Alþýðublaðið - 13.11.1954, Blaðsíða 5

ILaugardagur 13. nóvember 1954
ALÞÝÐUBLAr*"> ’

jónas Jónsson frá Hriflu:
Fjórða grein1 I fangabúðum Sfalíns og Hiflers
Dáinn ntaður Vísar IeiðinarKonunesnræihklém'
XVI.
ÞAÍ) var m.kil ónærgætni af
Gísla Halldórssyni húsameist-
ara að láta sér koma th hngpr
að umbylta listavtrki eftir
eldri starifsíbróður. Slikt bráð-
fæSi er helzt sámbærilegt v'ið
það, ef Steingrímur Thor-
steinsson og Benedikt Grön-
dal hefðu fyrir þjóðlhátíðina
1874 komið til Hiirnars Finsen
landshöíðingja og sagt við
Jhann: ,’;Við vitum, að Matthías
Jiochumsson er búinn að vrkja
hátíðark'væði, sem hann kallar
Sofsöng. það eru þrjú er.'ndi.
Við teljum okkur jainoka hans
sem skáld. eða vel það, og við
fcjóðum hátiðarnefndinni og
landkhöfðingja að breyta og
Mmyxkja tvö síðaci erindin í
lofsöngnum. Með þvi móti
Scynncst þjóðin hugsun okkar
priggja skáldanna í einu
fcvæði.“ Steingrimur Thor-
steinsson og Benedikt Grön-
dal voru aUt of greindir og ver
aldarvanir menn, menntað'r og
iháttvísir til að láta sér koma til
liugar að umfoylta listakvæði
eftir annað skáld. Landshöfð-
ínginn mundi- áre.ðanlega hafa
íncitað slíkri bón, ef hún hefði
verdð fram borin, og talið ósk-
írnar fjarstæðu.
Hvarvetna í s'.ðuðurn heirni
er það talið skemmdarverk að
breyta eldra listaverki. Þess
vegna (hittu mótmæli húsa-
meistara rannsýninni í mark.
Hér haf'ði verið rætt og ráð-
gert um að umbylta emu af
listaverkum hans.
XVII.
Það er vandfarið með Laug-
arvatn, því að það er staður
þúsund órættra drauma. Það
er nú orðið stærsta skólaheim-
íli íslendinga í s;veit og stærsti
sumargististaður landsins.
Laugarvatn á, þó eftir að vaxa
margfaldlega bæð-i um (húsa-
kost og allan aðbúnað. Enn á
það eftir að vaxa sem risnu-
og bressingarstöð. Finnlend-
ingar hafa re'st í sínu landi
eins konar alfþjóð'a gistihús á
fögrum stað í sveit, nokkuð frá
Helsingfors. Þar taka þeir á
xnóti gesturrji, sem vel á að
fagna, og þar halda þeir inn-
3end og alþióðleg mót á hverju
ári. Þegar buið verður að full-
gera bæði ihéraðsskólann og
menntaskól ahúsið á Laugar-
vatni, verður hægt að taka þar
stórmannleffa móti 200—300
gestum eða fundarmönnum,
þegar skólarnir eru ekki að
starfi. Með bin' er hægt að bæta
úr aibióðaiþörf íslendinga, og
það með meiri rausnarbrag
heldur en búaist mætti við í svo
fámennu og fátæku Jandi. Þióð
in leysir sinn vanda og báðir
skólarnir afla sér tekna, sem
þeir eru vel að komnir Þegar
menn athuffa bað hve íslend-
ingar eiga erftt með að ráða
fram úr gástihúsamálum sín-
um. iafnvel í h«fuðstaðnum og
helztu kaiunstöðunum, þá er
visnuleffa á’stæðq til að fagna
þeim ndkla húsakosti, sem er
að myndast á Laugarvatni. En
þar veltur á m'kiu hversu
ræðst fram úr með mennta-
skólalbúsið. Ef valdamenn skól
ans off landið bera gæfu til að
fullí>'e'ra húsið með crlirocibrar.
er máiinu biargað í höfn. hvt>rt
sem littð er á fiárhagshliðina
eða ihovkvæmni. fegurð og stíl-
hreinleik hú'ssins.
XVIII. j hefur ákveðið, að Hvítblálnn
En ef svo fer. að framkvæmd skuli vera Skólafáni og litir
verði á Laugarvaíni gerbreyt- hans emkenni skóians. Um öll
ing sú á menntaskólahúsiiVa, bessi atriði er stefnt hátt og
sem Glsli Halldórsson heíur miðað við langa framtíð.
mælt með, mun af því leiða ó- J Það væri sérstakt og óverð- ^
þarfa deilur og le.ðindi milli skuldað ólán fyrir þennan'
stjórnmálaflokkanna. Má unga embættismann, ef tíma- !
segja, að þar sé þó ekki á'bæt- bundinn skortur á tæknimennt
andi. Framsóknarflokkurinn uðum starfsmönnum hjá húsa- '
hefur frá upphafi staðið að meistara ríkisms leiddi til þess, 1
byggingu héraðsskólans að að framabráðurinn sntnaði, og
Laugarvatni og átti fvrr á ir- að hann og éítirmánn hans
um oft í deilum. uin það mál yrðu að búa við e^gfróða-bygg-
við Morgunblaðsmenr.. en nú ingu á Laugarvatni. Tilviljun-
f” fyrir löngu kominn friður á
þeim vígstöðvum:. og þær de'I-
ur heyra sögunni til, en ekki
nútínaalifinu. Þegar Biarni
Biarna'ron tók sér fyr.r hendur
að endurreisa Skálholtsskólann
aratvik e'ga ekki að kasta
skimga margar aldir fram á
veginn.
XX.
Núver.andi menntamálaráð-
á Laugarvatni, nrut hann herra Bjarni Benediktssoxj
stuðnings allra þingflokkanna mun hafa látið svo urnmælt í
og fle.stra' þingmanna nema sumar sem leið, að grunnur sá, j
Biörns Ólafssonar. sem' bá var sem, gerður vur þá vegna vænt
ráðherra: Hinn nýi skólameist- ' anlegrar foríiallar á Laugar-
ari dr. Sveinn Þórðarson er 'val vatni, yrði að géfa átt við j
inn af stjórn Siálfstæðismanna hvort heldur sem haldið vær:
og talinn fylgia þeim flokki. fast við teikningu Guðjóns I
Og nú fellur bað í hlut hans og SamúelSsonar eða upkast Gísla'
samiherja hans, nú-verandi Halldórssonar. En í vetur
húsameistara og menntamála- j verða forráðamenn skólans og
ráðiherra, að fuligera þetta hús , kennslumálayfirvöldin að taka 1
á Laugar.vatni. Missmíði, sem! endanlega ákvörðun um það,
kann hér eftir að koma fram á , hvort heldur á að fylgja ráðum
gerð þessa húss, m,un að sjálf- | og bendingum hilns iátna húsa-
sögðu verða skrifuð á ábyrgð ( meistara. eða rjúfa. sambandið
þessa flokks, sera. að fram- við fortíðina og siðvenjur
kvæmd nni stendur. Eftir á þrautreyndra manna um list-
geta áróðiursmenn Framsóknar ræn efni og innlejða hér á
manna ef tilefni vantar í landi nýlendustíl í byggingum
flokkskrit, sagt, að fram- opinberra stórhýsa, þar sem
kvæmdin, sem, beir hafi staðið hvrer grípur á stundinni það,
að á Laugarvatm, þoli dóm ára sem handbærast er.
Framíiald á 7. síðu.
Friðri
og alda, en jafnskjótt og leið-
togar sambýlismannanna hafi
komið að stýrishióiin. hafi hið
listræna samhengi verið rofið
og einstök glæsibygging gerð
að vansmíði og landfeskömm,
sera ásakar sína skapara kyn- \
slóð' eftir kynslóð.
Þessi ásökun væri að því
levti ranglát, að þmgmenn og
kiósendur MorgiutibÍaSsmanna EENiN AF KUNNUSTU skóla
hafa fram að þessu hrýnan mönnum landsins er borinn
skjöld um menntaskólamáí til moldar í dag: Friðrik Hjart
Sunnlendmga.^ Þeir studdu ^ ar fyrnverandi skólastjóri.
Biarna Benediktsson í baréttu j Friðrik Hjartar var fæddur
hans fvrir endurreisn Skál-'f Arnkötludai í Steingríms-
holts-kóla meðan verið var að firði 15. sept. 1883. Foreldrar
koma henni í höfn. Núverandi, hans, Hjörtur Bjarnason og
stjórnarflokkar ge4a haft önn-, Steinunn Guðlaugsdóttir,
ur miál td innbyrðis ýfinga. þó’þjuggu þá í Arnkötludal. Síð-
ISAFOLDARPRENTSMIÐJA
hefur gefið út í þýðingu Stef-
áns Péturssonar bókina „Kon-
ur í einræðisklóm-4, en hún er
endurminningar Margarete Bu
ber-Neumanns, sem sat árum
saman í fangabúðum Stalins
og Hitlers og rataði í miklar
raunir. Bók þessi Iiefur verið
þýdd á mörg mál oy hvarvetna
vrakið mikía athygli.
Margarete Buber-Neumann
er ekkja þýzka kommúnistans
Heinz Neumanns, sem var
band.tekinn austur í Rússlandi
1937 og ekkert hefur til spurzt
sícan. Margarete var handtek-
m og fangelsuð um svipað
leyti. Dvaldist hún lengi í
fangabúðum austur 1 Síbiríu,
en var síðan framseld Þióðverj
um og hneppt i faftgabúðir naz
ista.
TVEIR MEGINKAFLAR.
Bókin skiptist í tvo megin-
kafla, og nefnlst annar þeirra
Karaganda, en hínn Ravens-
brúck, en svo hétu fangabúð-
irnar, þar sem- höfundurinn
þjáðist ásamt kynsyctrum sín-
um um mar.gra ára skeið. Mar-
garete Buiber-Neumann lýsir
eftirminnilega konu.num, sem
voru samfangar hennar, og
hinni ömurlegu ævi I fangabúð
unum. Dregur hún enga dui á
grimmdina og harðréttið. sem
konurnar urðu að þola. en þó
fer því fjarri', að bók hennar sé
áróðursrit í venjulegum skiln-
ingi. Hún lætur staðreyndirnar
Margarcte Bu’ber-Neumann,
t:a!a og fjallar um það eitt, sem
hún sjálf þekkir og hefi> vfað.
EFNI BÓKARINNAR '
Kaflafyrirsagnir í þeim. þætti
bókarinnar, sem segir frá vist-
inn: í Karaganda, eru þessar:
Handtaka Heinz Neumanns, t
hópi hinna .eftirlátnu4, í gæzlu
i varðhaldi, Yf irheyrzlur og
' dórnur, Herleiðingin t';l Siberíu,
iKoman til Karaganda. Fanga-
í búðalíf í Burma, í refsideild,
Þrælavinna í Leninskoje, Kú-
reki i EI Marje, Hjá sakakon-
um og la.ndshornalýð, „Ekki
hæf til erfiðisvinnu“, Aftur. til
Moskvu, í Butirki við brevtta
aðbúð, Framseld Gestapo og I
Framh. á 7. síðu.
Minnin^arorð:
1
7
að þetta verði undanteknmg.
XIX.
Hinn nýi skólameistari á
Laugarvatni, dr. Sveinn Þórð-
arson, hefur fram að þessu
siglt blásandi byr inn í starf
sitt á Laugarvatni. Hann kom
þar að mikilli erfð. góðum
skólastað, nógu landrými, mikl
um húsakosti, góðum skóla-
venjum og frábærri aðstöðu til
iþrótta og bæði andlegrar og
líkamlegrar vinnu. Hvarvetna
mæta honum á þessum stað
ar ibjuggu þau um skeið á
Karnbi í Reykhólasveit, en síð
ast voru þau vestur í Dýra-
firði. Hjörtur var sonur Bjarna
Eiríkssonar 'bónda á Hamar-
landi í Reykfaólasveit, en Stein
unn dóttir Guðlaugs Guðlaugs
■sonar húsmanns á Kárastöð-
um á Vatnsnesi norður.
Frlðri’k ólst upp á Mýrum
í Dýrafirði 'hjá föður!bróður
sínum, Friðrik hreppstjóra
Bjarnasyni, og konu hans, Ingi
björgu Guðmundsdóttur. Kom
snemma í Ijós, að hann var
i minningar um óafmáanleg og' greindur og námfús. Hann fór
vel unnin verk Bjarna Bjarna
sonar og Guðjóns Samúelsson-
ar við að skapa þennan stað,
oft í baráttu þúsund erfiðleika.
Þann stutta tíma, sem dr.
Sveinn Þórðarson hefur dvalið
á Laugarvatni, hefur honum
tekizt auk vel ræktra skyldu-
starfa að koma í framkvæmd
nokkrum eftirtektarverðum
nýjungum. Hann hefur valið
stofnuninni fagran skólasöng
og einkunnarorð eftir Baldvin
Einarseon, þar sem mótuð eru
í stuttri setningu undirstöðuat-
í Flensiborgarskólann og lauk
þaðan prófi 1907. Gerðist hann
þá barnakennari á Suðureyr;
í Súgandafirði og var við það
star.f í tvo vetur. En er Kenn
araskóli íslands var kominn á
fót í Reykjaivík, sóttj Friðrik
bangað til frekara náms og
lauk þar kennaraprófi vorið
1911 m,eð góðri 1. einkunn. Fór
hann þá aftur til Suðureyrar
og var skólas'tjóri barnaskól-
ans þar í 21 ár, til 1932. Þá
var hann skólastjóri barnaskól
ans á Siglufirði í 12 ár. en frá
riði íslenzks uppeldis. Hann 1944 var hann skólastjóri
Friðrik Hjartar.
barnaskólans á Akranesi, unz
hann lét af störfurn s. 1. vor,
enda var þá heilsu hans tekið
að hnigna. Hann varð bráð-
kvaddur á Akranesi 6. þ. m.,
rúmra 66 ára að aidri.
Friðrik var sá hamingjumað
ur að eiga ágæta konu og sér
samihenta. Hann gift.st 1914
Þóru dóttur Jóns Einarssonar
íshússtjóra á Suðureyri og
Kristínar Kristjánsdóttur kaup
manns, Albertssonar. Þóra er
hin mesta myndarkona að sjá,
og þó betri í raun. Þau Friðrik
elgnuðust 6 börn, einn dreng,
Svaivar, misstu þau 10 ára, en
hin 5 eru öll á lífi. hvert öðru
m'annvænlegra: Sigríður, kona
Þorleifs Bjarnaeonar náms-
stjóra á ísafirði, Jon. íþrótta-
kennari á Flatey, Glafur, bóka
vörður og kennari i Reýk]a-
vík, Guðrún, kona Adams Þor
geirssonar múrara á Akranesi,
og Irigibjörg, kona Þorgils Stef
ánssonar kennara á Akranesi.
Þess var áður getið, að Frið-
rik Hjartar hafi verið með'
kunnustú skólamönnum þessa
lands. En til þess þarf armað
og meira en að stunda kennslut
í 45 ár, jafnvel þó að sam-
vizkusamlega sé unnið. Til
bess þarf lifandi áhuga á við-
fangsefninu, æskulýðnum og
uppeldi hans, vakandi skilning
og vilia til baráttu fvrir bví,
sem betur má fara. Öllu þessn
var Friðrik gæddur.
I Um kennslu Friðriks komst
dr. Bicirn Guðfinnsson svo a3
orði í grein, sem hann skrifaði
um Friðrik sevtugaiU
..Hann er ábus'asamur miög
við kennslu, nákværjur og lag
inn; málvöndunarmaður og
sókndiarfur gegn því, er hon-
um þykir miður fava. Hlýr er
hann í viðmóti við börnin, fág
aður í framkomu og einlægur
í starfi. Slíkir menn hlióta að
v.era góðir kennarar og farsæl-
ir.“
Hér er rétt með mál farið
og ekkert ofsagt.
Friðr'k bar íslenzkt mál og
bó einknm íslenzkukennslu í
harnaskólum miög fyrir
briósti. Hann samdi kennslu-
bækur í írienzku: Réttritunar-
Framhald á 7. síðu.