar námi 1892. Var hann nem
andi Hermanns Jónassonar,
skólastjóra, hins merka
manns, og hefir hann vafa-
laust haft mikil og góð áhrif
:á þennan vel gefna nemanda
sinn.
Sama ár 1892, réðst Krist-
Inn vestur í Dýrafjörð sem
búfræðingur til Búnaðarfé-
æfistarf, þó ekki kæmi ann-
að til.
En Kristinn á Núpi átti
mörg spor um æfina utan
Núps í annarra þarfir og
þjónustu og til að sinna hugð
arefnum sínum.
Mundi það fróðlegt og til
drjúgs skilningsauka á hon-
um og hvílíku feikna starfi
slíkir menn afkasta, ef vinnu
stundir utan heimilis í ann-
arra þarfir, en búsins, væru
taldar, svo og þær, sem unn-
ar eru heima að annarra mál
efnum.
Á þeim tímum þekktist það
ekki, að alheimta daglaun að
kvöldi, enda flest þessi störf
unnin sem ólaunuð þjónusta
við samfélagið, og væri að
vísu fróðlegt að fá metið
slikt til verðs, þó að slikt mat
sé hégómi- hjá þeim ávöxt-
um, er slík æfiönn gefur öðr-
um, og grundvallast fyrst og
fremst á því, að af gnægð
hjartans sé gefið í fullri ó-
eigingirni, og af brennandi
lags Mýfahrepps, er þá var hugsjónaeldi framborið.
-4 ára gamalt. j jjér á eftir verður nú vik-
Var það mikil gæfa sveit ið að nokkrum þáttum í hinni
•og héraði, er seint mun full- margþættu félagsmálastarf-
þökkuð, því .að þessi vistferli semi Kristins á Núpi.
•voru héraðinu til frambúðar, j
því að í þessari sveit lágu Búnaðarfélagsfor-
æfisporin úr því óslitið, að maöurinn.
undanskildu vori og sumri strax á fyrsta ári dvalar
1894, er hann vann að jarða- sinnar í Mýrahreppi gengur
bótum í Viðey, Engey, Reykja hann í Búnaðarfélag Mýra-
vík og Seltjarnarnesi, og var hrepps (11. marz 1895) og er
1 kaupavinnu austur í Þing-
eyjarsýslu um sumarið. Haust
ið 1894 29. okt. kvæntist hann
Hakel Jónasdóttur, smiðs
Jónassonar frá Ásgeirsbrekku
i Skagafirði. Voru þau jafn-
aldrar. Rakel hafði gengið á
kvennaskólann á Laugalandi,
en starfaði sem skólaþjón-
usta á Hólum, er Kristinn
■dvaldi þar.
Rakel var hin mætasta
kona og Kristins hægri hönd
og ágætur lífsförunautur.
Hún lézt vorið 1948.
Börn þeirra eru: Sigtrygg-
ur, nú bóndi í Kalastaðakoti
á Hvalfjarðarströnd, Hólm-
fríður, kennslukona í Reykja
vík, Haukur, bóndi í Núpi,
Haraldur, bóndi á Hauka-
bergi, Valdimar, skipstjóri og
bóndi á Núpi, Unnur, gift og
búsett í Reykjavík, Ólöf og
Guðný báðar í Reykjavík.
Stúlkubarn misstu þau ungt.
Jens Guðmundsson, fóstur-
sonur þeirra, sjómaður, er bú
settur á Þingeyri.
Vorið 1896 ræðst Kristinn
þá kosinn formaður þess.
Starfaði félagið vel fram
að aldamótum, og hafði bú-
fræðinga jafnan í þjónustu
sinni, en árið 1899 var felld
tillaga frá formanninum um
að taka mann til jarðabóta.
Lögðust þá störf félagsins nið
ur til ársins 1906, er það var
endurvakið að tilhlutan Kris-
ins. Tók þá annar maður við
stjórn þess, þar sem Kristinn
vildi láta reyna nýja krafta.
Starfaði félagið nokkuð til
1910. en siðan ekki til 1915,
en þá er það enn endurvakið
og Kristinn kosinn formað-
ur þess, og endurkosinn ár-
lega til 1944, er hann baðst
undan endurkosningu. Síðan
1915, hefir félagið starfað ó-
slitið og látið margt til sín
taka, annað en búnaðarmál,
svo sem stofnun sparisjóðs i
sveitinni, sem nú er 11 ára
ganiall og orðinn all öflugur.
En Kristinn hugsaði jafnan
út fyrir sveit sína. Hann vann
að þvi að stofnað yrði sýslu-
samband búnaðarfélaganna
hér, en upp úr þeim ætlun-
um varð Búnáðarfélag Vest-
fjarða stotnað árið 1907, og
átti Kristinn mikinn þátt í
stofnun þess. Var hann þeg-
ar kosinn í stjórn þess og for
maður þess frá 1919 og óslit-
ið til 1947, að hann gaf þess
engan kost að stýra því leng-
ur. Hann hafði þá nýlokið við
að undirbúa hin nýju verk-
efni sambandsins, samkvæmt
lögum um jarðræktar- og
húsagerðarsamþykktir i sveit
um.
Kristinn mun hafa mætt á
öllum fundum sambandsins
frá stofnun þess, og þar til
hann lét af formennsku,
nema einum, (vegna sjúk-
dómsforfalla). Stjórnarfundi
hafði hann að jafnaði i jan
úar og aðalfundi í apríl og
nær ávallt á ísafirði, því þar
var féhirðirinn búsettur.Varð
hann oftast að fara gang-
andi, oft báðar leiðir, yfir
Breiðadalsheiði í misjöfnu
færi. Síðustu ferðina fór
hann gangandi fast við átt-
rætt.
Stjórn Kristins á samband-
inu var ljúf og örugg, og hygg
ég að allir, sem aðalfundi þess
sátu, hafi dáð og þótt vænt
um Kristínn, þó engin bein
skipti hefðu við hann önnur.
Sambandið lét, undir hans
stjórn, fjöldamörg framfarar
og umbótamál til sín taka, og
léði þeim lið i orði og fjár-
styrk, og mun flest það, er
sambandið tók sér fyrir hend
ur, verið tekið upp að tilhiut-
an formannsins.
Kristinn mætti á bænda-
námskeiðum búnaðarsam-
baridsins víðsvegar um Vest-
firði og hélt þar fyrirlestra
og varð mörgum fundargesti
ógleymanlegur. Á sjötugsaf-
mæli hans sæmdi sambandið
hann heiðursgjöf.
Fulltrúi sambandsins á Bún
aðarþingi var hann frá 1924
til 1942 að hann baðst undan
endurkosningu. Var hann þar
að sjálfsögðu meðal fremstu
Búnaðarþingsmanna og kaus
Búnaðarfélag íslands hann
heiðursfélaga 1941 til viður-
kenningar fyrir mikil og ágæt
störf í þágu landbúna.ðarins.
Hann var og heiðursfélagi
allra þeirra félaga og félags-
?amtaka, sem hann starfaði
í, og fyrir, um æíina. Riddari
var hann af Fálkaoröunni.
Samvinnumaðurinn.
Kristinn hefir ungur kynnst
samvinnuhreyfingunni i átt-
högum sínum.
Snemma á búskaparárum
sínum berst hann fyrir stofn
un samvinnufélags um verzl-
un í héraðinu og var í fyrstu
ætlunin að það næði yfir
svæðið frá Bjargtöngum að
Gelti. Var stofnað pöntunar-
félag rétt fyrir aldamótin
með aðsetri á ísafirði. En fé-
lagið var óheppið með kaup-
stjórann, og urðu vörurnar
allmjög dýrari en búist var
við, og urðu forgöngumenn
irnir fyrir fjártjóni, og varð
ekki framhald af þeirri til-
raun.
En Kristinn á Núpi gafst
ekki upp en hélt samvinnu-
hugsj óninni vakandi, f lutti
erindi um samvinnumál og
ritaði um þau í sveitarblað.
Árið 1919 er kaupfélag Mýr
hreppinga stofnað, er fljót-
lega varð Kaupfélag Dýrfirð-
inga með aðsetri á Þingeyri.
Kristinn vann manna mest
að undirbúningi þess og var
formaður þess frá byrjun og
óslitið til 1948, er hann gaf
ekki kost á sér lengur.
Kaupfélagíð lenti í fjár-
hagsörðugleikum í kreppu
þeirri, sem fylgdi lokum fyrri
heimsstyrjaldarinnar. Varð
því verk stjórnarinnar árum
saman mikið og erfitt. Þar
sem félagið hafði ekki ráð á
miklu starfsmannahaldi,
hlaut stjórnin að vinna fleira
en annars er títt. Kom þá að
sjálfsögðu mest starf og á
byrgö á herðar formannsins,
sem var fulltrúi og forsvars-
maður félagsins út á við og
mætti jafnan á aðalfundum
S.Í.S., þar til Eiríkur Þor-
steinsson varð kaupfélags-
stjóri 1932. Stjórnin vann að
sjálfsögðu án þóknunar fyr-
ir störf sín.
Félagið sýndi Kristni vott
þakklætis og viðurkenningar
er hann lét af formennsku
þess, og nú heiðrar það minn
ingu hans, með því að kosta
útför hans.
Þing- og héraðsmálafundir
Vestar-ísafjarðarsýslu.
Hér í sýslunni hófust fund-
arhöld um búnaðarmál 1893.
Var Kristinn einn af hvata-
mönnum þessara funda. Fund
irnir voru ekki haldnir árlega
fyrr en eftir aldamót, en
urðu löngu áður að fastmót-
uðum fulltrúafundum með á-
kveðinni tölu fulltrúa úr
hverjum hreppi (4 og síðar
3).
Fundir þessir hafa látið
flest framfaramál héraðsins
og landsins í heild til sins
taka og áreiðanlega haft
mikil áhrif.
Kristinn á Núpi var frá upp
hafi einn öflugasti stuðnings
maður fundarhalda þessara,
og lengi forseti þeirra. Hefir
hann setið á þeim nær und-
antekningarlaust.
Hann hefir ritað sögu fund
anna og er það vandað og
mikið rit, og geymist handrit-
ið í sýslubókasafni Vestur-
ísafjarðarsýslu.
í s. 1. júlímánuði var há-
tíðafundur á Núpi, er var um
leið fimmtugasti fundurinn.
Þar hélt Kristinn á Núpi sína
síðustu ræðu, þá mjög van-
heill af banameini sinu.
Flutti hann þar yíirlit yfir
sögu fundanna og minntist
frumherja þeirra. Var ræða
hans skýr og skemmtileg að'
vanda og krydduð léttri
fyndni og bar engin rnerki
um andlega afturför þessa
helsjúka öldungs.
Ræðumaður var Kristinn
ágætur. Mjög létt um mál og
flutti langa fyrirlestra blaða
laust. Mál hans var lipurt og
skemmtilega flutt og rökfast.
Mátti hann ótvírætt mælsku
maður heita.
Gáfur hans voru miklar og
víðfeðma og minnið frábært
Lék hann það á yngri árum,
að skrifa upp erindi, er hann
hlustaði á, er heim kom, eftir
minni.
Ritfær var hann ágætlega,
svo sem bækurnar: „Þegar
ungur ég var“ og „Móðir mín“
bera með sér. Hann ritaöi og
mikið i blöð og timarit. Þá
ber hið myndarlega ár^rit
Búnaðarsambands Vestfjarða
sem hann gaf út i formanns-
tíð sinni, rithæfni hans ljós-
lega vitni.
Sýslunefndarmaðurinii. .
í sýslunefnd Vestur-ísa-
fjarðarsýslu sat Krístinn frá
1924— 1942. Voru honum fal-
in þar ýmis trúnaöarstörf.
Var hanp i nefnd þeirri, er
undirbjó hátiðahöld í héraði
og þátttöku héraðsbua í Al-
þingíshátíðinni á Þingvöllun.
1930. Var honum falíð að und
irbúa reglugerðir um fjall-
skil o. fl. er sýslunefnd setti,
búa markaskrár undir prent-
un o. fl»
Oddviti yfirkjörstjórnar
V.-ís. var hann frá 1915 til
dauðadags. Kjörinn í iauds-
dóm, er lög um hann iengu.
i gildi.
Stjórnmál lét Kristirm mil
ið til sín taka. Var hann.
heimastjórnarmaöur, en gekk.
(Framhald á 5. síðu)