Morgunblaðið - 18.08.1918, Blaðsíða 1

Sunnudag
18,
ágúst 1918
5. argangr
281.
tðlafelað
Ritstjórnarsími nr. $oo
Ritstión: Viih ■ ur
hi
ísaioidurpri
t/i
Aígreiðslusimi nr. 500
Ódýr Ijósgjafi.
Hér á myndinni má sjá rafmagnsstöð, Ecks Motorfabrik í
Partilled í Svíþjóð hefir látið gera. Hugmyndin er ekki ný —
það er vatnsmyllan gamla, en hér er mylluhjólið í sambandi við raf-
magns-dynamo, sem gefur nægan kraft til 100 Jampa með 16 kerta
ijósmagni. Hjólið er á fleka ofan á vatninu og þarf því lítillar
aðgæzlu við. Að eins þarf að vera hæfilega mikið vatn og straum-
ur í elfunni þar sem stöðin er sett niður. Og þá framleiðir hún
nóg ljósmagn hanga einnm bóndabæ. Með þessu fyrirkomulagi
spara menn allan kostnað við stífiur og vatnsveitur og mun þessi
aðferð til rafmagnsframleiðslu því verða hin ódýrasta. Er eigi
ósennilegt að viða mætti hafa hennar not hér á landi.
Erlendar
símfregnir.
(Frá fréttaritara Morgunbl.).
Khöfn 15. ágúst.
Frakkar gera áhlaup hjá Matz og
Oise og hafa náð Redecourt á sitt
vald. Gagnáhlaup eru gerð hjá Roye,
"Chanlnes og Noyon.
Rússneska(?) blaðið Esvestia birtir
dagbók Nikulásar keisara.
Khöfn 16. ágúst.
það er sagt, að í ráði sé að Aust-
urriki verði gert að bandarikjum eða
rikjasamband myndað þar eftir þýzkri
fyrirmynd, úr þeim ríkishlutum, sem
bygðir eru af Þjóðverjum, Czeckum,
Pólverjum, Suður-Slavonnm og Ung-
verjum.
Lichnovsky fursti hefir nú verið
rekinn af þingi Þjóðverja fyrir fult
og alt.
Ræðismaður Bandaríkjanna í Moskva
er farinn heim, en sænska ræðis-
manninum falin störf hans.
Fossanefndin íslenzka heldur nú
heimleiðis (með Botniu).
.... -------------
Ert. sítnfregtiir
Opinber tilkynning frá brezku utan-
rikisstjóminni i London.
London, ódagsett.
Það er rú opinberlega tilkynt að
hrezkar hersveitir haidi nú veginum
frá Baedad yfir Persiu til Engeli hjá
Kasp hafi. Frá Engeli hafa brezkar
he sveitir verið sendar sjóleiðina til
Baku þar sem þær hjálpa Armenum
öðrum bandamannavinum t'l
þess að ve ja borgina gegn Tyrkj-
urr. Aðrar br< zkar herdeildir hafa
verið sei d'r fiá Eogeli til austur-
strandar K'rpihafs.
Fullt’úar Breta í Vladiwostock, á
Murmann'-strcnd og i Arkangel hafa
gefið út »áv rp til þjóðanna í Rúss-
lardi«, þnr sem þeir lýsa yfir þvi^ að
Bretar 'éu komnir til þess að hjálpa
Rú sum, til þtss að bjarga sjálfum
sér undan srn durhliðun að sökum
Þjóðvetja, að þeir vilji eigi leggja
undir sig einn þumlung Iands i Rúss
„ landi og að þeir hafi alls eigi i hyggju
að neyða 1 pp á Rússa neinu stjórn-
:arfyiirkomuiar i.
Brezka stjórnin hefir viðurkent
Czecko-Slovaka sem bandaþjóð í ó-
friðnum. í tilefni nf því segir »Daily
Cronicle*: »Það er algerlega í þágu
bandamanna að styrkja þjóðarsam-
kundu Czecko-Slovaka, svo að hvar
sem þeir eru þá berjist þeir sem
þjóðaher en eigi sem einstæðir og
diðrakkir æfintýramenn,«
Fjármálaráðherrann brezki skýrði
frá þeim merkilegu tíðindum hinn
16. ágúst að alls hefði verið boðuar
tram eitt þúsund miljónir sterlings-
punda í reiðu fé til kaupa á hernað-
arskuldabréfum þjóðaiinnar. Sagði
hann að »ekkert lán i neinu landi
hefði nokkru sinni náð svo mikilli
npphæð eða svo mikið fé í reiðum
peningum hefði verið boðið neinni
ríkisstjórn. Til þessa hefði hámark-
ið verið þá er hið mikla herián var
tekið 1917. Voru þá boðnar fram
948 459 þúsund sterlingspunda í reiðu
fé. O , enn þá eftivtektarverðara er
httt að þessi árangur hefir náðst með
Stöðugum fjárframlögum viku eftir
viku«.
lllum hug hefir slegið á Þjóð
ve>ja út af sigri handamanna á vestur-
vígstöðvunum og kemur það b zt
fram í blöðum þeirra. »Mfinchener
Neueste N chrichten« segja: «Horf-
urnar eru mjög iskyggilegar, og það
eru hræðilegir dagar, sem nú eru
komnir yfir her vorn. Er það nú
nauðsynlegra en nokkru sinni áður
að bindast helgum böndum heima
fyrir. Minnumst þess að iif þjóðar-
innar er i veði„«
Dr. Rohrback ritar 1 »Deutsche
Politik* hinar opinberu skýrslur,
sem dragi úr hættunni og segir
siðan: »Vér trúðum því eins og
nýjn r eti þegar það var fullyrt að
vald Breta yrði brotið á bak aftur á
þessu sumri. En vonbrigðin hafa
ekki látið á sér standa. Nú hefir
komið í ljós, að áætlunin, sem gerð
var um hjálp Bandaríkjanna, hefir
reynzt röng.
»Vorwfirts« segir: »1 þessari
sögulegu heimsglímu hafa banda-
menn nú um tima náð undirtðkun-
um«.
Það hefir verið ákveðið að allar ný-
lendur Breta skuli hifa sinn sérstaka
ráðherra búsettan i London og e:ga
þeir að sitja á ráðstefnum ríkisstjórn-
arinnar.
Opinberar skýrslur sýna það, að
í júhmánuði hafa flugmenn úr hin-
um sjálfstæða flugher Breta, farið 96
flugferðir inn i Þýzkaland og varpað
niður 81 smálest 'pængja á þýðing-
armikla hernaðarstaði í 43 boignm
Þetta er hámark flugferða og sprengja
á einum mánuði hingað til.
Gas úr mó.
Undanfarna daga hafa farið fram
tilraunir í gasstöðinni undir yfirum-
sjón hr. Borckenhagens með að fram-
leiða gas úr mó. Var slík tilraun
og gerð í fyrra en hepnaðist illa þá.
Var því kent um að mórinn væri of
votur, enda er það vitanlegt að mór-
inn í fyrra þornaði aldrei alveg, eða*
eins vel og hann hefði getað ef veðr-
á tan hefði verið hagstæð.
Nú er aftur á móti öðru máli að
gegna. Bæði er mórinn, sem bær-
inn hefir látið taka upp i sumar, valið
eldsneyti, í honum er engin leir eða
mold, það er hreinn mór alt saman.
Og eins hitt, að nú er hann allur
þur i gegn, eins þur og hann frekast
getur orðið.
Tilraunir gasstöðvarstjórans, þær
er hann hefir gert með móinn, hafa
hepnast ágætlega. Úr mónum hefir
hann náð 17% af gasi, þ. e. úr
hverjum 100 kg. af þurrum mó hefir
náðst 17 kúbikmetrar af gasi.
Svo sem menn muna af viðtali
því við verkfræðing Stálfjallsnám-
unnar, sem birt var í Morgunblað-
inn um daginn, þá hafði náðst 10—
i4°/0 af gasi úr Stálfjallskolunum.
Eftir skýrslu gasstöðvarstjórans hefir
því orðið betri árangur af tilraunun-
um með móinn heldur en íslenzku
kolin. Og munu það þykja tiðindi
mikil.
Gasstöðvarstjórinn tjáir oss, að i
ráði sé að nota mikinn mó tii gas-
framleiðslu í vetnr. Verða kolin
blönduð mó, hæfilega miklu, þvi það
mun ekki vera heppilegt að nota mó
eingöngu, vegna þess að hann gefnr
verri tegund af gasi en ef hann er
blandaðnr kolum. Er jafn vel búist
við því að gasstöðin muni taka til
notkunar mikinn hluta af bæjarmón-
um, eða alt það, sem bæjarmenn
ekkí kaupa fyrir haustið.
Tilraunir með koksið, sem úr món-
um verður, hafa enn eigi verið gerð-
ar. En gasstöðvarstjórinn telur það
vafalaust, að koksið sé ágætt elds-
neyti, líklega miklu betra í ofna en
sjálfur mórinn, gefur minni ösku og
er hreinlegra í meðferð.
Gasstöðvarstjórinn á sannar þakkir
skilið fyrir þá viðleitni, sem hann
hefir sýnt í því að notfæra sér það
innlenda eldsneyti, sem fyrir hendi
er. Og mikla þýðingu getur það
haft, ef hægt væri að Dota mó til
gasframleiðslu, þvi eigi er það litið,
sem á því getur sparast meðan kolin
eru svo dýr, sem þau eru nú.