Morgunblaðið - 30.05.1945, Blaðsíða 2
e
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 30. maí 1043
SVIPAST UM Á REYKJANESSFLUGVELLI
; FLUGVÖLLURINN á Reykja
nesi með öllum þeim bygg-
ingum, sem honum fylgja, er
langmesta mannvirki hjer á
landi. Það hafa menn lengi vit-
að.
ÍJm það leyti sem byrjap var
á flugvallargerðinni í Miðnes-
heiði fyrir ofan Keflavík,
snemma á árinu 1942, heyrðist
það nefnt, að þarna myndi vera
um mannvirki að ræða, sem
kostaði eina miljón í dollurum.
Síðan hefir það heyrst, að doll-
aramiljónirnar hafi orðið 4 eða
5, eða hver veit hvað margar.
Jeg sel það ekki dýrara en jeg
keypti. Og kanske veit enginn
um þetta fyrir víst, því hjer,
sem oftar, fari það eftir þvi,
hvaða tölur eru teknar.
„Mest í heimi“
Haft er eftir kunnugum
tnönnum, að flugvöllurinn á
Reykjanesi sje með þeim
Stærsta í heimi. Eigi hafa menn
alment lagt trúnað á þá sögu-
sögn. Sumpart vegna þess, hve
oft heyrisl í munni Ameríku-
rnanna, að þetta eða hitt, sem
þeir hafa með höndum, sje
mest í heimi. Kanske er þetta
alveg rjett alt saman. En menn
eru því svo ó'vanir hjer á landi,
að hafa það nálægt sjer, sem
hægt er að „Jelja „stærst í
heimi“, að þeir ósjálfrátt verða
•efagjarnir.Og svo er hitt. Aldr-
oi var því spáð, að hin eyðilega
Miðnesheiði yrði nokkurn tíma
*ett í samband við nokkurn
htut, sem væri nokkuð í átl-
ina við heimsmet.
I-ej ndarmál.
Yfir mannvirki þessu hefix
frá byrjun ríkt leynd. Flug-
völlurinn, með öllu saman, var,
■eins og menn vita, hernaðar-
leyndarmál, þó naumast geti
hann hafa leynst fyrir glögg-
\tm augum njósnaflugmanna,
■er hjer voru við og við á ferð.
Nú er frjettabannihu Ijelt af
hlöðunum. Þess vegna tók jeg
xrrjer ferð um daginn á hendur
til að skoða flugvöllinn.
Þegar við nálgumst Keflavík,
íer að hylla undir ýms mann-
"virki, uppi í heiðinni, sem eng-
ii:i eru þó sjerlega há í loftinu.
35n umferðar gætir hið efra ekki
síður en á vegum niðri, þar
uem hver silfurgrá flugvjelin
-af annari kemur utan af hafi
«ög lækkar flugið, ellegar hún
kemur úr heiðínni og flýgur á
Tiaf út.
Krmau girðingar.
Fyrir ofan Keflavík rennur
bíllinn að varðhliði mikillar
ígirðingar. Þar spyr varðmaður
\im erindi okkar. Við segjum
Ihonum sem er, og fáum siðan
jmunnlegan reisupassa hjá hon-
tirn, til þess að fara hvert sem
■Við viljum, um hið afgirla
rvæði.
Þegar inn fyrir hlið þelta er
komið, blasir margt við augum,
•Eem bendir til að þarna sje al-
'hafnasVæði mikið. Þar er röð
£márra beúsíngeyma. Þar eru
Lraggabúðir miklar, sem not-
aðar eru til geymslu fyrir verk-
fræðingadeild. Þar eru miklir
hlaðar undir beru lofti, af alls
konar efnivörum.
En ekki er ástæða til að
staðnæmast hjer. Áfram er hald
ið til stjórnarstöðvar þessa flug
Áfangastaður Atlantshafsleiða
u
Íll
Á einni af rennibrautum Reykjanessflugvallar.
vallar, eða ,,loffhafnar“, sem
kallað er á ensku máli.
Saga og landafræði.
Við hittum þar yfirmann að
máli, sem fengið hefir tilmæli
um að leiða okkur í allan sann-
leika um það, sem þarna er.
Við komum fyrst í matstofu,
sem ætluð er fyrir gesti þá, sem
ber að garði og hafa stutta við-
dvöl. En Reykjanesflugvöllur-
inn er sem kunnugt er einskon-
ar áningarstaður á flugleiðinni
milli heimsálfanna. Hjer erum
við í svonefndum Turner-búð-
um. Að þeim renna hinar stóru
fjögurra hreyfla flutningaflug-
vjelar, sem nú eru notaðar til
þess að flytja sæ?ða menn frá
Evrópu vestur um haf.
I matstofu þessari, sem er
hreinleg og íburðarlaus, ganga
íslenskar stúlkur um beina. Þar
er fjölritaður matseðill rjettur
að gestum, með fyrirsögninni
„Welcome to Iceland“. En mat-
skrá bæði á ensku og íslensku.
Mun þessi tilhögun frekar vera
til þess að benda komumönnum
á, að hjer á landi sje talað ann-
að mál en enska, heldur en til
þess að greiða fyrir viðskift-
unum, því fátt mun koma þarna
íslenskra gesta- A. m. k. enn
sem komið er.
Aftan á þessari ensk-íslensku
matskrá er saga íslands í 32
línum. Þar er sagt, að land-
búnaður, einkum sauðfjárrækt,
sje aðalatvinnuvegur íslend-
inga og má til sanns vegar færa
ef fleiri vinna að búnaði en
sjósókn. Og að 70 þús. íbúar
sjeu í Reykjavík.
Kvenkapteinn frá Californ-
iu, frú Carlson að nafni, var
þarna stödd með okkur. Það
var engin furða, að fengnum
þessum upplýsingum, þó hún
teldi afkomumöguleika fólks-
ins á Reykjanesi dularfulla- Á
leið sinni til Reykjavíkur fanst
henni kenna ósamræmis milli
hinna reisulegu bygginga og
náttúruskilyrðanna til land-
búnaðar. Hún hafði ekki heyrt
um gullið i sjónum.
Á stafnvegg í þessari bragga
matstofu hangir hin víðkunna
þjóðhátiðarmynd Benedikls
Gröndal. Hvernig hún er þang-
að komin, er mjer ókunnugt.
En Gröndal gamli er þá þarna
sá eiginlegi landkynnir, með
sína 70 ára g'ömlu táknmynd.
Löng skýring er fest á vegg-
inn með myndinni. Var mjer
sagt, að margir langferðamenn,
sem þangað hafa komið, hafi
falað myndina til kaups og
viljað hafa hana með sjer. En
,Gröndal‘ er kyr á veggnum, til
þess að fræða sem flesta loft-
farendur um sögu þjóðarinnar.
Stöðvarbygging.
Er við höfðum neytt morgun-
verðar þarna á vegum „Air
Transport Commans'i, byrjaði
skoðunarferðin. En A. T. C. er
nafn þeirrar herdeildar, sem
hjer er hæstráðandi og er hjer
stöð Norðuratlantsdeildar.
Gengum við fyrst um þessa
braggasamstæðu. Þar eru skrif
stofur og varðstofur og biðsal-
ir, og gæti þetta alt mint á járn
brautarstöð í borg, ef járn-
brautarteinar væru þar fyrir
utan.
I stjórnarskrifstofu í stöð
þessari er gríðarmikil vegg-
tafla með línum og reitum.
Þar er jafnóðum skrifað, þegar
von er á flugvjelum, hvenær
þeirra er von, hvað þær hafi
meðferðis af farþegum og flutn-
ingi, hvað þær þurfa af elds-
neyti, hvort farþegar þurfi sjer-
staka hjúkrun o. fl. o. fl. Hve-
nær þær eigi að leggja upp að
nýju og hvenær þær hafi kom-
ist af stað. Það skeikar kann-
ske nokkurum mínúlum milli
áætlunar og brottferðartíma.
„Loftleslirnarí1 halda sem sje
ekki enn áætlun eins og járn-
brahtir á friðartímum.
Þarna er skrifstofa fyrir far-
miðasölu, fyrir vegabrjefaskoð-
un, skoðun á farangri o. s. frv.
Björgunartæki.
En í forsal einum, þar sem
allir eiga leið um, eru í einu
horninu til sýnis hlutur, sem
ótvíræðlega bendir á, að sam-
göngustöð þessi tilheyri nýjum
tíma í tækninni. Þarna er stór
gúmmíbátur reistur upp að
veggnum. Áfast við hann er
rammgert lofthylki. I því er
þrýstiloft, nægjanlegt til að
blása flotholtinu í bátinn. Á
veggnum yfir bátnum eru til
sýnis ýms áhöld og tæki, sem
ætluð eru þeim, er þurfa á
björgunarbátnum að halda,
björgunarvesti fyrst og fremst.
Þar eru loftskeytatæki og út-
búnaður, sem nota má fyrir
loftnet, svo bátverjar geti sagt
til sín. Þarna eru malvæli í
hentugum umbúðum, vatnsílát,
tómatsafi. Tæki eru til að bæta
gúmmíið í bátnum ef á þarf
að halda, veiðarfæri, net og
önglar. Og dósir eru þarna með
sterku litarefni, sem helt er í
sjóinn, svo sjávar yfirborðið fái
áberandi lit. Er þetla gert lil
þess að björgunarmenn geti
belur komið auga á það, hvar
gúmmíbáturinn er og nauðstatt
fólk, sem þarf að sækja.
Jeg spurði leiðbeinanda minn
hvort slík björgunarlæki hefðu
komið að fullu gagni, og kvað
hann svo verið hafa. Áhafnir
flugvjela og farþegar, sem lent
lnafi í sjónum, hafi með þessum
útbúnaði getað bjargað sjer,
uns flugbálar hafi komið og sótt
þá „hröpuðu“.
Vcgamót-
Nú göngum við út úr stöðv-
arbyggingu þessari og komum
út á mjög víðan asfaltvöll. Fyr-
ir dyrum úti eru mannhæðar-
háir tröppupallar, til þess að
renna að útgöngudyrum flug-
vjelanna. Yfir aðaldyrunum
eru letraðar vegalengdirnar til
Washington í Bandaríkjunum
2996 mílur og til Prestwick í
Skotlandi 850 mílur. Er maður
lítur á staðarákvörðun þessa,
finnst manni ósjálfrált að lönd-
in færisl nær.
Sleinsnar frá þessum aðal-
inngangi eru sjúkraslofur í 2
skálum. Þegar það kann að
koma fyrir, að særðir menn eða
veikir á annan hátt, þurfa að
gista þarna, er þeim komið
fyrir á bráðabirgðaspítala
þessum.
Ekki veit jeg, hver margt
fer þarna um daglega af særð-
um mönnum. En vel gæti jeg
trúað, eftir beim útbúnaði, sem
þarna er, að þeir gælu skift
nokkrum hundruðum.
Á víðum asfalt-velii.
Nú göngum við yfir hinn
víða asfallvöll og yfir að mikl-
um viðgerðarskála, sem blasir
við sjónum á gagnstæðri vall-
arbrún. En síðan tekur við
melhryggur, sem gnæfir yfii;
vöiiinn.
Á leiðinni að skálanum kona
um við auga á ýms tæki, sera
standa á vellinum. Þar eru t. d.
tvær beltadráttarvjelar. Þær
eru þar til taks til þess að
draga flugvjelar sem sestar eru
eftir asfaltbrautunum.
En þessi „völlur“, sem við
erum nú á, tilheyrir ekki hin-
um eiginlegu rennibrautum,
heldur er hann stöðvarvöllur,
og eru vjelarnar dregnar þang-
að eftir að þær hafa sest á hin-
um eiginlegu rennibrautum.
Rennibrautirnar, þar sem flug-
vjclarnar setjast og hefja sig
aflur til flugs, mun vera 2%—3
kílómetrar á lengd og vel breið
ar. Liggja þær í krdss eflit;
aðalvindáttum. En auk þeina
eru millibrautir og útskot fvr-
ir flugvjelar að standa á, :vq
þetta er slórt braularkerfi, serrj
jeg fjekk ekkert yfirlit yfir aðj
þessu sinni. Það skiftir ekki
máli.
Ljósatæki voru þarna mi'ki(
á vellinum, til þess að setja
ljósrákir eftir rennibrautunum
þegar skyggja tekur, svo flitg-
menn geti sest þó dimmt sje.
Og margt var þar fleira merki-
legra áhatda.
I viðgerðarskála.
Nú komum við inn í viðgcrð-
arskálann. Þar var ein Libera-
torflugvjel innan við dyrnar etf
inn var komið, fjögurra hreyfla
og var verið að skifla bar um
einn hreyfil.
Leiðsögumaðurinn afsakáði,
að þarna væri ekki alt í röð
og reglu inni, því kvöldið áöur
hafði nokkru fleiri næturgesti
borið að garði en rúm var íyrir
í hinum venjulegu gistiskálum.
Svo búa þurfti um nokkrá
þarna. Mjer taldist svo til, að
rúmbeddar, sem þarna voru,
væru um 300.
I hinni miklu breiðu af dáta-
beddum kom jeg auga á ivo
hermenn, sem af einhverjum
ástæðum hafa orðið eftir. Þeir
' sváfu vært, þó ekki væri sjer-
lega hljótt í skálanum. Leið-
' sögumaður minn benLi mjer á,
1 að víða sæjust þess merki, að
flugvjelin, sem nú var þarna
stödd, hefði komist í lianti
krappann. Því um hana alla’
voru kringlótlar og ferhyrndar
bælur, þar sem bætt höfðu ver-
íð skolgöt, er hún hafði fengið
í bardögum.
Útsýn yfir rennibrautir.
Úr skálanum gengum við upp
á melhrygginn, sem jeg mintist
á. — Þar uppi eru turnbygg-
ingar með gluggum á öllurnt
hliðum, í lögun áþekkar hafn-
arvitum, en mikið stærri. Þarnaf
eru varðstöðvar flugvallarins,
Þarna eru menn, sem fá ial-
samband við alla flugmenn0
sem eru á leið hingað, fylgjasfi
með ferðum þeirra, fá að vitsj
hvers þeir óska, er hingað kem-
ur, og stjórna lending flugvjel-
ur, og gefa leiðbeiningar umj
það, hvar flugvjelarnar eigi a?5
lenda, á hvaða braut og hvenæq
þær megi lækka flugið til lend-
ingar. En uppi á melhryggnunj
er slór ör á stillum, þrístrend
og sjest vel úr lofti. Snýr húnj
oddi altaf í vindinn, svo a|
Framh. á bls. 7. •{