Morgunblaðið - 22.11.1984, Blaðsíða 30
JMtogtntÞIftfrffr
FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1984
HVERJAR ERU
IÍESSK(»AMR
ÍSLENDINGA
Könnun Hagvangs á gildismati og mannlegum viðhorfum Islendinga:
Hluti af víðamestu könnun
sinnar tegundar í heiminum
Morgunblaðid/Július.
Starfsmenn Hagvangs opna kassa, sem geyma niðurstödur könnunar fyrirtækisins á gildismati íslendinga. Fulltrúi
borgarfógetans í Reykjavík fylgist með.
NIÐURífrÖÐUR hinnar umfangs-
miklu könnunar, sem fyrirtækið
Hagvangur framkvæmdi í vor, á
Eldismati og mannlegum viðhorfum
lendinga, liggja nú fyrir og hefur
hluti þeirra verið gerður opinber og
Háskóla íslands afhent öll gögn
könnunarinnar til varðveislu og
frekari úrvinnslu. þar er að finna
mjög forvitnilegar upplýsingar um
yerðmætamat þjóðarinnar, viðhorf
íslendinga til sjálfra sín, náunga
sinna, trúar, atvinnu, fjölskyldulífs,
þjóðfélags, siðferðis og lífstilgangs.
Gildismat íslendinga og mann-
leg viðhorf hljóta að vera lands-
mönnum umhugsunarefni á þeim
umbrotatímum, sem nú eru. Ekki
dregur það úr mikilvægi rann-
sókna á þessu sviði, að á siðasta
mannsaldri hafa orðið einhverjar
mestu breytingar á aðbúnaði og
menningu i allri sögu landsins.
Þessar breytingar eru ekki sist
fólgnar í menningaráhrifum frá
öðrum löndum og ef til vill felast
verðmæti þeirra niðurstaðna, sem
nú liggja fyrir, einkum í saman-
burðinum, sem þær veita, á ís-
lendingum og öðrum þjóðum.
Alþjóðleg könnun
Könnunin er liður í alþjóðlegri
athugun á gildismati, sem hófst
árið 1978 af svonefndum European
Values Systems Study Group, sem
starfar í Amsterdam, en í hópnum
eru háskólamenn frá ýmsum Evr-
ópulöndum undir forsæti J. Klerk-
hofs, prófessors við Louvain-
háskóla í Belgfu. Það var fyrir
frumkvæði Klerkhofs að könnun-
inni var upphaflega hrint í fram-
kvæmd. Taldi hann að þekking,
sem aflað væri i slíkum könnunum
um heim allan, gæti brúað bil
þjóða á milli og aukið skilning
þeirra á högum og hugmyndum
hverrar annarrar.
Forkönnun var gerð fyrir fjór-
um árum í Frakklandi, Vestur-
Þýskalandi og Spáni og tóku tæp-
lega 900 manns þátt í henni. Eftir
það var gengið frá endanlegum
spurningarlista og hefur hann síð-
an verið þýddur og staðfærður í
þeim löndum, sem könnunin hefur
farið fram f. Sambærilegar úr-
taksaðferðir hafa verið notaðar f
hinum ýmsu löndum. Miðað hefur
verið við 1200 manna úrtak, sem
endurspeglun af fbúm landanna 18
ára og eldri.
Þó svo að könnuninni hafi átt
upptök sin í Evrópu, þar sem hún
hefur verið verið framkvæmd i
flestum ríkjum, vaknaði brátt
áhugi á henni i öðrum heimsálfum
og hefur hún nú þegar verið gerð i
Ástralfu og nokkrum rikjum f
Asíu, Afríku og Suður-Amerfku,
s.s. Japan, Suður-Kóreu, Kuwait,
Suður-Afrfku, Chile og Argentfnu.
Eru löndin nú orðin 27 og hefur
svörum verið safnað frá um 30
þúsund einstaklingum. Samhæf-
ing allra þessara kannana, einnig
hinnar íslensku, hefur verið f
höndum Gordon Heald, eins af
framkvæmdastjórum Gallup-
stofnunarinnar f London, þar sem
tölvuúrvinnsla hefur farið fram.
Viöamikill undirbúningur
á íslandi
Undirbúningur að gerð könnun-
arinnar á íslandi hófst haustið
1983 með fundi á vegum Hagvangs
í Norræna húsinu, þar sem Gord-
on Heald mætti til skrafs og ráða-
gerða. Yfirstjórn könnunarinnar
tók til starfa í desember sama ár
og skipuðu hana tíu manns: Ás-
mundur Stefánsson, forseti ASÍ,
Erlendur Einarsson, forstjóri,
Esther Guðmundsdóttir þjóðfé-
lagsfræðingur, Guðmundur Magn-
ússon rektor, Haraldur ólafsson,
dósent, Ingi R. Helgason, forstjóri,
Jóhannes Nordal, seðlabanka-
stjóri, sem var formaður nefndar-
innar, Jónas Haralz, bankastjóri,
Pétur Sigurgeirsson, biskup ís-
lands og Víglundur Þorsteinsson,
forstjóri. Ritari nefndarinnar var
ólafur Örn Haraldsson, fram-
kvæmdastjóri Hagvangs.
Auk þess að hafa með yfirstjórn
könnunarinnar að gera var þess-
um hóp ætlað, að gæta þess að
vísindalegum vinnubrögðum yrði
beitt, fullum trúnaði haldið við
þátttakendur og að farið yrði með
niðurstöður með eðlilegum hætti.
Þá hafði hópurinn yfirumsjón með
fjármögnun og eftirlit með notkun
þess fjár.
Starfsnefnd til að vinna með
Hagvangi að könnuninni tók til
starfa í janúar 1984 og voru eftir-
taldir í henni: Bernharður Guð-
mundsson, frá Þjóðkirkjunni,
Björn Björnsson, frá guðfræði-
deild háskólans, og Erlendur Har-
aldsson, ólafur Þ. Harðarson,
Stefán Ólafsson og Þorbjörn
Broddason frá félagsvísindadeild
háskólans.
Þessari starfsnefnd var falið að
taka þátt i gerð spurningarlistans,
vera til ráðuneytis um gerð úrtaks
og taka þátt i úrvinnslu eftir að
niðurstöður lægju fyrir. Á tíma-
bilinu janúar til apríl fór fram
mikil vinna við þýðingu og aðlög-
un spurninganna, fundir í yfir-
stjórn voru haldnir mánaðarlega
og í starfsnefnd framan af viku-
lega. Forkönnun fór fram í apríl-
lok, og að fengnu leyfi tölvunefnd-
ar og Hagstofu íslands hófst söfn-
un svara 4. mai og lauk henni 22.
mai.
Allir þátttakendur heimsóttir
Spyrlar á vegum Hagvangs voru
29. Allir voru þeir frá Reykjavík,
hlutu þjálfun hjá Hagvangi og
voru síðan sendir vítt og breitt um
landið ýmist akandi eða fljúgandi.
Samtals voru 1196 manns í ís-
lenska úrtakinu og fóru öll viðtöl
fram með persónulegum heim-
sóknum. Brúttósvarprósenta var
77,5%, en nettó 86,7%.
t greinargerð þeirri um könnun-
ina, sem Hagvangur hefur nú sent
frá sér, er engöngu að finna niður-
stöður um gildismat íslendinga
sem heildar og í samanburði við
Norðurlandaþjóðir, þióðir í
Norður-Evrópu (Breta, Ira, Þjóð-
verja, Hollendinga og Belga) og
þjóðir í Suður-Evrópu (Frakka, ít-
ala, Spánverja og Möltubúa). Þá
eru íslendingar stundum bornir
saman við Bandarikjamenn, en
takmarkaðar upplýsingar liggja
enn fyrir um þá. Er yfirleitt um
einfaldar tíðnitöflur að ræða og
ekki kemur fram hvort afstaða
manna sé breytileg eftir aldri,
kyni, starfi eða búsetu (nema þar
sem spurt var um atvinnuþátt-
töku, en þar er kynjamunur sýnd-
ur). Þær upplýsingar liggja þó
fyrir, en eru allt of umfangsmikl-
ar til að unnt sé að gera grein
fyrir þeim að sinni. Mun i ráði að
úrvinnsla þeirra fari fram við Há-
skóla íslands.