Morgunblaðið - 08.10.1978, Blaðsíða 6

Morgunblaðið - 08.10.1978, Blaðsíða 6
38 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER 1978 Greinar Samþykktir fyrsta Meginlands- þingsins höfðu lítil áhrif. Átökin hörðnuðu enn veturinn 1774-1775. Um sumarið 1775 var aftur kallað til Meginlandsþings í Philadelphiu og fór enn á sömu leið og hið fyrra ár. En afstaða þingfulltrúa hafði að vonum harðnað og veturinn eftir jukust Á næstu vikum verða hér í blaðinu birtar þýðingar á nokkrum GREINUMBANDALAGSMANNA (Federalist Papers). Greinar þessar birtust i blöðum í New Yorkborg veturinn 1787—1788 undir dulnefninu Publius. Þann vetur stóð i New Yorkríki hörð barátta um stjórnarskrártillögur þær sem stjórnarskrárþingið í Philadelphiu sumarið 1787 hafði samið og lagtfyrir kjósendur í öllum nýmynduðu Ríkjunum þrettán sem staðið höfðu aðfrelsisstríði nýlendnanna i Norð- ur-Ameríku gegn Bretaveldi á árunum 1776—1783. Greinar Publiusar voru skrifaðar til þess að hvetja New Yorkbúa til að samþykkja stjórnarskrártillöguna. Til að skýra aðeins baksvið greina Publiusar verður hér á eftir stuttlega gerð greinfyrir nokkrum atriðum i sögu nýlendnanna i Norður-Ameriku, frelsisstríði þeirra, stjórnskipun Bandaríkjanna frá lokum stríðsins og þar til stjórnarskráin tók gildi. Að lokum verður svo gerð greinfyrir Greinum Bandalagsmanna sérstaklega. til nýlendnanna. Þótt þessi at- burður væri fremur lítilvægur og nokkuð blandaður gáska — árásarmenn höfðu dulbúið sig sem Indíána og fóru með ærslum — þá þótti bresku stjórninni nú nóg komið. í tilefni Teveislunnar í Boston samþykkti breska þingið snemma árs 1774 nokkur laga- frumvörp er stefndu að því að herða löggæslu og tollgæslu í nýlendunum öllum en þó einkum í Boston. Þegar þessi lög tóku gildi kom fljótt til blóðugra átaka í Massachusetts. Þing nýlendnanna þrettán höfðu sumarið 1774 með sér samtök um að kalla saman sameiginlegt þing haustið 1774 í Philadelphiu. Þetta þing, hið fyrsta hinna svonefndu Meginlandsþinga, sátu fulltrúar tilnefndir af þingum hinna ein- Bandalagsmanna Nýlendu- tímabiliö Skömmu upp úr aldamótunum 1600 tóku Evrópumenn að nema land á austurströnd Norður-Am- eríkú. Voru Bretar atkvæðamestir í þessu efni en þó áttu Hollending- ar og jafnvel Svíar nokkurn þátt í landnáminu. Áður en langt um leið höfðu Bretar þó náð undir sig öllu landsvæðinu á austurströndinni miðri, en Frakkar gerðu tilkall til landsvæða norðar og sunnar. Oft veittu stjórnir heimalandanna félögum einstaklinga einkaleyfi á að stuðla að landnámi á tilteknu landsvæði og stjórna því síðan í nafni heimalandsins. En brátt urðu nýlendurnar svo fjölmennar og málefni þeirra svo flókin að brýn nauðsyn var að setja upp innlendar valdastofnanir. I hinum einstöku nýlendum voru því sett á stofn löggjafarþing er fóru með mjög takmarkað vald í innri málum nýlendnanna. Yfir þingun- um var landstjóri ábyrgur gagn- vart bresku stjórninni, þingi og konungi. Landstjóra til ráðuneytis var nýlenduráð valið af nýlendu- þinginu. Fulltrúar á nýlenduþingi voru kosnir beinum kösningum af íbúum nýlendunnar. í sumum nýlendnanna voru landstjórar einnig kosnir eða tilnefndir af nýlenduþinginu en annars staðar voru þeir tilnefndir af breskum aðilum. Öll þessi innri stjórnskip- an nýlendnanna var nokkuð los- araleg og stjórnvöldin harla mátt- lítil gagnvart ofurvaldi bresku krúnunnar. Fram yfir miðja átjándu öld var þó aligott sam- komulag með nýlendubúum og breskum stjórnvöldum. Aðdragandi frelsisstríðsins Skömmu eftir 1760 dregur sund- ur með nýlendubúum og breskum stjórnvöldum. Tilefni ágreinings- ins var af ýmsu tagi en þó bar tvö atriði hæst. Annars vegar reyndi i breska stjórnin að leggja á ný- lendubúa skatta með nýstárlegum hætti og innheimta þá og eldri skatta af meira harðfylgi en áður hafði tíðkast. Hins vegar hafði breska stjórnin komið upp öflugu setuliði í nýlendunun og lagði nýlendubúum á herðar að sjá liðinu fyrir ýmsum nauðþurftum. Hvorttveggja þetta var mjög gegn vilja Ameríkumanna. Þeir höfðu lengi komist upp með að sniðganga ýmis lög sem auðvelt var að framfylgja í Bretlandi sjálfu. Þannig versluðu þeir við hvern sem þeim sýndist og skutu sér með því undan tollum og einkaleyfum bresku stjórnarinnar. En jafnframt höfðu Ameríkumenn | lagt fram fé og mannafla til að verja lendur konungs í Ameríku gegn árásum Frakka og Spán- verja. Þeir töldu óeðlilegt að skatttekjur af nýlendubúum rynnu til evrópskra þarfa Bretaveldis og óttuðust jafnframt að setuliði konungs yrði fremur beitt til að framfylgja vilja Breta gegn ný- lendubúum sjálfum en til þess að verja nýlendurnar gegn árásum annarra. Mótspyrna Ameríkumanna var einkum reist á tveimur stjórn- málaskoðunum sem ríkjandi voru meðal þeirra. Annars vegar töldu þeir sig hafa allan sama rétt og íbúar Bretlands sjálfs. Þannig gerðu þeir kröfu til að hafa með hendi samskonar takmarkandi vald gegn aðgerðum krúnu og embættismanna og Englendingar höfðu áunnið sér í aldalangri baráttu. Mikilvægustu þættir þessa takmörkunarvalds þótti þeim vera aðild kjörinna fulltrúa fólksins í álagningu skatta annars vegar en aðgreining dómsvalds og framkvæmdavalds hins vegar. I hvorutveggja þessu reistu Amer- íkumenn rök sin á breskum stjórnskipunarlögum. Hins vegar voru Ameríkumenn þeirrar skoðunar að stjórnskipun- in öll væri eins konar sáttmáli með þegnunum um það hverjir skyldu fara með völd. Þannig töldu þeir að öll völd mætti á endanum rekja til þegnanna og umboð valds1 manna á hverjum tíma væri takmarkað við þau málefni og málefnasvið sem valdsmönnum væri fengið berum orðum í lögum og dómum eða að hefð. í þessum skoðunum fylgdu Ameríkumenn mjög málflutningi heimspekinga upplýsingarinnar i Evrópu. Rök margra þessara heimspekinga voru kunn í Ameríku en líklega hafa Bretinn John Locke og Frakkinn Montesquieu haft þar mest áhrif. Mótþrói Ameríkumanna óx smátt og smátt en leiddi þó sjaldan til blóðsúthellinga og lengi vel stefndu Ameríkumenn aðeins að því að fá leiðrétting mála sinna innan ramma breskra laga. Þaðj var varla fyrr en um 1770 að uppj komu kröfur um sjálfstæði fyrir nýlendurnar. Helsta vígi aðskiln- átökin enn. Sumarið 1776 var enn kallað til Meginlandsþings í Philadelphiu og nú urðu fulltrúar eftir langar umræður sammála um að slíta öllu sambandi við Bretland. Þingið samþykkti Sjálfstæðisyfirlýsingu Bandarikjanna hinn 4. júlí 1776. í þessari yfirlýsingu eru fyrst rakin almenn stjórnmálaviðhorf þingsins en þau voru svo sem áður var getið mjög í anda upplýsingar- innar í Evrópu. Síðan er rakið hvernig konungur og bresk stjórn- völd höfðu brotið bresk stjórn- skipunarlög á nýlendubúum. Að lokum er því lýst yfir að nýlendurnar þrettán séu nú sjálf- stæð og fullvalda ríki er eigi í styrjöld við Bretaveldi. Þetta þriðja Meginlandsþing lét einnig gera tillögur að stjórn- skipunarlögum er næðu til sam- eiginlegra mála hinna nýstofnuðu ríkja. Lögin — Bandalagsákvæðin svonefndu, (The Articles of Confederation) — voru þó ekki samþykkt fyrr en ári síðar á fjórða Meginlandsþinginu. Bandalagsákvæöin Það var megineinkenni þessara fyrstu stjórnskipunarlaga Banda- aðarsinna var í Bosjon Massa- chusetts og þar urðu þeir atburðir sem að lokum leiddu til byltingar. í desember 1773 ruddist hópur Bostonbúa um borð í flutningaskip þar í höfninni og vörpuðu tefarmi skipsins fyrir borð til þess að andmæla sérstökum tolli sem lagður hafði verið á teinnflutning stöku nýlendna og var litið á þingið sem einskonar milliríkja- fund en ekki sem þing eins ríkis eða einnar þjóðar. Umboð þing- fulltrúa var mjög takmarkað og óráðið enda varð þinginu lítið ágengt. Það samþykkti þó ýmsar bænaskrár eða tilmæli til konungs og breska þingsins. ríkjanna að litið var á hvert hinna þrett|n ríkja sem fullvalda og sjálfstætt. Bandalagsákvæðunum var aðeins ætlað að skipa sameiginlegum málum þessara sjálfstæðu ríkja en þau náðu ekki til einstakra íbúa landsins heldur aðeins til ríkisvaldsins í hverju ríki.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.