Morgunblaðið - 17.12.1964, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLADIÐ
Fimmtudagur 17. des. 1964
UM BÆKUR
Ein af kellingunum
Jakobína SigurSardóttir:
Punktur á skökkum stað.
Heimskringla, Rvik 1964.
ÞAÐ KEMUR fyrir, þegar
menn fyrtast mjög við veröld-
ina, að þeim skýzt, þótt skýrir
séu. Hinn ágæti gáfumaður Sig-
urður A. Magnússon innti eitt-
hvað að því í g.reinarkorni í
Morgunblaðinu nýlega, að það
væri í rauninni 9 eða 10 kelling
ar, sem settu svip sinn á íslenzk
ar bókmenntir í ár — ég man
nú því miður ekki, hvemig hann
orðaði þetta, nema hvað tölum
ar mundu vera réttar og sam-
heitið. En kellingafansinn er
ennþá staerri en Sigurður segir
hann, og að því leyti skýzt hon
um. Eftir því, sem ég bezt veit,
eru kell.ingamar, sem út hafa
gefið skáldsögur á þessu herr-
ans ári ekki færri en 13, — jahá
ljót er hún, talan, og uggvænleg,
og kannski þætti fólki fróðlegt
að sjá nöfn þessara frómu Evu
dætra, sem hafa að engu þá
skýlausu skipun postulans Páls,
að konum beri að halda sér sam
an í á mannfundum — eða eins
og einn valinkunnur heiðurs-
maður vestur í Amarfirði orð-
aði það á bernskuárum mínum,
þegar hann að gefnu tilefni vand
aði um við sína ektakvinnu:
„Það er ljótt fyrir kvenfólk að
hafa orð á sel!“
Kel'ingarnar 13 eru þessar: 1.
Elinborg Lárusdóttir, 2. Guðrún
Árnadóttir frá Lundi, 3. Guð-
rún Jakobsen, 4. Guðrún A.
Jónsdóttir, 5. Hildur Inga, 6.
Ingibjörg Jónsdóttir, 7. Ingi-
björg Sigurðardóttir, 8. Jakob-
ína Sigurðardóttir, 9. Magnea
frá Kleifum, 10. Ragnheiður
Jónsdóttir, 11. Una Ámadóttir,
12. Þorbjörg Árnadóttir, 13.
Þóiunn Elfa Magnúsdóttir.
Hvað sem líður því tímanna
tákni, að íslenzkar knnur hiafa
gerzt svo framar að nota frek-
ar en áður ritfrelsi sitt, vildi
svo til, að um svipað lieyti og
ég las kellingahrellingar hins
ágæta rithöfundar, barst mér í
liendur bókarkom, sem mér
þótti alsforvitnilegt. Höfundur
þess er ein af kellingunum 13.
hin hornstrenzka húsfreyja á
bóndabæ norður í Mývatnssveit,
Jakobína Sigurðardóttir, en ég
hafði lesið eftir hana prentuð
ljóð og auk þess af tilviljun og
án hennar vitundar skáldsögu-
handrit, sem gerði mig bæði
glaðan og hissa, glaðan sakir
þess, hve skáldgáfan er þar ótví
ræð, og hissa á því, hve kunn-
áttusamlega sagan er unnin. En
bókarkomið, sem ég vék að,
heitir Punktur á skökkum stað,
Og í því eru 8 smásögur.
Fyrsta sagan heitir Þessi bless
uð þjóð. Söguefnið er hinn ó-
trúlega mikli munur á þekking-
arforða og hugðarefnum þess
unga fólks, sem á sveitafó k að
föreldri, en er fætt og uppalið í
borg eða kaupstað, og þeirra
næstu kynslóða á undan, sem
hafa lifað lifi í sveitinni. Sum-
um mundi þykja sem skáldkon
an færi þarna út í öfgar, en ég
fullyrði, að það sé ekki, því að
ég hef margoft rekið mig á
þetta sem blákalda staðreynd,
en hins vegar mundi mega
ráða af blæ sögunnar, að skáld
konan harmi það með gömlu
konunni, ömmunni á bænum,
þar sem hinn ungi Reykvíking-
ur er gestur, hvemig komið er.
Það er og ærið íhugunarvert,
hve illa mörgum, sem sjálfur
er fæddur og uppafinn í sveit,
hefur tekizt að glæða áhuga og
þekkingu bama sinna á því,
sem verðmætt er í íslenzkri
menningarhefði liðinna alda. Og
hvort mundi ekki ástæða til, að
uppalendur hygðu að þessari
staðreynd í sambandi við vanda
mál unga fólksins í borg og bæ?
Stella, næsta saga í röðinni,
er ef til vill enn betur gerð og
sýnir mjög glögglega skarp-
skyggni skáldkonunnar á mann
legt líf og ærið hversdagsleg,
en þó ekki síður mjög örlög-
þrungin vandamál samfara karls
og kony og áhrif þeirra á heim-
ilisbragmn og börnin, allt frá
því að þau vita eitthvað til sín.
Þriðja sagan, Ekki frá neinu
að segja, er ekki jafnljóslaga
hagleg smíð, en lumar á kostum.
Sveitakona, sem hefur horfið á
órott með bónda og bömum úr
átthögum sínurn, þar sem býlin
hafa farið í eyði hvert af öðru
á stuttum tíma fær í heimsókn >í
Reykjavík reykvíska kunningja-
konu, sem vill fá hana til að
skemmta á kaffikvöldi í félagi
sínu — með frásögnum af lífi
og lífskjörum fólksins heima í
sveitinni hennar Það kemur
greinilega fram í orðum þeirrar
reykvísku, hvað fyrir henni vak
ir. Frásagnir sveitakonunnar
eiga að svala skilningsvana for-
vitni og furðufíkn félagsfólks-
ins, — eiga að vera ekki ósvip-
að skemimtieflni og til dæmis
sýning á frumstæðustu Eskimó-
um eða Zúlukaffa í fullum her-
búnaði, og hvort sem sveitakom-
an treystir sér til að koma fram
og skemm.ta eða ekki, tekur hún
það vitanlega aills ekki í má(l,
en misvirðir hins vegar ekkert
beiðni eða tilgang kimningja-
klonu sinnar, er orðin ýrnsu vön
og er auk þess bæði vel greind
og vel mönnuð. En hún fer að
rifja upp lífið, baslið, erfiðið
einangrunina þama á hala ver-
aldar, og finnur sig ennþá ríg
buindna því umhverfi, sem var
hennar og þónda hennar og for
eldra þeirra, og afa og örnrnu.
En hún er sannrauimsæ: „Og þó
mundi hún slíta taugina í annað
sinn, ef hún stæði í svipuðum
sporum. Því hvað er fortíð án
framtíðar? Og hvað eru foreldr
ar án bama?“
Fjórða sagan, Fagra haust, er
bitrari, staðreyndimar naktari,
svo að saigain verður ekkert á-
hrifameiri en blátt áfram frá-
sögn umbúðalausra staðreynda
hefði orðið, sem við munum
flest þekkja áður.
En l|orm fimmtu sögunnar,
Móffir, kona, meyja, er ærið ný-
stórlegt og um leið svo hag-
legt, að jafnvel það ósennilega
nýtur sin, enda gæti ég trúað,
að til væru svo húmorlausir les
endur, að þeir tækju söguna
sem áróður fyrir áðumefndu
sjónarmiði Páls heitins postula
á því, hvað kvenþjóðinni sæmi.
Að hugsa sér það, að nútíða
kvenfólk skuli jafnvel vera „far
ið að leggja undir sig bíla og
vélar eins og karimenn“... En
hún Gunna í Túni var á sífelld
um þeytingi kringum hann Jón,
bónda sinn, þegar hann lá ým-
ist bölvandí eða veinandi af
tannpínu uppi í rúmi, og svo
kom upp úr kafinu, að hún, sem
var „nýkominn á fætur að henni
Stínu, var sjálf sárkvalin af
tannpínu og gat ekki s(3-pið á
kaffibolla!
Þá er það lengsta og viða-
mesta sagan, Dómsorffi hlýtt.
Hún fjallar um miskunnarlausa
eigingirni og bragðvísi bamlaus
rar konu, sem notar góð efni og
giæsilegar framtíðarhorfur til
að sölsa undir sig og bónda
sinn óskilgetið bam fátækrar
einstæðingsstúlku. Svo líða ár-
in, og aðstaða beggja kvennanna
breytist þannig, að mér duttu í
hug orð Fornólfs: „Hefndin v-ak
ir hæg í bragði, hyggjuköld og
langrækin". Þetta er römm saga
blóðugrar örlagaréttvísi og sýn
ir betur en nokkur önnur í bók
in-ni, að skáldkonuna skortir
hvorki djörflung né hlífðarleysi
til að beita sjálf-a sig og lesand
ann hörð-u.
Næsta saga og sú sjöuinda
heitir, Punktur á skökkum stað,
og val má hún heita það, því
sð lokapunktur bókarinnar
hefði átt að koma, þar sem þessi
saga hefst. Bkki er það fyrir
þær sakir, að ekki skilji ég vel
og standi jafnvel ærið nærri við
horfi hennar í sögunni, heldur
af hinu, að þama sér hún rautt,
og allt listrænt jafnvægi mál-
staðanna og með því rökvisin og
öll viðleitnin til lifandi mann-
lýsinga rýkur út í veð-ur og
vind.
Og seinasta sagan, Maffur upp
í staur, er illa unnin, sú hug-
mynd, sem í henni f-eist ekki
aðeins góð, heldur bráðsn-jöll,
en fær ekki verðugt foam og nýt
ur sín ekki.
En hér er skáldkona á ferð,
sem ég vænti mér mikils af, og
væri vel, að hún mætti vaxa
svo sem efni standa til.
Guðmundur Gíslason Hagalín.
. .. Dr. Valtýr Guðmundsson, stofn-
íngoifur Kristjansson, nuverand. andi og f ti ritstjóri Eimreiðar-
ntstjor. Eimreiðarmnar. innar
IMýtt Eimreiðarhefti
70 árgangar komnir út
EIMREIÐIN, III. hefti sjótugasta
árgangs er nýkomin út. Mikiff og
fjölbreytt efni er í þessu hefti
tímaritsins, sem er um 100 les-
málssíður aff stærff.
Ritið hefst á Aldarminningu
Einars Benediktssonar, og eru þar
birtar ræður Magnúsar Víglunds
sonar og Tómasar Guðmundsson-
ar og ávarp Geirs Hallgríms-
sonar við afhjúpun minnisvarð-
ans um hann á Klambratúni.
Þá er smásagan „þriðji dagur
eftir jól“ eftir William Saroyan
í þýðingu Gúðrúnar Indriðadófct-
ur, viðtal við Bjarna M. Gísla-
son, rifchöfund, sem nefnist „Ýkj-
ur um handritaeign íslendinga
notaðar sem rök gegn aflhend-
ingunni", greinin „Mikilvægi
handritanna fyrir íslendinga" eft
ir Bjarna M. Gíslason, kvæðið
Olíuljós eftir Þóri Bergsson, „Gyð
ingaþjóðin og lögmálið" effcir séra
Jakob Jón-sson, smásaga Strút-
urinn eftir Martin A. Hansen í
þýðingu Arnheiðar Sigurðardótt-
ur, greinin „Aukinn stúðningur
við leiklistarstarfsemi áhuga-
m-anna“ eftir Gylfa Þ. Gfala-son,
kvæðið „Rökkurhugsun un»
Grim Thom-sen“, eftir Pétur Ás-
mundsson, tvö kvæði eftir Frið-
jón Stefánsson, „Þá vetur ! /
á dyr“, hugvekja eftir séra Sig-
urð Hauk Guðjónisson, finnskt
ljóð, sem Sigurður Jónsson frá
Brún þýðir á Íslenzku úr sœn-sku,
smásagan „Nótt í viðjum óttans'*
eftir Benedikt Viggósson, viðtal
ritstjórans við Vilhjálm Bergs-
son í þættinum Ungir listamenn,
vísu-r eftir Gest Guðfinnsson, Um
komuleysi,- smása-ga eftir Helgu
Þ. Smára, ævintýri eftir Sigur-
jón Jón-sson og Ritsjá, bókagagn-
rýni. Ýmislegt fleira efni er I
ritinu, sem er myndskreytt.
Meff þessu hefti lýkur sjötug-
asta árgangi Eimreiðarinnar, en
hún var stofnuð áirið 1895. Fjall-
ar ritstjóri, Ingólfur Kristjáns-
son, um afmælið í eftirmála.
* HALFSNOÐAÐUR HJA
HÁRSKERA
Strákur nokkur hefur beð-
ið Velvakanda að birta eftir-
farandi:
„Kæri Velvakandi!
Ég fór til rakara í gær og
ætlaði að láta snyrta mig fyrir
jólin, en ég var með mjög mik-
ið hár, af stráki að vera. Svo
sezt ég í stólinn, og rakarinn
spyr mig, hvernig hann eigi að
klippa mig. Ég segi, að það eigi
rétt aðeins að snyrta hárið.
Þegar ég svo stóð upp, þá
var rakarinn, sá fíni maður,
búinn að hálfsnoða mig.
Nú spyr éig, hvort það sé
leyfilegt af rökurum að klippa
mann, eins og þeim sýnist? Sé
svo ekki, þá bið ég rakara á
XXX að taka þetta til sín!
— Einn mjög vondur".
Þarna hefur að öllum líkind-
um verið skellt ofan af einum
bítlinum. Að nokkru má hann
sjálfum sér um kenna, að hann
skyldi ekki stöðva hervirkið í
tíma. En kannske hefur hann
verið niðursokinn í lestur.
A.m.k. hefur það komið fyrir
Velvakanda að vera bursta-
klipptur, af því að hann leit
ekki upp úr blaði, sem hann var
að lesa. Hafði hann þó aðeins
beðið hárskerann um að „taka
ofan af því og úr vöngunum“. —
Að sjálfsögðu er rökurum ekki
leyfilegt „að klippa mann, eins
og þeim sýnist", enda munu
þeir sjaldnast gera það.
* NÝJUNGAR í UMFERÐAR-
MÁLUM
Veturliffi skrifar:
„Kæri Velvakandi!
Þegar éig í laugardagspistli
þínum las bréf frá manni ein-
um í Bandaríkjunum um
senditæki og umferðarljós, datt
mér í hug, að umferðarmála-
nefnd þyrfti að hafa fréttarit-
ara úti um heiminn, til þess
að fylgjast með nýjungum á
sviði umferðarmála.
í Þýzkalandi er t.d. úðað
efni á gangstéttir, sem eyðir
snjó.
Og víða í Bandaríkjunum eru
hinir hvimleiðu járnfrumskógar
steinsteyptra einstiga — stöðu-
mælarnir — úr sögunni og til-
heyra byggðasöfnum.
í þeirra stað eru notaðir mið-
ar, mismunandi litir eftir verð-
gildi, sem límdir eru á bílrúð-
una. Til dæmis verður rauður
miði hvítur eftir fimmtán mín-
útur. Blár verður hvítur eftir
þrjátíu mínútur o. s. frv.
Sem sagt, þegar miðinn er
orðinn hvítur, og löggan ekkl
litblind, getur hún stundað rit-
störf sín á milli þess hún ekur
stöðumælunum á Árbæjarsafn,
— Veturliði“.

B O S C H
rafkerfi
er í þessum bifreiffum:
BENZ SAAB
DAF TAUNUS
NSU VOLVO
OPEL VW
Við höfum varahlutina.
BRÆÐURNIR
ORMSSON HF.
Vesturgötu 3. — Sími 11467.