Morgunblaðið - 05.10.1980, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. OKTÓBER 1980
49
Hálfrar
TÓNLISTARSKÓLINN í
Re
YKJAVIK
starf
Tónlistarskólinn í Reykjavík er
að hefja fimmtugasta og fyrsta
starfsár sitt um þessar mundir, en
í dag, 5. október, eru rétt fimmtíu
ár liðin síðan hann var settur í
fyrsta sinn. Af þessu starfi í hálfa
öld er mikil saga, þótt henni hafi
ekki verið mjög á loft haldið og
hún sé fáum kunn til hlítar, nema
þeim sem næstir standa.
Það voru áhugamenn úr Hljóm-
sveit Reykjavíkur, „amatörar" í
þess orðs beztu merkingu, sem
beittu sér fyrir stofnun Tónlist-
arskólans 1930. Hljómsveitin ha-
fði þá starfað í 5 ár, og hafði
gengið á ýmsu. Meðal hljómsveit-
armanna voru nokkrir, sem fundu
sárt til þess að kunnáttu og leikni
vantaði til þess að hljómsveitar-
starfið yrði meira en nafnið tómt.
Þetta kom mjög upp á yfirborðið,
þegar tekið var að hyggja að
undirbúningi Alþingishátíðarinn-
ar. En stórhugur sumra foryst-
umannanna var þá ekki meiri en
svo, að ráðgert var í fyrstu að fá
hingað erlendan mann í mánað-
artíma til að leiðbeina hljómsveit-
armönnum og æfa hljómsveitina.
Þetta var snemma árs 1928. Á
fundi hljómsveitarinnar í maí á
sama ári þótti þetta nokkuð stutt-
ur tími og komu fram eindregnar
óskir um „að námskeiðið stæði
eitthvað fram yfir mánuð eða allt
að sex vikum".
Upp úr þessu réðst það, að próf.
Johannes Velden kom hingað um
haustið og dvaldist hér talsvert
lengur en ætlað hafði verið, eða
fram undir vor 1929. Velden mun
hafa verið allstrangur þjálfari,
svo að sumum hljóðfæraleikar-
anna, ekki sízt þeim sem töldust
„atvinnumenn", þótti nóg um og
sögðu skilið við hljómsveitina í
bili. En hinir þóttust hafa fengið
sannanir fyrir því, hverju góð
tilsögn og strangar æfingar gætu
áorkað og vildu nú færa sig upp á
skaftið. Á aðalfundi hljómsveitar-
innar í júlí 1929 var samþykkt „að
Hljómsveit Reykjavíkur starfi við
hátíðahöldin á Þingvöllum næst-
komandi sumar gegn því skilyrði,
að alþingishátíðarnefnd launi
kennara við sveitina frá 1. okt.
1929 til 1. júlí 1930 ...“ Til þessa
starfs var ráðinn dr. Franz Mixa,
ungur og mjög vel menntaður
tónlistarmaður frá Austurríki, og
kom hann hingað síðla hausts.
Starfað var ötullega þennan vetur,
og hljómsveitin, sem hafði verið
aukin 9 hljóðfæraleikurum úr
konunglegu hljómsveitinni í
Kaupmannahöfn, skilaði sínum
hlut á Alþingishátíðinni með
prýði.
Nú kynnu einhverjir að hafa
viljað hvilast á lárberjunum eftir
vel unnið starf og slaka á, að
minnsta kosti í bili. En áhuga-
mönnunum í Hljómsveit Reykja-
víkur var annað ofar í huga. Á
aðalfundi hljómsveitarinnar
sumarið 1930 kom fyrst til um-
ræðu hugmyndin um stofnun tón-
listarskóla. Rekstrargrundvöllur
slíks skóla hafði verið athugaður
áður og málið m.a. rætt við dr.
Mixa. Hafði hann tekið vel í að
koma aftur um haustið og hafa
með sér fiðlu- og knéfiðlukennara,
ef talið yrði fært að ráðast í þetta
stórmæli. Skólastofnunin var nú
ákveðin, skólastjóri var ráðinn
Páll ísólfsson, og í skólaráð völd-
ust dr. Magnús Jónsson, síðar
prófessor, og var hann formaður
ráðsins, Pétur G. Guðmundsson
ritari, dr. Gunnlaugur Claessen,
Ólafur Þorgrímsson lögfræðingur
og Sigurður Þórðarson tónskáld.
Skólinn var, eins og fyrr segir,
settur í fyrsta sinn 5. október um
haustið. Athöfnin fór fram í
hátíðarsal Menntaskólans. Ræður
fluttu skólastjórinn, Páll ísólfs-
son, og formaður skólaráðs, Magn-
ús Jónsson. Dr. Mixa var kominn
til starfa og með honum þeir tveir
kennarar, sem um hafði verið
talað. Hvorugur þeirra ilentist hér
lengur en þennan vetur, en dr.
Mixa starfaði hér að mestu óslitið
til vors 1938, og má segja að hann
hafi orðið aðalkennari heillar
kynslóðar íslenzkra tónskálda,
auk þess sem hann var aðalpíanó-
kennari skólans fyrstu árin.
Skólastjórinn kenndi hljómfræði
og tónlistarsögu og hafði nokkra
nemendur í píanóleik. Nemendur
voru 41 þennan fyrsta vetur skól-
ans.
Næsta vetur var ekki talið
fjárhagslega kleift að hafa kné-
fiðlukennara við skólann og fór þá
nemendafjöldinn niður í 34. Vet-
urinn 1932—3 fjölgaði þeim aftur í
54, og veturinn 1933—4 komst tala
þeirra í 72. Þá um haustið hóf
Árni Kristjánsson langt og heilla-
drjúgt starf við skólann, en hann
er þar enn starfandi kennari.
Vorið 1934 brautskráðust fyrstu
nemendurnir, fjórir að tölu. Próf-
dómari var Emil Thoroddsen, en
þeir Sigfús Einarsson gegndu því
starfi oftast mörg fyrstu árin.
Allt fram til 1941 var kennsla
með svipuðum hætti og í upphafi
og nemendafjöldi svipaður, oftast
nær á milli 50 og 60 talsins. En á
árunum 1941—4 kemst nemenda-
talan upp í 84.
Fram að þessu hafði skólinn
haft aðsetur í Hljómskálanum við
Tjörnina og naut þar fyrirgreiðslu
Lúðrasveitar Reykjavíkur. Þetta
var óhentugt húsnæði og var nú
orðið alltof lítið. Þjóðleikhúsbygg-
ingin stóð þá uppsteypt, en að
mestu ófrágengin hið innra. Þarna
var nú skólanum komið fyrir til
bráðabirgða í heldur óhrjálegu
húsnæði, þó að rými væri nóg, og
ónæði var mikið af múrbroti og
öðrum smíðahljóðum í húsinu. Á
næstu árum fjölgaði nemendum
svo mjög, að tala þeirra komst í
240—260, enda starfaði þá við
skólann fjölmenn forskóladeild
eða barnadeild, sem dr. Heinz
Edelstein veitti forstöðu. Þessi
deild losnaði síðan úr tengslum við
skólann og varð upphafið að
Barnamúsíkskólanum, sem nú
nefnist Tónmenntaskóli Reykja-
víkur.
Fyrstu tvö árin annaðist
Hljómsveit Reykjavíkur rekstur
Tónlistarskólans, eins og upphaf-
lega var til stofnað, en brátt kom í
ljós, að á þessu voru ýmislegir
annmarkar. Varð það því úr, að
tólf áhugamenn, helmingur þeirra
starfandi í hljómsveitinni, stofn-
uðu Tónlistarfélagið 27. júní 1932,
og samþykkti hljómsveitin á fundi
nokkru síðar að fela félaginu
framkvæmd og umsjá þeirra
mála, er hún hafði haft með
höndum. Bar þar hæst rekstur
Tónlistarskólans og hljómsveitar-
Á efri hæð þessa húss við Skipholt 33 hefur Tónlistarskólinn
starfað síðan i ársbyrjun 1963. Tónlistarfélagið byggði húsið og
rekur Tónabió á neðri hæð þess. Efri hæðin var ætluð skólanum
frá upphafi og innréttuð með þarfir hans i huga. Hafði skólinn
aldrei áður starfað við svo ákjósanleg skilyrði. En nú er þetta
húsnæði orðið alltof lítið. Allt frá því 1970 hefur orðið að vísa
mörgum nemendum frá vegna þrengsla. Siðustu árin hafa
skólasetningar- og skólaslitaathafnir farið fram i Háteigskirkju.
vegna þess að i skólanum er engin aðstaða fyrir svo fjölmennar
samkomur. Veturinn 1979—80 fór hluti kennslunnar fram i
leiguhúsnæði i nágrenninu. Nú hefur skólinn keypt hluta af efstu
hæð hússins Laugavegur 178 (um 150 fermetra) og samið um
afnot af sal á sama stað. Samt mun áfram verða full þörf fyrir
leiguhúsnæðið, sem áður var nefnt, og mun skóiinn þá starfa á
þremur stöðum. Af þvi er mikið óhagræði. bæði fyrir nemendur
og kennara, og þörfin fyrir nýtt skólahús er orðin mjög brýn.
innar sjálfrar, en brátt tók félagið
einnig að gangast fyrir reglulegu
tónleikahaldi í Reykjavík með
innlendum og erlendum lista-
mönnum, óratóríuflutningi og
flutningi á óperettum. Var félagið
um langt skeið mjög umsvifamikið
og án alls efa langöflugasti fram-
kvæmdaaðilinn í tónlistarlífi
landsins. Þó aö nokkuð hafi dregið
úr umsvifum þess á síðari árum á
það þó enn aðild að rekstri
Tónlistarskólans, og áskrifenda-
tónleikar þess eru merkur þáttur í
tónlistarlífi höfuðborgarinnar.
Þegar kom fram á árið 1948
varð skólinn að víkja úr Þjóðleik-
húsinu. Þá keypti Tónlistarfélagið
húsið Þrúðvang, Laufásvegi 7,
fyrir skólann og hafði hann þar
aðsetur í 14 ár. Húsið var byggt
sem íbúðarhús, og var herbergja-
skipan því ekki hentug til skóla-
halds. Engu að síður var það mikið
fagnaðarefni, þegar skólinn flutt-
ist í eigið húsnæði, og þó að ým’su
væri áfátt munu bæði kennarar og
nemendur hafa unað hag sínum
þar allvel.
Fyrsta veturinn sem skólinn
hafði aðsetur í Þrúðvangi, var
einnig kennt í Þjóðleikhúsinu.
Nemendur voru þá 260 og kennar-
ar orðnir 20 talsins, nú langflestir
Islendingar og margir fyrrverandi
nemendur skólans. Eftir að Þjóð-
leikhúsið var rýmt að fullu og
SJÁ NÆSTU SIÐU
Hluti af kennaraliði Tónlistarskólans veturinn 1980—81. Á myndinni eru 40 manns, en á hana vantar um
timakennarar, og sumir kenna aðeins fáa tima vikulega i sérgrein sinni.
kennara. Flestir eru