Morgunblaðið - 21.11.1953, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 21. nóv. 1953
HEIÐRUÐU fundarmenn, full-
trúar og gestir! Fyrir hönd stjórn
ar L. í. Ú. vil ég bjóða ykkur vel-
komna á þennan fund sambands-
ins.
Að vanda bíða ýmis mál úr-
lausnar, og þá fyrst og fremst
standa fyrir dyrum samningar
um sérstakar ráðstafanir vegna
bátaflotans, en eins og kunnugt
er, hefir sú hefð myndast, að að-
eins er samið um starfsgrundvöll
vélbátaflotans fyrir eitt ár í senn.
Það er von mín, að fundurinn
haldi þannig á þeim málum, sem
og öðrum, sem úrlausnar bíða,
að til heilla horfi.
Á þessu ári, sem senn er á
enda, hafa útgerðarmenn séð,
eins og svo oft áður, að í útgerð-
armálum eru fáir hlutir tryggir.
Þorsknetjaafli, sem við suður- og
suðvestur landið hefur verið
mjög sæmilegur á undanförnum
árum, var í ár tregur og kom
mjög hart niður á mörgum, og
ekki hvað sízt þeim aðilum, er
vegna útfærzlu landhelginnar
urða að taka upp aðrar veiðiað-
ferðir en þeir höfðu áður aðallega
stundað og lögðu í mikinn stofn-
kostnað vegna breytinga á veið-
arfærum.
Eins var það með reknetjaveið-
ar á djúpmiðum, sem ýmsir höfðu
bundið miklar vonir við, þær
hafa komið mjög hart við þá, er
þær veiðar stunduðu, í öfugu
hlutfalli við síðastliðið ár.
Þótt aflamagn í sumum ver-
stöðvum, t. d. Vestmannaeyjum
hafi verið ca. 100 smálestum
minni á bát yfir vetrarvertíðina
í ár en árið 1952, þá er það þó |
staðreynd, að heildaraflamagn
miðað við ágústlok í ár er 21 þús-
und tonnum meira en á sama
tíma í fyrra.
Veldur hér mestu um, að síld-
veiðarnar í ár gengu skár, eða
voru 33 þúsund smálestum meiri
en í fyrra, að síldarútvegsmenn
fóru betur út úr veiðunum en
áður, var því að þakka, hve mik-
ið af síldinni var söltunarhæft.
Nauðsynlegt er þó, að allir
hafi það hugfast, að þótt aflinn
hafi verið þetta meiri en í fyrra,
er langt frá því, að hann nái því
er telzt meðal-veiði, miðað við
meðal-síldarár, sem við þekktum
hér áður.
Það, sem að mínum dómi er
einnig þáttur í þessu aukna fisk-
magni, er sú mergð smærri báta,
er stundað hafa veiðar yfir sum-
armánuðina í ríkari mæli en áð-
ur.
Og vonir okkar standa til, að
með þeim nýju veiðarfærum, sem
nú í stórum stíl eru tekin í notk-
un, og með þeim leitartækjum,
sem við Islendingar höfum yfir
að ráða, Astic-tækjunum, og síð-
ast en ekki sízt með vaxandi fisk-
gengd á grunnmiðin, vegna út-
færslu landhelginnar, þá bíði
sjávarútvegsins, sem og þjóðar-
innar allrar, betri tímar í þessum
efnum.
VÖRUVONDUN
Sá aðili, er selja þarf vöru, á
mikið undir því, að varan sé góð
og eftirsóknarverð.
Við íslendingar höfum lengi
trúað því, að fiskur sá er veiðist
við strendur landsins, sé betri og
þar af leiðandi seljanlegri en
fiskur annarra þjóða og er ég
sannfærður um, að þessi skoðun
er á rökum reist.
Það er þessvegna höfuðnauð-
syn, að allir, er að fiskfram-
leiðslu vinna, hafi það hugfast,
að þeir eru að handleika mat-
vöru sem í meðferðinni er hægt
að skemma. Allir verða að temja
sér, við hvaða þátt framleiðsl-
unnar* sem þeir starfa, að ítrustu
nákvæmni og vandvirkni sé gætt,
og hafa það hugfast, að aldrei er
hægt að bæta fiskinn, þótt hann
sé hraðfrystur ef hann er
skemmdur þegar í frostið kemur.
Én það hráefni, er við höfum
yfir að ráða, er, eins og ég sagði
áðan, það gott, að það er ekki
asta handbragðs
Islenzka fiskmatið verður ú
Ræða Sverris Julíussonar, formanns
stjórnar LLÚ. á aðalfundi sambandsins
Sverrir Júlíusson
formaður L.f.Ú.
vanzalaust, að fá eins miklar
kvartanir um gæði vörunnar, og
skaðabótakröfur, eins og við höf-
um fengið á þessu ári.
Það er þessvegna mikilvægt,
að brýna vöruvöndun fyrir öll-
um, er við framleiðsluna starfa,
frá fyrsta til hins síðasta hand-
bragðs.
Okkur hættir oft við að kenna
matsmönnum um þau mistök,
sem hafa átt sér stað, en hvað,
sem um það er, þá lendir skaðinn
af vöruskemmdum ávallt á fram
leiðendum sjálfum. En til fisk-
matsins verðum við þó að gera
þær kröfur, að fyllsta samræmis
gæti í störfum þeirra manna, er
við það vinna og að þar kafni
ekki allt í skriflegum reglum, er
stangast á hver við aðra.
Fyrir nokkrum árum, var und-
irskrift íslenzkra fiskimatsmanna
fullkomin gæðatrygging, en þeir
atburðir, er gerzt hafa á síðustu
árum, þegar starfsmenn fiski-
matsins hafa orðið að fara á er-
lendan vettvang til að skoða þær
sön}U vörur og þeir höfðu áður
sett stimpil sinn á, og gefa síðan
hinar hörmulegustu lýsingar á
vörunni. Það virðist eitthvað
vera ábótavant í starfi þeirra
manna, er bera ábyrgð á gæða-
mati vörunnar. Það er því mikil
nauðsyn, að þeir menn, er við
fiskimatið starfa, geri sér fulla
grein fyrir því, að starf þeirra er
þjónustu- og leiðbeiningarstarf,
en jafnframt er gerð krafa til
þeirra um, að þeir viti betri skil
á meðferð útflutningsvöru okkar,
en allur almenningur. Islenzkt
fiskimat, og þá einkum saltfisk-
mat, var mjög hátt skrifað á
fyrri árum. Islenzka fiskimatið í
dag verður að endurheimta það
traust kaupendanna, ef vel á að
fara.
AFURÐASALAN
Ég þarf ekki að vera langorð-
ur í þessu ávarpi um afurðasöl-
una, því að henni er vikið í
skýrslu stjórnarinnar til aðal-
fundarins. En segja verður það,
að útlit um sölu freðfisks er
betra en á sama tíma í fyrra, því
um þetta leyti í fyrra lágu mikl-
ar birgðir af freðfiski óseldar í
landinu, en nú hafa verið gerðir
samningar um stóran hluta freð-
fiskframleiðslu næsta árs til
Rússlands, og ef okkur tekst að
halda þeim mörkuðum, er við að
undanförnu höfum haft fyrir
freðfisk, ætti ekki að vera hætta
á, að freðfiskframleiðsla næsta
árs seljist ekki á eðlilegum tíma.
Um - sölu skreiðarinnar hafa
brugðist vonir, bæði það, að af-
skipun gengur treglega, og verð-
ið á henni hefir lækkað frá í
fyrra. Virðist því að skynsam-
legt sé, að fara með varúð í þá
verkunaraðferð á næsta ári,
Nokkur óvissa ríkir um salt-
fisksöluna ennþá, og í heild er
óhætt að segja það, að heims-
markaðsverð á þessum útflutn-
ingsvörum okkar er heldur lækk-
andi.
Við fögnum þeim árangri, er
F. í. B. hefir náð í baráttunni um
löndun á fiski í Bretlandi, og
vonum að framhald verði á við-
skiptum sem þeir eru byrjaðir á
við Dawson.
Áreiðanlegt er, að við íslend-
ingar verðum að nota okkur alla
markaði, er við höfum komist
inn á, fyrir útflutningsvörur okk-
ar, því bezt fer á því að við get-
um boðið vöruna í sem fjölbreytt
ustu ásigkomulagi.
I ávarpi mínu til aðalfundarins
í fyrra, drap ég nokkuð á þann
þátt, er íslenzkur sjávarútvegur
á í því uppbyggingarstarfi, er
unnið hefir verið á síðustu ára-
tugum hér á landi. Ég vil aðeins
undirstrika það, að frá mínu
sjónarmiði séð, má þjóðin sízt
vera án þeirra starfa eins og
málum okkar er hagað, enda hef-
ur þetta í mörgu verið viður-
kennt af valdhöfum landsins
fyrr og síðar.
En barátta heildarsamtaka út-
vegsmanna hefur beinzt að því,
að þannig sé að þessum atvinnu-
rekstri búið, að miðað við meðal-
afla, geti hann borið sig.
15 ARA
L. í. Ú. fyllir innan skamms 15.
árið.
Starfar það eins og kunnugt ér,
í tveim deildum. Vélbátadeildin
samanstendur af 29 útvegsmanna
félögum með 385 meðlimum, sem
hafa yfir að ráða skipastól, er
nemur 14212 smálestum, að auki
er í vélbátadeildinni 21 einstakl-
ingur með skipastól, er nemur
1310 smálestum.
I botnvörpuskipadeildinni eru
26 meðlimir, með skipastóþ er j
nemur 32382 smálestum. En alls
er fiskiskipastóll landsmanna!
57.091 smálest. Meðlimir L. í.
Minning Þorsleins iónssonar
bónda í Meiri-Tunmi
Ú. hafa því yfir að ráða 83% af
fiskiskipastól landsmanna iniðað
við smálestatölu.
Á það skal bent, að í þeim
hagsmunamálum, er sambandið
hefur unnið að, fyrir útvegs-
menn, hefur aldrei verið gerður
greinarmunur á, hvort útvegs-'
maðurinn hefur verið meðlimur
samtakanna eða ekki, en með
vaxandi afskiptum sambandsins
af hagsmunamálum stéttarinnar,
hafa útvegsmenn fylkt sér undir
merki samtakanna, þótt því verði
ekki neitað, að á síðustu. árum
hefir1 stjórnin ekki unnið eins
mikið og æskilegt væri að út-
breiðslustarfinu en það er nauð- 1
synlegt að bæði deildir og ein-
staklingar innan samtakanna
Framh. á bls. 10. 1
„Og nú fór sól að nálgast æginn
og nú var gott að hvíla sig
og vakna ungur einhvern daginn
með eilífð glaða kringum sig.
Nú opnar fangið fóstran góða
og faðmar þreytta barnið sitt
og býr þar hljótt um brjóstið
móða
og blessað lokað augað þitt“.
(Þorst. Erl.).
ELLEFTA þ. m. andaðist að
Meiri-Tungu í Holtum, sæmdar-
maðurinn Þorsteinn Jónsson,
fyrrverandi bóndi þar og organ-
leikari, níutíu ára að aldri (f. 19.
júlí 1863). „Eins og léttu laufi
lyfti blær frá hjarni . .. .“
Þorsteinn var borinn og barn-
fæddur í Meiri-Tungu (sem þá
hét að vísu Moldartunga) og ól
þar allan aldur sinn. Foreldrar
hans voru Salvör Þorsteinsdóttir
og Jón Bjarnason. Faðir Salvar-
ar var Þorsteinn, bóndi á Arn-
kötlustöðum Runólfssonar s. st.
Berðnharðssonar. Traust bænda-
ætt. — Jón, faðir Þorsteins, var
sonur Bjarna á Sandhólaferju
Gunnarssonar „smiðs“ s. st.
Filippussonar, prest í Kálfholti
(d. 17791, Gunnarssonar, lög-
réttumanns í Bolholti Filippus-
sonar.
Síðari kona sr. Filippusar í
Kálfholti og móðir barna hans,
var Vilborg Þórðardóttir (Þórð-
arsonar), bónda í Háfi og staðar-
ráðsmanns í Skálholti í tíð Jóns
biskups Árnasonar. Einnig hafi
Þóður sá verið ritari Árna Magn-
ússonar, handritasafnara.
Kona Gunnars, „smiðs“ á
„Ferju“ (d. 1805), var Þórunn
Ingimundardóttir, prest í Gaul-
verjabæ, voru þau bræðrabörn.
En kona Bjarna á „Ferju“, var
Valdís Jónsdóttir frá Sauðholti,
Gíslasonar.
Ætt þessi hefur verið nefnd
Ferjuætt. Er í henni margt fjör-
og gáfumanna, einnig hagleiks-
menn.
Ekki er hægt að minnast svo
Þorsteins í Meiri-Tungu, að ekki
sé getið Bjarna, bróður hans,
fyrrverandi oddvita í Meiri-
Tungu, svo þétt hafa þeir staðið
hlið við hlið, í blíðu og stríðu, í
nær 90 ár. Þeir misstu ungir föð-
ur sinn og tóku þá þegar að
hjálpa möður sinni, efnalítilli að
halda áfram búskap. Reyndi því
snemma á manndóm þeirra. Voru
þeir hennar stoð og stytta meðan
hún hélt búi og þeir orðnir full-
tíðamenn.
Síðan bjuggu þeir bræður fé-
lagsbúi um skeið og komust þá
þegar í röð „betri bænda“ að
efnum og ekki síður að áliti. Var
svo sem auðvitað, að þeir voru
kosnir og kjörnir til flestra virð-
ingarstarfa í sveit sinni, hélzt
svo jafnan þar til elli bannaði.
Og enn í dag eru heimili þeirra j
bræðra sem eitt væri, því hús
þeirra snúa gafli að gafli, eins og
þeir bræður sneru jafnan bökum
saman í lífsbaráttunni. — Hafa
þeir í rauninni alltaf búið félags-
búi. En nú hefur sá, er ráðin
hefur, aðskilið þá um sinn.
Þorsteinn var sannur gæfu-
maður. Hann var frábærlega vin-
sæll maður. Að vísu ekki víð-
kunnur, en því betur þekktur af
vinahópi sínum. — Stærstu ham-
ingju sína taldi Þorsteinn kvon-
fang sitt. Kona hans var Þórunn
Þórðardóttir, alþingismanns, frá
Hala í Ásahreppi. Bjuggu þau
saman í mjög ástríku hjónabandi
í fimmtíu og tvö ár og eignuðust
þrjú börn, sem reyndust þeim til
síðustu stundar svo sem bezt
verður ákosið. Náin frændsemi j
var með þeim hjónum, bæði af
hinni kunnu „Ferjuætt“. Börnj
þeirra eru þessi: Þórdís, gift
Ragnari Marteinssyni. Búa þau í i
Meiri-Tungu og eiga tvö börn.
Kristjón, einnig í Meiri-Tungu,
og Þórður, póstþjónn í Rvík.
Þórunn, kona Þorsteins, er lát-
in fyrir rúmum tveim árum (d.
27. maí 1951). Var Þorsteinn þá
blindur orðinn. Hefðu því síðustu
árin orðið honum döpur og dauf,
ef hann hefði ekki verið um-
kringdur af þvílíkum vinahópi,
er hann átti, og ekki átt sína léttu
og glöðu lund, sem entist honum
til hins síðasta. Ekki efaði Þor-
steinn endurfundi þeirra hjóna,
því hann var trúaður maður.
Þorsteinn var mannkostamað-
ur. Hjartahlýr, hjálpfús, velvilj-
aður, raungóður, viðmótsglaður,
gamansamur, hughreystandi og
gestrisinn með afbrigðum. Allir
þessir mannkostir prýddu Þor-
stein um ævina. Vil ég nú leitast
við að finna þeim orðum stað.
Ef vanda bar að höndum í ná-
grenninu, ef leita þurfti læknis,
ef hjálpa þurfti skepnum, t.d. kú
eða á við burð, þá var leitað til
Þorsteins Hann var fljótur til
hjálpar og hafði sjálfur „læknis-
hendur“. Átti og góða hesta og
taldi ekki sporin þeirra eða strá-
in í þá. Væri heys vant í vorharð-
indum var einnig leitað til þeirra
Meiri-Tungu-bræðra. Þá var það
og ekki ótítt að uppgefin gamal-
menni og lasburða fólk kysi að
eyða síðustu æviárum sínum í
Meiri-Tungu. Töldu þau sér þar
vel borgið við glaðværa lund
„húsbóndans" og nærgætni hús-
móðurinnar, sem og var ljós-
móðir.
Einn er ótalinn eðliskostur Þor
steins, já, raunar fleiri. Hann var
Ijóðelskur, söngvinur. Nam og á
yngri árum orgelspil, fyrstur
manna þar um slóðir. Spilaði svo
í mörgum kirkjum um árabil og
skemmti mörgum með söng,
bæði í kirkjum og heima í Meiri-
Tungu.
Varð og mörgum gesti tafsamt
þar, er Þorsteinn var seztur við
organið, spilaði og söng. Sjálfur
hafði hann þó ekki sízt ánægju
af að skemmta öðrum og gleðja.
En ekki var trútt um, að hjú-
um Þorsteins þætti hann stund-
um koma seint á teig er gestir
voru staddir hjá honum. En í
þann tíð, — þ.e. kringum síðustu
aldamót, — þótti það sjálfsagt að
húsbóndinn fylgdi hjúum sínum
á teig og af.
En þetta var strax gleymt þeg-
ar Þorsteinn kom, raulandi nýtt
lag, með spaugs- og gamanyrði á
vörum.
Vinur Þorsteins, séra Ragnar í
Fellsmúla, sagði í ágætri afmæl-
isgrein um -hann níræðan, að í
barnsvitund sinni hafi sér fund-
izt, að í kringum Þorstein i Meiri
Tungu væri alltaf sólskin. Þetta
var vel og rétt mælt. Það var
alltaf birta í fylgd með Þor-
steini.
Húsbóndi og heimilisfaðir var
hann ætíð mildur og hlýr. Laus
við alla sítingssemi og nurr —
Skipaði aldrei til verks heldur
bað. Hjúum var því mjög Ijúft
að vinna hjá honum, og ég full-
yrði að honum notaðist vel að
vinnu þeirra.
Ég hef nú dvalizt nokkuð hjá
mannkostamanninum Þorsteini í
Meiri-Tungu, en minna rætt um
bóndann og búmanninn, sem þó
mætti margt gott segja um Að
vísu var Þorsteinn enginn stór-
bóndi eða „burgeis“, meðan var
og hét, en þó ávallt velmegandi
og veitandi.
Hann var og orðinn aldraður
maður, er byltingin í landbúnað-
inum hófst.
Þó lifði hann það, að sjá þýft
tún og útjörð breytast í vélrækt-
að land og heyfeng aukast og
margfaldázt á eignarjörð þeirra
bræðra, Meiri-Tungu, svo að nú
eru þar þrjú bú jafngóð einu er
áður var. Grundvöllinn að þess-
ari ræktun höfðu þeir bræður
lagt með þúfnasléttun gamla tím-
ans.
Framh. á bls. 12.