Morgunblaðið - 05.05.1960, Blaðsíða 17

Fimmtudagur 5. maí 1960
MORCUNBL AÐIÐ
17
Skúli Ágústsson frá Birt
ingaholti — Minning

Listsýning
Gretu Björnsson
1 LISTAM ANN ASKÁL ANUM
Hvað dró þig, hetjan hrausta,
í heljarstrauminn blá?
Hví hætti hjartað hrausta
svo hastarlega að slá?
SVO kvað Matthías um látinn
frænda Skúla Ágústssonar, og er
eigi ólíklegt, að eitthvað svipað
hafi flogið um hugi margra er
fregn barst að morgni hins 27.
apríl sl. um hið skyndilega frá-
fall Skúla. Hann hafði að venju
gengið árla til vinnu sinnar,
hress í anda eftir skemmtilega
heimsókn á æskuslóðir til ætt-
ingja og vina, en stundu síðar
var hann allur.
Svo er hverjum gott að
kveðja, þótt helkulda harms og
trega hljóti að slá um hugi
þeirra er eftir dvelja, og sem
þóttust mega vænta tímans
vegna að njóta návistar ástvinar
síns enn um langa stund.
Skúli Ágústsson fæddist að
Birtingaholti 22. febr. 1895 og
var því réttra 65 ára er hann
lézt. Foreldrar hans voru þau
alkunnu merkishjón Agúst
Helgason hreppstjóri, landskunn-
ur athafnamaður og bænda-
höfðingi, og Móeiður, dóttir
Skúla Thorarensen, læknis á
Móeiðarhvoli. Eru ættir beggja
foreldra Skúla alkunnar og
verða ekki raktar hér. Stóð að
honum atorku- og gáfufólk í
báðar ættir og mun hann hafa
hlotið drjúgan arf hæfileika
forfeðra sinna í vöggugjöf. Skúli
ólst upp á hinu glæsilega og
fjölmenna menningarheimili for-
eldra sinna í hópi tíu systkina.
Hann var þriðji elzti systkina
sinna og munu hans hafa beðið
ærin verkefni eftir því sem hon-
um óx geta og þroski, en hann
varð snemma afar bráðgjör og
hin mesta hamhleypa til flestra
verka.
Á uppvaxtarárum Skúla bár-
ust hugsjónir ungmennafélags-
skaparins eins og sinueldur um
byggðir landsins og tók Skúli á
yngri árum mikinn þátt í félags-
og íþróttalífi hans. Hann var
ágætlega íþróttum búinn og
vann marga sigra á þeim vett-
vangi. í æsku mun hugur Skúla
hafa staðið til langskólanáms, að
hætti margra frænda hans en úr
því varð eigi. Mun faðir hans
hafa þótzt sjá gott bóndaefni í
hinum þrekmikla syni sínum og
ætlað honum þá leið þó eigi
yrði af nema skamma stund.
Fór Skúli því til náms í Flens-
borgarskóla og búnaðarskólann
að Hvanneyri, en sigldi að því
loknu til Noregs að kynna sér
búnaðarhætti. Mun það í raun
illa farið að Skúli gafst ekki
kostur að svala menntaþrá sinni
því það sýndi sig á hinni stuttu
skólagöngu að hann hafði ekki
síður andlegt atgjörvi til að bera
en líkamlegt, heldur var afburða
námsmaður. Þrátt fyrir ekki
lengri skólagöngu varð Skúli
vel að sér í enskri tungu og
Norðurlandamálum, hafði mikið
yndi af bókum og las mikið,
einkum síðari árin.
Haustið 1918 kvæntist Skúli
frændkonu sinni, Elínu Kjartans-
dóttur frá Hruna og lifir hún
mann sinn. Fékk hann þar að
lífsförunaut sjaldgæfa og mikil-
hæfa konu, sem reynzt hefur
manni sínum traust stoð í blíðu
sem stríðu. Varð þeim eins son-
ar auðið, Kjartans, sem nú
stundar verzlunarstörf í Reykja-
vík.
Fyrstu hjúskaparárin bjuggu
þau í Hruna, hjá tengdaföður
Skúla, en fluttu vorið 1920 að
Auðsholti í Biskupstungum og
hófu þar búskap, en fluttu
stuttu síðar til Birtingaholts og
bjuggu þar i félagi við föður
Skúla um nokkurt árabil.
Hin illræmda landbúnaðar-
kreppa, sem skall á á þessum ár-
um, gerði mörgum nýjum bónda
illkleift að sjá fjárhag sínum
borgið og var Skúli einn af þeim.
Hann ákvað meðan tími var til
að bregða búi, heldur en að sjá
fram á vonlítið skuldabasl og
fluttist til Reykjavikur með
fjölskyldu sína árið 1925. En
þótt Skúli yfirgæfi sveit og bú-
skap sagði hann ekki til fulls
skilið við landbúnaðinn, heldur
hóf starf hjá Sláturfélagi Suður-
lands, því þjóðþrifafyrirtæki
bænda, sem faðir hans hafði átt
svo ríkan þátt í að koma á fót.
Þar vann hann að heita mátti
óslitið til dauðadags, lengst af
sem deildarstjóri. Þótt föður
Skúla hafi þótt þungt að sjá á
bak úr sveit svo efnilegu bónda-
efni sem Skúla, og honum sjálf-
um þótt leitt að hverfa frá því
starfi sem hann hafði búið sig
undir, er ekki þó víst, að hann
hafi allsendis ófús yfirgefið
amstur sveitastarfsins. — Þegar
þau hjón höfðu komið sér fyrir
í Reykjavík og Skúli tekinn við
starfi gafst honum hið bezta
tækifæri til að sinna því áhuga-
máli sem átti hug hans mikið og
lítið tóm hefði gefizt til að sinna
ásamt önnum búskaparins, en
það var sönglistin. Frá móður
sinni hafði hann hlotið ríkulega
músíkgáfu og ágæta söngrödd.
Hann var einn af stofnendum
Karlakórs Reykjavíkur, í stjórn
hans og formaður um tíma og
einn bezti söngkraftur. Þá var
hann um skeið formaður karla-
kórasambandsins. Að þessu
áhugamáli sínu gekk hann með
alhug. Heimili þeirra Elínar að
Nönnugötu 8 varð gestkvæmt og
alkunnugt fyrir glaðværð og
söng. Þangað söfnuðust söng-
menn og söngunnendur, enda
Elín bónda sínum ekki síðri um
tónlistarhæfileika, lék bæði á
orgel og slaghörpu. Mun þar
hafa verið glatt á hjalla á stund-
um.
Arið 1930 fluttu þau hjónin að
Laufásvegi 75 til sr. Magnúsar
Helgasonar skólastjóra og héldu
þar um mörg ár heimili fyrir
hann og reyndust honum frábær
lega umhyggjusöm í hinum lang-
varandi sjúkdómi sem þjáði
hann síðustu æviárin. Eftir lát
Magnúsar bjuggu þau um skeið
á Sjafnargötu 4, en keyptu síðar
hús við Grundarstig, sem hefur
verið heimili þeirra síðustu árin.
En hvar sem heimili þeirra var,
var það heimili glaðværðar,
höfðingsskapar og gestrisni. Þar
var jafnan opið hús hinum fjöl-
menna hópi ættingja og vina, og
aldrei svo þröngt setið að eigi
mætti bæta við gesti til borðs
eða gistingar. Hús þeirra varð
einnig athvarf margra náms-
manna, skyldra sem vanda-
lausra, er dvöldu fjarri sínum
um lengri eða skemmri tíma og
áttu hjá þeim sitt annað heimili.
Sem persónuleiki var Skúli á
margan hátt sérstæður. Sem
ungur maður hlýtur hann að
hafa borið af mönnum hvar sem
hann sást. Hann var mikill vexti
og í hvívetna hið mesta karl-
menni, röddin þróttmikil og
djúp, en fasið látlaust og hóg-
vært. Hann var vinfastur og
trygglyndur og svo vandaður til
orðs og æðis að naumast mun
honum hafa hlotið hallmæli af
munni.
Sá sem þessar línur ritar átti
þess eðlilega ekki kost að kynn-
ast Skúla fyrr en líða tók á ævi
hans og hádagur lífs hans var
runninn, en vildi með þessum
fátæklegu línum gjalda brot af
þeirri þakkarskuld, sem seint
mun lúkast, fyrir þær ótal
ánægju- og skemmtistundir sem
hann hefur notið á heimili
þeirra hjóna í nærri hálfan
annan áratug.
Það er oftast örlög þeirra sem
eyða ævi sinni við hversdags-
störf hins borgaralega lífs, að
sýnileg verk verða fá að lokn-
um ævidegi, þó vel og trúlega
hafi verið starfað, en minningin
lifir um góðan og skemmtilegan
dreng.
EJS.
— Utan úr heimi
Framh. af bls. 12.
staðar í heiminum, notuðu sér
þær við skipasmíðar sínar og
söfnuðu um sig sérfræðingum
víða að.
SuðUir fyrir endamörk jarðar
Við Bojador-höfða á vestur-
strönd Afriku var ávallt mikið
brim og héldu sæfarar þeirra
tíma að jörðin endaði við þann
höfða. Ef siglt væri suður fyrir
hann, steyptust skipin út af jörð-
inni. En einn leiðangur Hinriks
sigldi árð 1432 suður fyrir Boja-
dor og brátt risu upp verzluna-
staðir alH suður til Ghana.
Upplýsingar þær sem leiðangr-
ar Hinriks prins fluttu til baka
til Portúgals voru ómetanlegar
og beinlínis grundvöllur þeirra
miklu landafunda sem urðu
seinna á öldinni og á byrjun 16.
aldarinnar. Þess má til gamans
geta að tengdafaðir Kólumbusar
var skipstjóri I flota Hinriks
prins af Portúgal.
stendur nú yfir sýning á verk-
um listakonunnar Gretu Björns-
son. Hún hélt síðast sýningu á
verkum sínum fyrir fjórum ár-
um, óg mun hér vera um nýjar
myndir að ræða. Hér eru íjöldi
mynda, unnar í olíuliti og vatns-
liti. Ennfremur eru nokkur
teppi, sem listakonan hefur gert.
Greta Björnsson hefur á und-
anförnum árum unnið að skreyt-
ingum á kirkjum, og sumt, sem
hún sýnir, er í tengslum við
þær. Má þar nefna t. d. fjögur
spjöld í prédikunarstól, Matt-
heus, Markús, Lúkas og Jóhann-
es. Einnig eru nokkrar smá-
myndir, auðsjáanlega gerðar sem
frumdrög að kirkjuskreytingum.
A sýningunni eru einnig nokkr-
ar Gouachemyndir gerðar eftir
Jórsalaför listakonunnar. Eins og
sjá má af þessari upptalningu,
eru viðfangsefni listakonunnar
fjölbbreytt, og margt ber á
góma.
Vatnslitir virðast eiga betur
við Gretu Björnsson en olíulitir.
í sumum vatnslitamyndum sín-
um nær Greta sérkennilegum
litatónum og túlkar fyrirmyndir
sínar án nokkurs hávaða, en með
hægð og geðþekkum blæ. Hún
beitir ekkí miklum átökum í
litameðferð, en segir frá með iát-
leysi og hæversku. Olíumál-
verkin finnast mér yfirleitt síðri
en það annað, er Greta sýnir að
sinni. Liturinn er yfirleitt nokk-
uð þungur í gráum og brúnum
tónum og vantar spennu. Einna
bezt tekst Gretu upp í lítilli en
snoturri mynd, er hún kallar
„Rusl í vinnustofu“.
Nú bregður svo við, að í þeim
fáu teppum, sem eru á þessari
sýningu kemur fram miklu sterk
ari listakona, en önnur verk
Gretu bera vitni. Teppi hennar
eru þrungin lit og áræði, byggð
á einfaldan og sannfærandi hátt.
Það ljómar af þeim á þess-
ari sýningu, og þau gefa frá sér
svo sterk áhrif, að erfitt er að
hugsa um annað, þegar maður
skoðar sýninguna. Ég veit ekki,
hvort listakonan hefur gert sér
ljóst, hverjum árangri hún hef-
ur náð í teppum sínum. En ég
held, að þar njóti hæfileikar
hennar sín bezt og að hún ætti
að leggja meiri stund á þessa
listgrein. Það hefði ekki skemmt
þessa sýningu Gretu Björnsson
að hafa fleiri teppi. Ég vildi
óska, að hún ætti eftir að leggja
meiri stund á þessa listgrein.
Sýning Gretu Björnsson er
hlýleg og vinaleg, en ekki um-
brotamikil eða stór í sniðum.
Sýning Gretu verður opin dag-
lega til 8. þ. m.
Atvinna
Stúlka með stúdentspróf eða aðra hliðstæða mennt-
un, getur fengið atvinnu strax á stórri skrifstofu
í Reykjavík. Nokkur vélritunarkunnátta æskileg
Upplýsingar sendist afgr. Mbl. merkt: „Stundvís —
3262“, fyrir n.k. laugardag 7. maí.
íbúðarhús á Akranesi
Jaðarsbraut 7, á meðfylgjandi leigulóð, er til sölu.
Húsið er tvær hæðir, 6 herbergi, tvö fullinnréttuð
eldhús, geymslurými í risi, bílskúrsréttindi. Getur
verið einbýlishús eða tvíbýlishús eftir hentugleikum.
Upplýsingar gefur eigandinn:
RAGNAR JÓHANNESSON, — Sími 166
Valtýr Pétursson.
Nýleg 4ra herb. íbúð
3. hæð, 105 ferm við Goðheima til sölu. — Sér hiti.
Bilskúrsréttindi. — Laust 14. maí n.k.
Útborgun 200—250 þúsund kr.
IMýja Fasteignasalan
Bankastræti 7 — Sími 24300 og kl.
7,30—8,30 e.h. 18546.
2/a herb. íbúð til sölu
Ibúðin er í kjallara í nýlegu húsi í austurbænum
(Tunguveg). Ástand mjög gott. Harðviðarinnrétt-
ing og mjög lítið niðurgrafin. Verð sanngjarnt og
útborgun strax aðeins kr. 100.000.
MÁLFLUTNIN GSSTOF A
INGI INGIMUNDARSON hdl
Vonarstræti 4 n. hæð. Sími 24753.
Til sölu er eignin
nr 8 við Bókhlöðustíg
lítið timburhús á 362 fermetra eignarlóð á homi
Bókhlöðustígs og Miðstrætis. Óskað er eftir tilboð-
um, er greini verð og greiðsluskilmála.
FASTEIGNA & VERÐBRÉFASALAN,
Suðurgötu 4. Símar: 13294 og 14314.